De propagandisten zitten nu overal. Hun voornaamste kwaliteit is het vermogen te collaboreren met de macht. In dit opzicht is ‘dr. R.A. Rogers,’ een exemplarisch voorbeeld. Zijn ‘Biographical Sketch’ op de website van de Universiteit van Amsterdam vermeldt onder andere het volgende:
Richard Rogers is University Professor and holds the Chair in New Media & Digital Culture at the University of Amsterdam. He is also Director of the Govcom.org Foundation (Amsterdam)… Over the past decade, Rogers and the Govcom.org Foundation have received research grants from the Dutch Government, Soros Foundation, Open Society Institute, Ford Foundation, Open Society Foundations, Mondriaan Foundation, MacArthur Foundation and the Gates Foundation.
https://www.uva.nl/profiel/r/o/r.a.rogers/r.a.rogers.html?cb
Deze informatie laat zien dat Richard Rogers moeilijk kan worden gezien als een onafhankelijke wetenschapper, aangezien hij nauw gelieerd is aan zijn geldschieters, in dit geval ondermeer de Nederlandse staat en de, wegens handel met voorkennis, veroordeelde George Soros. Deze multimiljardair is een geldspeculant die betrokken is bij interventies in talloze soevereine staten. Hoe ver de inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van andere naties gaat, blijkt uit de bevindingen van de Griekse econoom en politicus Yanis Varoufakis, die van 27 januari 2015 tot 6 juli 2015 minister van Financiën was in het kabinet-Tsipras. Vlak voor Varoufakis’ aftreden had de geldhandelaar Soros in het geheim contact opgenomen met de Griekse premier Tsipras om hem op te dragen:
Fire Varoufakis! Europe cannot afford to have two open wounds at once — Greece and the Ukraine [where fierce fighting was taking place]. Athens must capitulate to Germany now so that Europe can dedicate itself to resolving Ukraine. For this Varoufakis must be removed.
Months later a further, bitter vindication arrived when the EU and the IMF announced that the same debt swaps and nominal income indexed bonds that I had been proposing for Greece would be used to restructure Ukraine’s public debt.
twee miljard gulden [verdiende] toen hij na een heroïsch gevecht met minister van Financiën Lamont het Britse Pond Sterling uit de voorloper van de EMU dwong. Die dag heet in Groot-Brittannië nog steeds Zwarte Woensdag.
Soros had zijn aanval op het pond ingezet door tien miljard pond, waarvan zeven miljard van hemzelf, om te zetten in Duitse marken. Hij ging ervan uit dat het pond tegen een veel te hoge wisselkoers deel uitmaakte van het ERM, en gokte op een devaluatie. Lamont verzette zich met zes miljard pond steunaankopen, maar dat bleek weggegooid geld. Het pond devalueerde, Soros ruilde zijn marken om voor goedkopere ponden en incasseerde zijn winst. Zelfs voor de Conservatieven, vereerders van de vrije markt, werd hij zo het 'vuile gezicht van het mondiale kapitalisme.’
Soros financiële capriolen kostten elke Brit twaalf pond. Veel Conservatieven weten de nederlaag bij de laatste verkiezingen aan Soros: op 16 september 1992 had de regering van John Major haar geloofwaardigheid onherstelbaar verloren.
