NRC: 'wie "Victoria's Secret" zegt, zegt "Doutzen Kroes". En zo is het. Onze eigen Doutzen was erbij, en stal de show.'
Hoewel journalisten als Henk
Hofland de massa verafschuwen werkt hij wel degelijk voor de massamedia. Dat is de voornaamste reden dat Hoflands ‘politiek-literaire elite’ in
Nederland zich in zowel esthetisch als ethisch opzicht nauwelijks tot niet onderscheidt
van de consumerende massa. Een willekeurig voorbeeld hiervan gaf zijn krant, de NRC,
op donderdag 14 november 2013 (de dag dat ik dit schrijf), toen op haar
internetsite de nieuwste lingeriemode uitgebreid werd getoond. Kennelijk gaat de 'elite' bij de NRC ervan uit dat haar 'politiek-literaire' publiek geïnteresseerd is in dit onderwerp. De commercialisering
is overigens een normaal verschijnsel in de massamedia, aangezien de
oplagecijfers en dus de winst de enige doorslaggevende
criteria zijn. In de bundel Masscult
and Midcult. Essays Against the American Grain stelde de kritische Amerikaanse publicist Dwight Macdonald in de jaren
vijftig over de massa dat ‘it’s
morality sinks to the level of the most primitive members,’ en ‘its taste to that of the least
sensitive and the most ignorant.’ En:
Yet this collective monstrosity, ‘the
masses,’ ‘the public,’ is taken as a human norm by the technicians of Masscult.
They at once degrade the public by treating it as an object, to be handled with
the lack of ceremony of medical students dissecting a corpse, and at the same
time flatter it and pander to its taste and ideas by taking them as the
criterion of reality…
Macdonald beschreef hoe de massacultuur
Destroys all values, since
value-judgements require discrimination, an ugly word in liberal-democratic
America. Masscult is very, very democratic; it refuses to discriminate against
or between anything or anybody. All is grist to its mill and all comes out
finely ground indeed.
Dit proces van massificatie en dus gelijkschakeling begon
tijdens de industriële revolutie die
uprooted people from their agrarian
communities and packed them into factory cities. It produced goods in such
unprecedented abundance that the population of the Western world has increased
more in the last two centuries than in the preceding two millennia.
Het gevolg was voor de mensen dat
It subjected them to a uniform
discipline whose only precedent was the ‘slave socialism’ of Egypt.
Met één voorbehoud:
It was not until the end of the
eighteenths century in Europe that the majority of people began to play an
active part in either history or culture.
Up to then, there was only High
Culture and Folk Art. To some extent, Masscult is a continuation of Folk Art, but
the differences are more striking than the similarities. Folk Art grew mainly
from below, an autochtonous product shaped by the people to fit their own
needs, even though it often took its cue from High Culture. Masscult comes from
above. It is fabricated by technicians hired by businessmen.
Daarentegen was
Folk Art the people’s own institution,
their private little kitchen-garden walled off from the great formal park of
their masters. But Masscult breaks down the wall, integrating the masses into a
debased form of High Culture and thus becoming an instrument of domination.
Het gevolg is, zo schreef hij in de jaren
vijftig in Masscult and Midcult
dat
Today, in the United States, the
demands of the audience, which has changed from a small body of connoisseurs
into a large body of ignoramuses, have become the chief criteria of success.
