Woensdag 22 januari 2014 sprak de Indiase Nobelprijswinnaar Economie Amartya Sen over de wereldwijde armoede onder de titel:
'Poverty and the Tolerance of the Intolerable.' No country in the world, he declared, is 'free from poverty,' though in India, the country of his birth, where there is a 'massive disparity between the privileged and the rest,' extreme deprivation is particularly deeply entrenched. India, he said, is an example of a country with a large middle class which is able to tolerate, with something approaching equanimity, the serious poverty in its midst. (Although the situation in India is extreme—Sen referred to the 'special nature of the neglect of its poor' —there is no reason for those of us elsewhere in the world, especially the developed world, to be complacent. “Blaming the victims” of poverty, he observed, is as common today as it was in the era of the Poor Law.)
How is it, Sen asked, that a society is able to avert its gaze from, or else accept as a 'fact of life,' the kind of deprivation that robs human beings of the very 'social qualities' that make us the sort of creatures we are? To illustrate the damage that poverty does, Sen recalled his own experience, as a child of almost ten, of the Bengal famine of 1943. He remembered giving a banana to a malnourished woman and child. The woman burst into tears as she instinctively started to feed herself before offering the fruit to her child. 'We are no longer human beings,' she cried.
Welnu, wanneer Geert Mak in een geglobaliseerde wereld beweert dat er 'Geen Jorwerd zonder Brussel' mogelijk is dan rechtvaardigt hij, of hij het wil of niet, tegelijkertijd het neoliberale kapitalisme dat ten grondslag ligt aan de politiek van de Europese Unie. Daarbij moet men niet vergeten dat, zoals de historicus Huizinga in het interbellum stelde, elke
organisatie als zodanig heerst en onderwerpt. Elke organisatie, tot zekere perfectie gekomen en in gang gehouden door haar eigen mechanisme heeft de neiging, haar doel in haar eigen bestaan en functie te verplaatsen. Zij wordt door de volmaaktheid van haar middelen overorganisatie.
Al wat naar gelding streeft, organiseert zich… In de mechanische organisatie wordt het menselijke subject of genivelleerd, beter gemassificeerd, als ik een nieuw woord mag wagen, of zonder aanzien des persoons omhooggestuwd op een plaats van duizelingwekkende machtsbevoegdheid, die de ware held zou weigeren in te nemen…
Organisatie betekent macht, en macht in zichzelf, niet geheiligd door een volwaardig doel, is een kwaad. Zij kan slechts heilzaam worden, indien zij gedragen wordt door persoonlijke zedelijke verantwoordelijkheid, en haar doel heeft buiten en boven de machtswil en het belang der dragers van die macht. Hierbij maakt het geen onderscheid, of het de macht van één of van miljoenen is.
Maatschappelijke organisatie blijft steeds onmisbaar, maar tegelijk is de technisch volmaakte organisatie van mensen altijd in zekere zin dodend. Zij kluistert de mens in een mechanisme, en ontslaat hem van een deel van zijn persoonlijke verantwoordelijkheid. Elke organisatie betekent stolling van vrije geest, fixeren van een geestelijk gemiddelde. Zij brengt een zekere rigiditeit der gedachte teweeg, die belemmerend kan gaan werken werken op een harmonische samenleving.
Precies in deze situatie is de neoliberale democratie beland, met als gevolg dat de politieke en economische macht, en hun spreekbuizen in de mainstream media, door de massa gewantrouwd worden. Wat resteert is een wijdverspreid cynisme en ironie als overlevingsstrategie, zowel bij de machthebbers als bij het grote publiek. De samenhang, die noodzakelijk is om een samenleving mogelijk te maken, is geleidelijk aan vernietigd. Een illustrerend voorbeeld gaf donderdag 23 januari 2014 de nrc.next. In een vertaald artikel uit The Economist stelde het invloedrijke neoliberale weekblad dat in de toekomst
Veel van de banen die gevaar lopen voor mensen [zijn] onderaan de maatschappelijke ladder, terwijl de vaardigheden die het minst kwetsbaar zijn voor automatisering (creativiteit, management) vaak het terrein zijn van hoger geplaatsten.