Door die ‘financiële capriolen,’ oftewel ‘rare streken,’ wist George Soros de Britse belastingbetalers naar schatting ‘roughly £3.3 billion’ afhandig te maken, waardoor ‘[v]oters booted Major and his party from power in the next election.’ Maar ondanks of misschien wel juist vanwege Soros’ praktijken betitelde professor Ian Buruma — docerend aan een een kleine Amerikaanse universiteit, die door George Soros zwaar gesubsidieerd wordt — deze speculant als een ‘international investor and philanthropist,’ die ‘the personification of the West’ genoemd mag worden, aangezien hij ‘alles’ is ‘that nativists and anti-Semites hate: rich, cosmopolitan, Jewish, and a liberal dedicated to’ datgene wat ‘the open society’ wordt genoemd. Met deze adjectieven demonstreert Buruma het aloude adagium: ‘wiens brood men eet, diens woord men spreekt.’ En dit brengt mij weer terug bij die andere, door George Soros gesubsidieerde, hoogleraar professor Richard Rogers van de Universiteit van Amsterdam, die zich geenszins wetenschappelijk gecompromitteerd voelt om geld aan te nemen van een veroordeelde beursspeculant met ook nog eens een controversiële politieke agenda. Ondanks Soros’ eis dat de toenmalige minister van Financiën Yanis Varoufakis werd ontslagen, beschouwt ook professor Rogers het geen halszaak dat deze multimiljardair de democratische gang van zaken in Griekenland saboteerde, als ik afga op het feit dat ‘[o]ver the past decade, Rogers and the Govcom.org Foundation have received research grants from’ ondermeer de ‘Soros Foundation, Open Society Institute’ en de ‘Open Society Foundations.’ Maar omdat de politiek, de media, en eveneens de academische wereld in dienst van het kapitaal staan, bepalen de geldverschaffers de mores, zoals het eerder genoemde Volkskrant-artikel over George Soros aantoonde:
Deze week kwam Soros in Groot-Brittannië zijn laatste boek The Crisis of Global Capitalism promoten. En haat bleek omgeslagen in bewondering. Hij gaf een lezing aan de prestigieuze London School of Economics, zijn alma mater, en meldde zich in het Lagerhuis. Daar hoorde de Financiële Commissie van het parlement hem uit, 'zoals je een dief uithoort over het dievenalarm.’
De parlementsleden hingen aan zijn lippen. Hier zat per slot van rekening de man die afgelopen zomer nog verantwoordelijk werd gehouden voor de crisis in Rusland, nota bene na een simpele ingezonden brief in de Financial Times waarin hij zei dat de roebel zeker 25 procent te duur was. Hier zat, nog indrukwekkender, de man die hun Bank of England op de knieën had gekregen.
En dus, nadat Soros zijn visie had gegeven op euro, hedgefunds en crises, stonden de MP's en masse op, een exemplaar van Soros' boek in de hand. Voor een handtekening. 'Dit is de eerste keer dat ik een getuige-deskundige onderwerp van verering door zijn ondervragers zie worden,’ zei een verbijsterde commissievoorzitter.
https://www.youtube.com/watch?v=7iGB0gTA4Ec
De volksvertegenwoordigers die aan het einde van de vorige eeuw ‘en masse’ opstonden, met ‘een exemplaar van Soros' boek in de hand’ om de aanbeden hedgefund-gokker ‘een handtekening’ te vragen, terwijl hij hen miljarden lichter had gemaakt, symboliseren tegelijkertijd de eindfase van de neoliberale ‘democratie,’ inclusief al haar toegedichte normen en waarden. Even weerzinwekkend als meelijwekkend zijn de wetenschappers die met hun hand omhoog bij Soros aankloppen om hun portie te ontvangen. En wie betaalt, bepaalt, zowel wat gedaan moet worden als wat onderzocht wordt, waardoor er vanzelfsprekend geen sprake meer is van waardevrije wetenschap. Een treffend voorbeeld hiervan is het rapport dat professor Richard Rogers van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de UVA samenstelde.
Een dergelijke, ongewilde confrontatie met het cynisme van opportunisten als Rogers doet mij telkens denken aan het gedicht Wachten op de barbaren van de Griekse dichter Konstantinos Petrou Kaváfis, wiens sobere appartement in Alexandrië ik als VPRO-programmamaker lang geleden bezocht. De straat was stil, het gebroken zonlicht weerkaatste tegen vaal gekleurde muren. Ik liep een tamelijk steile trap op. Nadat ik had aangeklopt, hoorde ik iemand komen aansloffen. Een magere, onopvallende man liet mij de kamers zien. Ze waren ingericht als museum, maar omdat de dichter weinig bezat, waren er, zo kreeg ik de indruk, wat spullen ergens vandaan gehaald om het appartement enige allure te geven. Hier schreef Kaváfis gedichten als Wachten op de barbaren, waarin hij in 1898 onze stervende cultuur beschreef, in zinnen als:
- Waar wachten wij op bijeengekomen op de agora?
