De Volkskrant 99

De Volkskrant laat het volk het volgende weten: Weer reageert premier niet als staatsman.

Staatsman: 'leidend politicus met veel ervaring en aanzien.' Kennelijk gaat de Volkskrant-redactie ervan uit dat premier Balkenende 'veel aanzien' geniet. Dit is een misvatting. Een clown is een clown, een staatsman is een staatsman. Het is waar dat in het land der blinden 1-oog koning is, maar die koning blijft toch een oog missen. De verwachting van mijn Volkskrant-collega's zegt dus meer over henzelf dan over Jan Pieter (roepnaam Jan Peter).

Beste collega's,

In de jaren zestig hadden we grofweg twee typen mens, de hippe mens en de square, het naar vernieuwing en experiment strevende individu en anderzijds het lulletje van de klas. Er is even een tijd geweest dat de verbeelding aan de macht was toen de oude macht dermate in verwarring was geraakt dat ze korte tijd greep op de zaak verloor. Dat duurde maar even, vervolgens kwam de macht met volle kracht terug. Het lulletje van de klas, de square, de nert nam weer zijn oude plaats in. De reden van deze omslag is vrij simpel, een massamaatschappij heeft brave burgers nodig die keurig bevelen uitvoeren en zo de machine van de staat en de economie zonder haperen aan de gang houdt. Verbeelding is daarbij een verdachte eigenschap, creativiteit een handicap. Harry Mulisch schreef in 1961 in zijn onovertroffen boek De Zaak 40/6 over die moderne massamens:

'Eichmann is definitief geschiedenis geworden. Waar praat ik nog over? Mensen bedreigen mensen met een vernietiging, waarnaast de jodenmoord een bagatel zal worden, een herinnering uit de goede oude tijd. En geen Amerikaan of Rus die, komt het bevel, zal weigeren de bommen in het zachte vlees van hele volkeren te werpen -- zo min als Eichmann weigerde. Wat hebben wij eigenlijk over Eichmann te beweren? Wij, die zelfs de ongeborenen bedreigen: en die oorlog tegen ons nageslacht is al (sinds Hiroshima) zestien jaar aan de gang! Maar zoiets heet geen 'oorlog' meer, dat heet een vervloeking. Hier vervloekt de mens zichzelf, zijn eigen kindskinderen, hieruit spreekt een haat zo fundamenteel, dat wij wel moeten vrezen, de mens nog altijd overschat te hebben.'

Aldus Mulisch over de uiterste consequentie van dit type mens, de uitvoerder van bevelen die absoluut onmisbaar is in de moderne massasamenleving. Die kan alleen functioneren door brave bevelen-uitvoerders op vitale posten en niet door mensen met verbeeldingskracht. Vandaar dat de lulletjes onvermijdelijk weer aan de macht kwamen. Welnu, collega's: lulletjes, nerts, eikels zijn weliswaar noodzakelijk en zelfs onmisbaar, maar dat wil niet zeggen dat ze daarmee ook wijze mensen zijn met aanzien. Want hoe dan ook, je kunt mensen op talloze manieren bedriegen, maar hun evolutionair gevormde instincten vertellen hen toch wie gezag heeft en wie niet. Dat zit diep in ons bewustzijn verankerd. Een lulletje kan per definitie nooit een staatsman zijn. Mensen met gezag stralen dit op talloze manieren uit. Kijk nu goed naar het hoofd en vooral ook naar de manier waarop Balkenende spreekt en zich beweegt. Snappen jullie het nu? Dus hou op te verwachten dat Jan Pieter (roepnaam Jan Peter) zich als staatsman zal gedragen. Dat kan hij domweg niet! Toen hij van de Amerikanen opdracht kreeg de oorlog in Irak te steunen deed hij dat ook. Of in de woorden van de Commissie Davids: De Atlantische reflex prevaleerde boven enigerlei op Europa gerichte houding. Zo is de politicus Balkenende geprogrammeerd en zo zit onze samenleving in elkaar. Daarom en om geen enkele andere reden is hij onze premier. Elk volk krijgt de leiders die het verdient. En de journalistiek speelt hierin een doorslaggevende rol. Die dient zich dienend, zo jullie willen slaafs, op te stellen, zoals jullie beter weten dan wie ook.

Het is niet voor niets dat de Nederlandse politiek bereid is om de commerciele massamedia financieel te steunen. Het argument is zogenaamd dat daarmee de pluriformiteit van de pers wordt beschermd in een kapitalistisch systeem dat geen enkele pluriformiteit accepteert. Als eerste wordt de concurrent vernietigd, het hele systeem draait vanaf het begin om het vestigen van monopolies. Maar er is ook een ander veel belangrijker argument om de commerciele pers te subsidieren met overheidsgeld. En dat had de Amerikaanse elite snel door toen zich de contouren van een massamaatschappij aftekenden. De massa moest beheerst worden via de pers. Al in 1928 pleitte de vooraanstaande adviseur van de Amerikaanse politieke- en economische elite, Edward Bernays, voor een aristocratische politiek, omdat een echte democratie niet mogelijk zou zijn en daarom was volgens hem 'the engineering of consent the very essence of the democratic proces, the freedom to persuade and suggest... The conscious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses is an important element in democratic society. Those who manipulate this unseen mechanism of society constitute an invisible government which is the true ruling power of our country.'

Bernays was niet de eerste de beste. Zijn boek 'Propaganda' (1928) was niet alleen in de VS een succes. Het was ook in nazi-Duitsland invloedrijk. Zijn werk stond zelfs in Goebbels' werkkamer. Bernays onderwees de elite dat ze zich moest concentreren op ‘regimenting the public mind every bit as much as an army regiments the bodies of its soldiers.’ Dit inzicht was mede gebaseerd op een oude wijsheid zoals Edward Gibbon die beschreef in zijn The Decline and Fall of the Roman Empire, waarin hij opmerkte: 'Augustus was sensible that mankind is governed by names; nor was he deceived in his expectation, that the Senate and people would submit to slavery, provided they were respectfully assured that they still enjoyed their ancient freedom.'

Dus niet vergeten jongelui, zo zit de zaak in elkaar.