De boosheid over de toegenomen ongelijkheid zal groeien, maar politici zullen moeite hebben er iets aan te doen. De vooruitgang mijden zal net zo onzinnig blijken te zijn als protesteren tegen de gemechaniseerde weefgetouwen in 1810. Want elk land dat weigert mee te doen wordt ingehaald door landen die de nieuwe technologie omarmen. En de mogelijkheden om de rijken te straffen met hoge belastingen zullen beperkt zijn, omdat kapitaal en hooggeschoolde arbeidskrachten dan doodleuk naar een ander land verhuizen.
The Economist heeft volkomen gelijk in zijn beschrijving van de neoliberale werkelijkheid die wereldwijd heerst. Terwijl The Economist eerder heeft gemeld dat 'Van alle inkomsten in de VS in de jaren zeventig 9 procent naar de rijkste 1 procent van de bevolking [ging], nu is dat 22 procent,' kwalificeert het weekblad het 'hoge belastingen' als 'straffen.' Daarbij geldt dat voor neoliberalen elke belastingverhoging voor de rijken als te hoog wordt beschouwd, vandaar ook dat de belastingen op het vermogen van westerse rijken de afgelopen kwart eeuw zijn verminderd, nog afgezien van het feit dat de rijken dankzij gecreëerde mazen in de wet een minimum aan belastingen betalen, waardoor vandaag de dag in bijvoorbeeld de VS 1 procent van de bevolking meer dan 40 procent van alle rijkdommen bezit en bijna eenvijfde van alle inkomens. Desondanks wordt tegenover de jonge lezers van de nrc.next gesuggereerd dat progressieve belastingheffing op het vermogen en inkomen van rijken een vorm van 'straffen' is. Voor het feit dat er belastingen worden geheven om een werkelijk samenleving mogelijk te maken is in dit mens- en wereldbeeld geen plaats. En dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen wordt als absurd beschouwd. De staat is er om het kapitalisme overeind te houden op het moment dat het weer eens failliet is, zoals we in 2008 zagen toen wereldwijd de met niet bestaand geld speculerende banken ineens dreigden om te vallen en de staten vele honderden miljarden aan banken moesten verstrekken om te voorkomen dat de 'vrije markt' explodeerde. Dankzij de overheidssteun aan de neoliberale ideologie kunnen The Economist en nrc.next nu melden dat
de mogelijkheden van mensen ongelijk [zullen] blijven. In een wereld die economisch steeds meer gepolariseerd is, zullen velen hun kansen zien verminderen, terwijl hun salarissen worden afgeknepen. De beste manier om hen te helpen is niet, zoals links vaak denkt, dan maar het minimumloon te verhogen. Dat zou de verschuiving van 'werk laten doen door mensen' naar 'werk laten doen door computers' alleen maar versnellen. Het is beter hun lonen op te hogen met publiek geld, zodat iedereen die werkt een redelijk inkomen heeft.
Het meest fascinerende van deze tekst is misschien wel het feit dat dit geen discussiestuk is, maar een kennisgeving van hogerhand. Hier wordt de burger verteld hoe zijn toekomst is uitgestippeld en wat zijn mogelijkheden maar vooral ook onmogelijkheden zijn in een kapitalistische 'democratie,' die geen democratie is aangezien de meerderheid van de bevolking niet de mogelijkheid bezit om haar eigen lot te bepalen. Wat hier wordt verkondigd is dat een kleine rijke elite, bijgestaan door managers en technocraten, en gesteund door hun pleitbezorgers in de commerciële massamedia, zonder enige zinvolle tussenkomst van volksvertegenwoordigers de toekomst van de mensheid bepalen. Op welk moment dit beslist is, door wie, en op grond waarvan wordt in het midden gelaten omdat dit alles domweg onbelangrijk wordt geacht. 'Innovatie, het wondermiddel dat voor vooruitgang zorgt, heeft altijd banen gekost,' is de enige rechtvaardiging in de neoliberale bekendmaking in nrc.next. De Britse geleerde John Gray schreef over de waanzin:
Modern revolutionaries from the Jacobins onwards share these beliefs, but whereas the millenarians believed that only God could remake the world, modern revolutionaries imagined it could be reshaped by humanity alone. This is a notion as far-fetched as anything believed in medieval times. Perhaps for that reason it has always been presented as having the authority of science. Modern politics has been driven by the belief that humanity can be delivered from immomorial evils by the power of knowledge.