Op de barbaren die vandaag komen.
- Waarom wordt in de Senaat niets gedaan?
Zitten de Senatoren daar zonder wetten te maken?
Omdat de barbaren vandaag zullen komen.
Waarom zouden de Senatoren dan nog wetgeven?
Dat zullen de barbaren doen wanneer ze zijn gekomen.
En eindigend met:
- Waarom begint er nu opeens die onrust
en die verwarring (Wat werden de gezichten ernstig).
Waarom lopen snel straten en pleinen leeg,
en keert ieder naar huis, verzonken in gedachten?
Omdat de nacht viel en de barbaren niet kwamen.
Enkele lieden, net binnen uit de grensstreek,
zeiden dat er geen barbaren meer zijn.
Wat moet er nu van ons worden, zonder barbaren.
Die mensen waren tenminste een oplossing,
aldus de vertaling van Mario Molegraaf en Hans Warren. Kafávis was groots, in de betekenis die Nederlanders nauwelijks kennen. In tegenstelling tot wat de mainstream meent, stort de westerse beschaving niet ineen omdat er barbaren van elders aan haar poorten rammelen; zij stort ineen omdat de oorspronkelijke impuls, die alles in beweging had gezet, is uitgewerkt, en niemand meer echt geloofd in de waarden die eens een Europese cultuur hadden opgeleverd. Al in de negentiende eeuw besefte Nietzsche dat bij gebrek aan geloof ‘de meest griezelige van alle gasten’ voor de deur stond, te weten ‘het nihilisme.’ Daarom laat Kaváfis de straten en pleinen leeg lopen; alle driften eindigen altijd in een alles verzengende doodsdrift. Wij mensen zijn onverzadigbaar, want:
’s Winters willen wij de lente
En in de lente liefst de zomer,
En als het wemelt in de heggen
zeggen wij: laat winter komen.
En daarna is er niets meer goed:
Het voorjaar komt er niet meer aan.
Wij weten niet dat in ons woedt
Verlangen om maar dood te gaan.
— Het Wiel. William Butler Yeats, in de vertaling van Jan Eijkelboom.
Het manicheïsch simplisme van de politiek, pers en postmoderne wetenschap leidt onvermijdelijk tot vervreemding, de leegte, overal om ons heen. De instituten bestaan nog wel, maar slechts in vorm, de essentie is allang verloren gegaan. En: ‘Wat moet er nu van ons worden, zonder barbaren. Die mensen waren tenminste een oplossing.’ In afwachting van de barbaren, voelt alleen een enkeling zich nog verantwoordelijk voor hetgeen wij hebben aangericht. Na het raadselachtige van het bestaan te hebben verbannen, het leven te hebben gedémystificeerd, zit de van zijn omgeving en van zichzelf vervreemde westerling temidden van al zijn spulletjes verveelt te wachten tot het amusement weer begint. In de negentiende eeuw verklaarde de grote vernieuwer van de schilderkunst, Paul Cézanne:
Wat ik tracht weer te geven is geheimzinniger, verstrengelt zich met de wortels zelf van het zijn, aan de ongrijpbare bron van de gewaarwordingen.
Mede naar aanleiding daarvan schreef zijn landgenoot, de filosoof Maurice Merleau-Ponty, in L’Oeil et L’Esprit (1964), een ‘essay over de waarneming in de kunst,’ (dat in 1996 in het Nederlands verscheen):
Hij wees erop dat de moderne wetenschap net doet ‘alsof wij’ met de ons omringende wereld eigenlijk ‘niets te maken’ hebben, maar dat desalniettemin de materie ‘was voorbestemd om door onze kunstgrepen te worden’ gemanipuleerd. Vervolgens zette hij uiteen dat de :
klassieke wetenschap evenwel nog het besef [behield] van de ondoorzichtigheid van de wereld; haar bedoeling was om door haar constructies aansluiting te zoeken bij deze wereld, waardoor ze meende verplicht te zijn voor haar verrichtingen een transcendente of transcendentale grondslag te zoeken…
Denken is uitproberen, uitwerken, omvormen, waarbij als enig voorbehoud een experimentele controle geldt waar slechts uiterst 'bewerkte' verschijnselen optreden, en die onze apparatuur eerder produceert dan dat ze hen registreert.