Alleen in die cultuur kan een Henk
Hofland onweersproken in een zogeheten kritisch tijdschrift beweren dat
het Westen ‘vredestichtend’ is, kan een slecht geïnformeerde Geert Mak
bestsellers over Europa en de Verenigde Staten schrijven, schroomt de hoogleraar journalistiek Marc
Chavannes zich niet te beweren dat voor de Verenigde Staten ‘democratie’
een ‘exportartikel’
was, etcetera. Bij gebrek aan kwaliteitsgevoel staan de ‘onwetenden’
weerloos tegenover de vloedgolf van nonsens die voortdurend over hen heen
spoelt. Kwaliteit is vervangen door Kitsch, met een grote K. ‘The
requirement of the mass market explain a good deal of bad writing today,’
constateerde al ruim een halve eeuw geleden Dwight Macdonald nadat hij Sixty Years of Best Sellers had
bestudeerd. ‘Masscult is at best a vulgarized reflection of High Culture and at
worst a cultural nightmare, a Kulturkatzenjammer.’ De AVRO op Radio Vier, Muziek voor Miljoenen,
de lijst van de tien best verkochte boeken, de best bekeken films, de hoogste oplagecijfers
van kranten en tijdschriften, de dwang van de kijk- en luistercijfers van de
publieke en commerciele omroepen. In die werkelijkheid bestaat in
een klein land geen enclave waar een ‘politiek-literaire elite’ een daadwerkelijk intellectueel bestaan erop na kunnen houden. Dat blijkt uit de praktijk, de bewoners van die
vermeende enclave gedragen zich even smakeloos en onbenullig als de massa
erbuiten. De zogeheten ‘politiek-literaire elite’ in de
polder is niet meer dan een groepje elkaar bevestigende ijdeltuiten die net als
de nieuwe rijken de oudere cultuur imiteren ‘without understanding its
essence.’ Iemand die hun drijfveren
onderzoekt, wordt al snel geconfronteerd met een moeras van sentimenten en
onnadenkendheid, zoals ondermeer blijkt uit het gegeven dat de 'elite' zonder goed geïnformeerd te zijn adembenemend snel voorstander
is van ‘humanitair ingrijpen’ vanwege ‘responsibility tot protect,’
maar dat zij tegelijkertijd een gewelddadig neoliberaal systeem is stand houdt, waarbij
The poorest 40 percent of the
world’s population accounts for 5 percent of global income. The richest 20
percent accounts for three-quarters of world income. According to UNICEF,
25,000 children die each day due to poverty.
Een dode Afrikaanse economische vluchteling ligt dood aangespoeld op een Spaans strand, terwijl toeristen ongestoord van hun vakantie genieten.
De westerse massamens functioneert in een niet doorleefde
werkelijkheid, in een virtuele Kitsch wereld. De Britse taalkundige
George Steiner schreef in dit verband in Het Verval van het woord (1974) over
wat politieke beestachtigheid en leugen van een taal kunnen
maken, wanneer deze laatste is losgescheurd van de wortels van de moraal en het
gevoelsleven, afgestompt door cliché's, loze beweringen en woordrestanten… De taal van de massamedia en de reclame... de stijl van het huidige politieke
debat, zijn even zovele duidelijke bewijzen voor het verdwijnen van de
vitaliteit en de nauwkeurigheid van uitdrukking. De taal van onze gemeenschap
is in een hachelijke toestand geraakt, wanneer een onderzoek naar radio-actieve
neerslag de naam ‘Operation Sunshine’ kan krijgen,
en, zo
voeg ik eraan toe, wanneer het Westen als ‘vredestichtend’ wordt
aangeprezen door een vooraanstaande journalist als Henk Hofland, door zijn collega’s uitgeroepen tot grootste Nederlandse
journalist van de twintigste eeuw. Hoflands kwalificatie is geen vergissing,
hij meent het echt, net als Geert Mak werkelijk meent dat de VS ‘decennialang
ordewaker en politieagent’ op aarde is geweest. Steiner heeft gelijk
toen hij schreef:
En de eisen van de massacultuur en de massacommunicatie hebben
de taal een steeds geringere taak doen vervullen. Wat kan er, uitgezonderd
halve waarheden, grove simplificaties of onbenulligheden, overgebracht worden
aan dat half-geletterde massale gehoor, dat dankzij de overal doorgedrongen
democratie de voorstelling mag bijwonen? Alleen in een verschraalde of
gecorrumpeerde taal kan een dergelijke communicatie effectief worden gemaakt.
Hoflands aanname dat er een ‘politiek-literaire
elite’ in Nederland bestaat, berust op zelfbedrog. Die 'elite' bestaat domweg niet. De literatoren die ooit maatschappelijk
betrokken waren, behoren tot de generatie van het interbellum in Europa en tot de
Beat-generatie van de jaren vijftig in de VS. Die behoorden tot de vernieuwende
avant-garde. Maar daar heeft Hofland nooit onderdeel van uitgemaakt. Dwight
Macdonald:
The old avant-garde has passed and left no successors. We
continue to live off its capital but the community has broken up and the
standards are no longer respected. The crisis in America is especially severe.