En dus meldt nrc.next onder de kop 'Wie is er beter in jouw werk? Jij of een robot?' dat
In een recent onderzoek van de Oxford Universiteit gesuggereerd wordt dat 47 procent van de huidige banen in de komende twintig jaar zou kunnen worden geautomatiseerd.
En wat economisch kan, gebeurt doorgaans ook, zo weten we uit ervaring. De enige drijfveer van een cultuur die geen hogere waarde kent dan geld, is het maken van zo groot mogelijke winsten. De democratie is er nog slechts om te wettigen wat elders is beslist, zo wordt in de tekst van The Economist duidelijk gemaakt. Dit is het resultaat van een proces dat twee eeuwen geleden begon. Al in de jaren veertig van de negentiende eeuw schreef de Duitse filosoof Ludwig Feuerbach in het voorwoord van Das Wesen des Christentums:
Deze tijd [verkiest] het beeld boven de zaak, de kopie boven het origineel, de voorstelling boven de werkelijkheid, de schijn boven het wezen...; want heilig is hem slechts de illusie, profaan daarentegen de waarheid. Ja, in zijn ogen wordt de heiligheid in dezelfde mate vergroot waarin de waarheid af- en de illusie toeneemt, zodat de hoogste graad van illusie voor hem tevens de hoogste graad van heiligheid is.
Die virtuele werkelijkheid verklaart waarom bijvoorbeeld de evangelisatie-predikant Catrinus Mak in de jaren dertig niet voldoende had aan zijn religie om een keuze tussen goed en kwaad te kunnen maken. Ook in die tijd gold voor hem wat Harry Mulisch zo helder heeft beschreven in zijn boek De Zaak 40/61. Een reportage toen hij het volgende citaat van Nietzsche aanhaalde:
'Mir besteht mein Leben jetzt in dem Wunsche,' schrijft hij aan zijn vriend Overbeck, 'dass es mit allen Dingen anders gehen möge, als ich sie begreife; und dass mir jemand meine "Wahrheiten" unglaubwürdig mache.' Deze waarheid, die niemand hem ongeloofwaardig heeft kunnen maken, bestond uit het besef dat God dood is, dat de bovenste waarden zich ontwaarden en dat het nihilisme voor de deur staat: 'der unheimlichste aller Gäste' [...] uit de puinhoop ervan verrees niet zo zeer een nieuwe moraal voor het individu, als wel een moraal van de rangorde der individuen, met alle implicaties van teling en geweld: de bovenste mag doden, de onderste moet sterven.
Hoe snel en ingrijpend de 'Vooruitgang' ook zal verlopen, de geschiedenis van oorlogsvoering en genocide zal niet veranderen. Integendeel. De moraal, de normen en waarden, blijven afnemen als leidraad voor het handelen, want techniek duldt geen tegenspraak. Hoe technologisch maakbaarder de wereld is, des te onbeheersbaarder zij wordt. De Duitse filosoof Martin Heidegger:
Geen enkel individu, geen enkele groep van mensen, geen commissie van nog zo vooraanstaande staatslieden, onderzoekers en technici, geen enkele conferentie van leidinggevende personen uit het bedrijfsleven en de industrie vermag het historisch verloop van het nucleaire tijdperk te remmen of in een bepaalde richting te leiden. Geen enkele louter menselijke organisatie is in staat de heerschappij over dit tijdperk te verwerven.