Voor wie dit te abstract vindt, geef ik een concreter voorbeeld zoals die door Goethe is gegeven. Volgens hem vertekende het meetbare de werkelijkheid en daarmee de waarheid. Het feit dat Newton een lichtstraal door een prisma in kleuren uiteen had laten vallen, en concludeerde dat licht een mengsel van kleuren was, zag Goethe als een verkrachting van de natuur. Het licht was door Newton gefolterd. In zijn Zur Farbenlehre (1810), dat hij net zo belangrijk beschouwde als zijn literair werk, schreef hij dat Newton’s ‘zogenaamde experimentum crucis,’ een proef was geweest, ‘waarbij de onderzoeker de natuur op de pijnbank spande om haar te dwingen te bekennen wat hij van tevoren bij zichzelf vastgesteld had.’ De vraag had zijn antwoord al van te voren bepaald. Een trekpaard met oogkleppen op ziet alleen dat wat binnen het gezichtsveld van die oogkleppen valt, alles daar buiten bestaat voor hem domweg niet. Door de werkelijkheid te reduceren, door haar te ontzielen, kan men haar geheimen onmogelijk leren kennen. In ontzielde vorm kan de wetenschapper alleen die ‘dingen’ zien die hij ‘manipuleert.’ Voor de rest blijft hij blind. Precies hetzelfde gaat op voor de journalistiek. In de inleiding van zijn fotoboek Minamata (1975), waarin Eugene Smith de wereld waarschuwt voor het gif dat de wetenschap achterlaat, schrijft deze grote Amerikaanse fotojournalist over de Japanse slachtoffers van een kwikvergiftiging door een grote fabriek:
Helderder kan het niet geformuleerd worden, 'objectiviteit' bestaat niet, zelfs niet in de wetenschap. Alles begint met een aanname, een vooronderstelling, en die wordt al dan niet bewezen, tot blijkt dat er op een hoger of dieper niveau weer andere wetmatigheden gelden. De fenomenen die Newton drie eeuwen geleden in de macrowereld beschreef, gelden in de subatomaire wereld niet, zo weet de mens pas vrij recent. Onder wetenschapsfilosofen is daarom de vraag legitiem of de wetenschap ooit de werkelijkheid, laat staan de waarheid, zal leren kennen. Vandaar dat zelfs, of beter nog, juist de wetenschap, de absolute waarheid niet kan claimen, zo zij dit al zou willen. Ik benadruk dit omdat professor Richard Rogers, in opdracht van minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren, het rapport Politiek en Sociale Media Manipulatie (2019) heeft geredigeerd, samen met Sabine Niederer, lector Visual Methodologie aan de Hogeschool van Amsterdam. De samenvatting begint opmerkelijk:
Van desinformatie en nepnieuws naar het bredere begrip junknieuws
Desinformatie en nepnieuws zijn hedendaagse fenomenen met een rijke historie. Desinformatie, of de opzettelijke introductie van foutieve informatie met het doel schade te berokkenen, kent verschillende recentelijke en historische voorbeelden van met name buitenlandse inmenging in nationale mediasystemen met als doel om verdeeldheid te zaaien. In de jaren 80 verspreidde de Russische campagne ‘Operation Infektion’ het gerucht dat het HIV-virus zou voortkomen uit lab-experimenten met biochemische wapens in de Verenigde Staten. Het verhaal werd opgepikt door gerenommeerde nieuwsmedia en zelfs in het avondjournaal uitgezonden.