Our creators are too isolated or too integrated. Most of them merge gracefully
into Midcult, feeling they must be part of ‘the life of our time,’ whatever
that means (I should think it would be ambitious enough to try to be part of
one’s own life)
Het is
een treffende omschrijving van H.J.A. Hofland en de andere Nederlandse mainstream
opiniemakers; inderdaad, de meesten van hen ‘merge gracefully into Midcult,’ onderwijl denkend dat ze tot de 'High Culture' van vernieuwers behoren. In
de praktijk kunnen ze ook niet anders dan zich zo soepel mogelijk inpassen in de karakterloze consumptiecultuur van de middenklasse. Voor de mainstream journalisten draagt deelname aan de avant-garde te veel risico’s met zich mee, en biedt hen niet snel genoeg en met zekerheid het comfort en de
privileges die een collaborerend bestaan wel biedt. De zogeheten ‘politiek-literaire
elite’ van Hofland wil absoluut niets inleveren ‘to revive the spirit of
the old avant-garde, that is to recreatie a cultural – as against a social,
political or economic – elite as a countermovement to both Masscult and
Midcult.’ En dus dreef 'de elite' van mijn generatie mee met de economische hoogconjunctuur om nu, in politiek opzicht, met lege handen te staan. Om de pijnlijke stilte te te vullen bluffen zij thans dat ze noodzakelijk zijn voor het voortbestaan van een echte democratie, terwijl ze in de praktijk niet meer doen dan proberen de neoliberale 'democratie' overeind te houden. Dwight Macdonald:
The Lords of the Kitsch sell culture to the masses. It is a
debased, trivial culture that avoid both the deep realities (sex, death,
failure, tragedy) and also the simple. Spontaneous pleasures, since the
realities would be too real and the pleasures too lively to induce what Mr.
Seldes (Amerikaanse cultuurcriticus. svh) calls ‘the mood of consent’: a
narcotized acceptance of Masscult-Midcult and of the commodified it sells as a
substitute for the unsettling and unpredictable (hence unsalable) joy, tragedy,
wit, change, originality and beauty of real life. The masses – and don’t let us
forget that this term includes the well-educated fans of The Old Man and the
Sea, Our Town, J.B., and John Brown’s Body – who have been debauched by several
generations of this sort of thing, in turn to demand such trivial and
comfortable cultural products.
En zo zijn we terug bij de schijnwereld van de Makkianen
die om hun publiek te behagen met veel poeha pretenderen de politieke en
literaire kaste te representeren, terwijl ze je reinste Kitsch verkopen, knollen
voor citroenen. Dit is het logische resultaat van een kapitalistische
democratie, die niet kapitalistisch is maar neoliberaal, en geen democratie,
maar een plutocratie is. Degene die te lang in een leugen leeft, gaat geloven dat
de leugen de waarheid is, en denkt dat zijn slavernij vrijheid is. Hij kan
domweg de werkelijkheid niet meer zien. Hij is te gefixeerd op zichzelf,
op zijn eigen materieel en psychisch welzijn. In zijn essay American Poetry citeert W.H. Auden een
opmerkelijke passage uit Democracy in
America van de Franse aristocraat Alexis de Tocqueville. Na zijn reis naar
de VS schreef Tocqueville over de poëzie in de nieuwe wereld:
I am persuaded that in the end
democracy diverts the imagination from all that is external to man and fixes it
on man alone. Democratic nations may amuse themselves for a while with
considering the productions of nature,
but they are exited in reality only by a survey of themselves…
The poets who lived in aristocratic
ages have been eminently successful in their delineation of certain incidents
in the life of a people or a man; but none of them ever ventured to include
within his performances the destinies of mankind, a task which poets writing in
democratic ages may attempt…
It may be foreseen in like manner that
poets living in democratic times will prefer the delineation of passions and
ideas to that of persons and achievements. The language, the dress, and the
daily actions of men in democracies are repugnant to conceptions of the ideal…
This forces the poet constantly to search below the external surface which is
palpable to the senses, in order to read the inner soul; and nothing lends
itself more to the delineation of the ideal than the scrutiny of the hidden
depths in the immaterial nature of man…
The destinies of mankind, man himself
taken aloof from his country and his age, and standing in the presence of
Nature and of God, with his passions, his doubts, his rare prosperities and
inconceivable wretchedness, will become the chief, if not the sole, theme of
poetry.
Auden eindigt ruim een eeuw later met
de opmerking dat
If this be an accurate description of
the poetry we call modern, then one might say that America had never known any
other kind.
Waarbij zij aangetekend dat vandaag de dag wij allen ‘Amerika’
zijn geworden en dat wij permanent in het beeld beeld staan en het uitzicht versperren.
Auden’s essaybundel begint met
Nietzsche’s woorden: ‘We have Art in order that we may not perish from Truth.’
In this expanded edition of Michel Chossudovsky’s 2002 bestseller, the author blows away the smokescreen put up by the mainstream media, that 9/11 was an attack on America by “Islamic terrorists”. Through meticulous research, the author uncovers a military-intelligence ploy behind the September 11 attacks, and the cover-up and complicity of key members of the Bush Administration.