Wij allen leven in een wat de Franse intellectueel Guy Debord omschreef als een 'Spektakelmaatschappij,' waarbij
het spektakel tegelijkertijd resultaat en doel [is] van de bestaande productiewijze. Het is geen aanhangsel van de werkelijke wereld, geen randversiering. Het is het hart van het onrealistische van de werkelijke maatschappij. In al zijn specifieke vormen, als informatie of propaganda, reclame of directe consumptie van vermakelijkheden, vormt het spektakel het huidige model van het leven dat maatschappelijk overheerst. Het is de alomtegenwoordige bevestiging van de keuze die reeds gemaakt is in de productie, en van de daarmee samenhangende consumptie. Vorm en inhoud van het spektakel zijn op eendere wijze de volledige rechtvaardiging van de voorwaarden en doeleinden van het bestaande systeem. Het spektakel is ook de voortdurende tegenwoordigheid van deze rechtvaardiging, als inbeslagneming van het voornaamste deel van de tijd die buiten de moderne productie wordt doorgebracht.
En dus moet, zoals het directief in de nrc.next bekend maakt, de gemeenschap betalen om te kunnen werken. Maar dan nog zullen
de voordelen van technologische vooruitgang ongelijk verdeeld [zijn], vooral in het begin van een nieuwe golf technologische veranderingen.
Zo heeft nu eenmaal de God van de Technologie beslist, en geen mens op aarde
vermag het historisch verloop van het nucleaire tijdperk te remmen of in een bepaalde richting te leiden. Geen enkele louter menselijke organisatie is in staat de heerschappij over dit tijdperk te verwerven.
Of in de woorden van de Franse socioloog Jacques Ellul:
Techniek vereist voorspelbaarheid en, evenzeer, precisie in de voorspellingen. Het is dus noodzakelijk dat de techniek prevaleert over het menselijk wezen. Voor de techniek is dit een zaak van leven of dood. De techniek moet de mens reduceren tot een technisch dier, de koning van de slaven er techniek. Voor deze noodzaak moet de menselijke grilligheid vermorzeld worden; de technische autonomie gedoogt geen menselijke autonomie. Het individu moet worden gekneed door technieken, hetzij negatief (door de technieken om de mens te kunnen begrijpen) of positief (door de aanpassing van de mens aan het technisch kader), om de schoonheidsfouten die zijn persoonlijke wil veroorzaakt in het perfecte patroon van de organisatie te kunnen wegvagen.
En ondertussen zijn dit de menselijke feiten:
2. the richest 300 people on earth have as much wealth as the poorest 3 billion.
Dit is geen toeval, maar het product van ons neoliberale systeem dat bewust in stand wordt gehouden door de economische machthebbers en de politici die hen naast miljardensubsidies ook nog eens vrij spel geven, immers ‘those in power write the rules.’ Het gevolg is dat ‘the gap between rich and poor has exploded by some 60% in the last 20 years.’
Het moet toch abnormaal zijn voor ieder fatsoenlijk mens dat de afgelopen halve eeuw de rijke landen 45 keer rijker zijn geworden dan de arme landen, en dat
3. according to UNICEF, nearly half the world's population lives on less than $2.50 a day. One billion children live in poverty, and 22,000 of them die each day because of it. More than one billion people lack access to adequate drinking water, and 400 million of those are children. Almost a billion people go hungry every day,
terwijl
4. the incomes of 100 people out of the seven billion on the planet could fix that, and then fix it again, and then fix it again, and then fix it again.