Meteen al in het begin wordt de inval ingezet op Rusland, terwijl toch de meest voor de hand liggende en meest ingrijpende ‘desinformatie en nepnieuws’ van onze tijd de bewering was van de Amerikaanse- en Britse regering dat Saddam Hoessein’s strijdkrachten beschikten over ‘massavernietigingswapens’ waarvan, volgens de toenmalige Britse Labour-premier Tony Blair, ‘sommige’ al ‘within 45 minutes of an order’ afgevuurd konden worden. Het gevolg van deze door de westerse mainstream-media ook via internet verspreide leugen is de nog steeds voortdurende grootschalige destructie en chaos in een aanzienlijk deel van de Arabisch sprekende wereld. De gevolgen zijn desastreus geweest: naar schatting meer dan een miljoen doden, een verspilling van Amerikaans belastinggeld van '$6.4 trillion on wars in the Middle East and Asia since 2001,’ en de opkomst van ondermeer de ISIS-terreur.
https://www.cnbc.com/2019/11/20/us-spent-6point4-trillion-on-middle-east-wars-since-2001-study.html
Maar dit alles acht professor dr. Rogers, die ‘nieuwe media en digitale cultuur’ doceert, niet de moeite waard te vermelden als saillant voorbeeld van ‘nepnieuws’ met verregaande consequenties. Deze opvallende omissie is alleen te verklaren vanuit het besef dat vice-premier Ollongren haar strijd tegen de sociale media een wetenschappelijk lijkende onderbouwing wilde geven. Net als bij de ‘corporate press’ geldt ook voor het geprivatiseerde en gedéreguleerde academische wereldje het devies: 'wiens brood men eet diens woord men spreekt.' Dat de club van Richard Rogers afhankelijk is van zijn opdrachtgevers, blijkt uit het gegeven dat hij ‘het afgelopen decennium’ talloze ‘onderzoek’s subsidies heeft ontvangen’ van ‘de Nederlandse Regering,’ en van prominente en gefortuneerde instellingen van het Angelsaksische establishment. Men hoeft volstrekt geen complotdenker te zijn om te beseffen dat als Rogers’ bevindingen tegen het belang van zijn opdrachtgevers zouden indruisen, hij niet zo makkelijk meer geld van hen zal ontvangen, to say the least. Het is dan ook onnozel om er blind vanuit te gaan dat hij een waardevrije wetenschapper is, en immer geheel te goeder trouw. Als onafhankelijke journalist weet ik uit llangdurige ervaring dat de Britse politicus, Lord Acton, gelijk had toen hij vaststelde dat ‘Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely,’ vanzelfsprekend in de politiek, maar zeker ook in de ‘alfawetenschap,’ oftewel de ‘geesteswetenschappen,’ die, zo is bekend, besmet blijft door ideologische zienswijzen. Er kleeft nog een ander opmerkelijk aspect aan het rapport dat de twee schrijvers hebben samengesteld:
Wereldwijd worden desinformatie en nepnieuws vooral gezamenlijk bestudeerd, maar het is relevant om deze fenomenen ook apart te bezien. Zoals in eerder onderzoek beschreven is in Nederland vrijwel geen bewijs voor buitenlandse desinformatie te vinden en zijn voorbeelden van Nederlandse spelers die Russische desinformatie-tactieken toepassen ook maar zelden gedocumenteerd. In tegenstelling tot de situatie in de VS, waar het meeste onderzoek naar verricht is, is er in Nederland ook geen sprake van de opkomst van namaak-nieuwsorganisaties.
Bravo, ik had dit, ook zonder opdracht, minister Ollongren gedocumenteerd en zelfs gratis kunnen vertellen, maar aangezien ik één van de journalisten ben die zij wil censureren, kreeg Rogers cum suis de opdracht. Soit. Men zou verwachten dat na hun positieve conclusie het doek viel en vanuit de zaal een denderend applaus opklonk. Maar nee, daarvoor was het onderzoek natuurlijk niet bedoeld. En dus verzon de uitgekookte Rogers een ontsnappingsroute door vervolgens onmiddellijk te beweren:
Maar definities van nepnieuws en met name het aanpalende ‘junknieuws’ worden vaak juist verruimd, en omvatten dan naast desinformatie ook complottheorie, clickbait, alsmede extremistische, sensationalistische, tendentieuze en politiek sterk gekleurde (‘hyperpartisan’) bronnen en verhalen. Daarnaast kennen sociale media het probleem van de ‘artificiële amplificatie,’ waarbij accounts en content door middel van nep-volgers en -likes populairder lijken dan ze in werkelijkheid zijn en daarmee symbolische macht verwerven. Toen het beroemde artikel van Buzzfeed News in oktober 2016 vaststelde dat nepnieuws het in de VS in de aanloop naar de presidentiële verkiezingen beter deed dan mainstream nieuws op Facebook, omvatte de definitie waarop de studie gebaseerd was ook clickbait en politiek sterk gekleurde bronnen. Wanneer we met die ruimere blik naar de situatie in Nederland kijken, treffen we wel degelijk junknieuws aan.
Voor alle duidelijkheid: het interesseert mij niet dat ik als zodanig wordt vermeld, maar wat ik in een bestel, dat zich democratisch noemt, levensgevaarlijk vindt, is dat politici en direct van hen afhankelijke wetenschappers gaan bepalen wat de werkelijkheid is, c.q. de waarheid. Een dergelijke politiek is niet consequentieloos. In zijn essay Politics and the English Language waarschuwde George Orwell voor het feit dat ‘one ought to recognize that the present political chaos is connected with the decay of language,’ en dat proces is, nadat hij dit in 1946 had geschreven, almaar doorgegaan. Dat de opiniemaker Ian Buruma de Europese landen publiekelijk opriep om een deel van het ‘dirty work’ van de Amerikanen over te nemen, ‘and take the risk of being held accountable’ voor de daaruit voortvloeiende oorlogsmisdaden en misdrijven tegen de menselijkheid, was geen belemmering voor de jury van de Erasmusprijs om hem deze prestigieuze prijs te verlenen. Toch zullen wetenschappers van het allooi Rogers en Niederer het nooit in hun hoofd halen om mijn oude vriend Ian te beschuldigen van ‘politiek sterk gekleurde verhalen.’ Rogers en zijn clubgenoten weten dat de gecorrumpeerde ‘gatekeepers’ van de gevestigde orde niet straffeloos door wetenschappers kunnen worden aangevallen. Ook in dit opzicht is het cynisme en nihilisme diep doorgedrongen in het academische wereldje. Wat mij opviel aan de 17 pagina’s tellende verwijzingen aan het eind van het rapport over de sociale media manipulatie, was dat er weinig kritische boeken van westerse journalististen staan. Veelzeggend is dat Walter Lippmann’s uit 1922 daterende boek Public Opinion erin voorkomt, niet omdat zijn opvattingen in het rapport terug te vinden zijn, maar juist omdat die verzwegen worden, zoals zijn overtuiging dat ‘public opinions must be organized for the press if they are to be sound, not by the press,’ aangezien:
Die vrijheid om zelf te bepalen hoe de werkelijkheid eruit ziet, is exact de reden waarom vice-premier Ollongren zich zo intens stoort aan de ‘sociale media,’ en zij het liefst weer het monopolie op de berichtgeving, en daarmee de waarheidsvinding, in handen van de ‘corporate media’ ziet. Die zijn namelijk via de geïnternaliseerde zelfcensuur en hun afhankelijkheid van de media-eigenaren veel eenvoudiger te manipuleren, en zo nodig te censureren. Net als destijds de dissidenten in de Sovjet Unie, vertegenwoordigen westerse dissidenten van de sociale media het vrije woord.
to deal with so much subtlety, so much variety, so many permutations (mutaties. svh) and combinations. And although we have to act in that environment, we have to reconstruct it on a simpler model before we can manage it.