Dit meedogenloze systeem, waarop niemand meer een greep heeft omdat het alleen zijn eigen dynamiek kan volgen, betekent inde praktijk een permanente staat van oorlog tegen de mens en de natuur. Het is deze werkelijkheid die Geert Mak propageert wanneer hij stelt dat Jorwerd niet kan bestaan zonder Brussel. Hoewel hij niets begrijpt van de werking van de geschiedenis is hij net als zijn vader heilig ervan overtuigd de waarheid in handen te hebben, en zijn mainstream publiek gelooft hem aangezien zij de last van de vrijheid om tot een eigen inzicht te komen, niet kan dragen. En daarom luidt de huidige waarheid: 'Geen Jorwerd zonder Brussel,' ook al kan de Europese Unie niets anders doen dan het het bekrachtigen van besluiten die in wezen niemand heeft genomen. Inmiddels zit 'der unheimlichste aller Gäste,' achter het stuur en probeert tegelijkertijd de mainstream met een combinatie van cynisme en lethargie te overleven. Tot de zaak ontploft, en de moderne dominees, de opiniemakers van de mainstream, zullen schrijven dat ze zich schamen voor hun vroegere onnozelheid, net als de evangelisatie-predikant Catrinus Mak in zijn eeuw deed. Wat oppermachtig is, is de organisatie, die, zoals Huizinga doorzag, maar één drijfveer kent, zolang mogelijk haar eigen ondergang uit te stellen. Der Wille zur Macht. Bijna alles streeft naar overleven ten koste van alles. En toch blijft gelden dat de 'Tolerance of the Intolerable' verwerpelijk is. De vanzelfsprekendheid waarmee neoliberale woordvoerder in The Economist en de nrc.next stelt dat
de mogelijkheden van mensen ongelijk [zullen] blijven. In een wereld die economisch steeds meer gepolariseerd is, zullen velen hun kansen zien verminderen,
is weerzinwekkend. Het cynisme waarmee burgers enerzijds wordt verteld dat een steeds groter deel van hen overtollig zal worden, en anderzijds dat 'Optimisme' het 'uitgangspunt [moet] blijven,' is zowel stuitend als levensgevaarlijk, want in een technocratie, waarin de enige waarden nut en efficiency zijn, zal iedereen die hier niet aan voldoet op den duur als nutteloos worden 'weggezuiverd.' Zonder de bevolking via een referendum te raadplegen worden vandaag de dag EU-maatregelen voorbereid waarvan de consequenties diep zullen ingrijpen in het bestaan van de Europeaan. De politieke, bestuurlijke, en economische elite gaat haar eigen weg, de consumptiecultuur moet koste wat kost gehandhaafd blijven, het totalitaire systeem accepteert geen ongehoorzaamheid. Daartegenover merkte de Franse filosoof Bernard Stiegler in zijn boek For a New Critique of Political Economy (2009) het volgende op:
Whether we must, in order to avoid a major economic catastrophe, and to attenuate the social injustice caused by the crisis, stimulate consumption and the economic machine such as it still is, is a question as urgent as it is legitimate — as long as such a policy does not simply aggregate the situation at the cost of millions and billions of euros or dollars while at the same time masking the true question, which is to produce a vision and a political will capable of progressively moving away from the economic-political complex of investment, which must be a social and political investment or, in other words, an investment in a common desire, that is, in what Aristotle called philia (liefde voor de medemens. svh), and which would then form the basis of a new type of economic investment.
Die solidariteit wordt door het neoliberalisme veracht, omdat men er geen almaar stijgende winsten uit kan persen. Niets mag de kapitalistische 'Vooruitgang' stuiten, en zeker niet de bevolking. En dus ziet een
meerderheid van de Tweede Kamer niets in het pleidooi van het Burgerforum EU om een referendum te houden over de 'sluipende machtsoverdracht' aan Brussel.
zo bleek dinsdag 21 januari 2014. Als geen ander weten de volksvertegenwoordigers in de westerse democratieën waar de grenzen van het toelaatbare liggen, en wie de ware macht in handen heeft. En dus blijft Geert Mak's leuze 'Geen Jorwerd zonder Brussel' de officiële koers kort maar krachtig samenvatten. Dat dit neoliberale model de mens berooft van zijn waardigheid is een argument dat geen rol speelt in de doctrine van de rijken en hun propagandisten. Ze begrijpen in deze context zelfs het begrip niet. Later meer.
'The richest 300 people on earth have as much wealth as the poorest 3 billion.'
Image: OxfamThe report, Working for the Few: Political capture and economic inequality, states that just 85 of the world's richest people own the wealth of half of the world’s population. Further:
Paul24 januari 2014 18:43:00 CET