Kysia Hekster van de NOS 2

Vorige week maandag stelde ik de NOS-Ombudsman deze zaak voor: 'Ik zag twee dagen geleden een item van Kysia Hekster, de nieuwe multimedia-correspondente van het NOS Journaal in Moskou. Ze had een Georgische vrouw geinterviewd die geintroduceerd werd als Nino en die in de kortstondige oorlog tussen Georgie en Rusland zou hebben gevochten. Zonder duidelijke redenen en zonder haar bewering met feiten te onderbouwen, verklaarde Hekster ineens dat de Georgische president Mikheil Saakashvili 'de oorlog blijkbaar als een spel [zag], een spel waarvoor Nino haar leven waagde.' Blijkbaar? Maar waar bleek dat dan uit? Hekster geeft geen verklaring voor haar wonderlijke bewering. Saakashvili kan als politicus van alles op het oog hebben gehad met deze oorlog, maar je kunt als journalist niet zonder feiten beweren dat een president van welk land dan ook oorlog als 'een spel' ziet. Ik zal dan ook aan de ombudsman van het NOS-Journaal vragen wat Kysia Hekster nu als multimedia-correspondent van het NOS-Journaal precies bedoeld heeft met 'een spel'. Volgens de dikke Van Dale is een spel een 'bezigheid die zonder enig praktisch nut, alleen om haars wil, tot vermaak of ontspanning wordt verricht, waarbij enig competitie-element of verbeelding is betrokken.' Met andere woorden: volgens de NOS-correspondente 'zag' de Georgische president 'de oorlog' als een 'bezigheid zonder enig praktisch nut, alleen om haars wil, tot vermaak en ontspanning enz.' Dan is de vraag: waarom 'zag' de Georgische president 'de oorlog... als vermaak en ontspanning'? Verveelde hij zich? Moet dit niet onmiddellijk onderzocht worden? Per slot van rekening valt Georgie onder de westerse invloedsfeer. En als Georgie lid wil worden van de NAVO dan willen we geen presidenten die oorlogen als 'een spel' zien. Daarentegen, als Kysia Hekster geen plausibele verklaring heeft voor haar bewering, dan zal ze excuses moeten aanbieden vanwege het verspreiden van onjuiste informatie. Misschien moet Hekster wat beter begeleid worden, want zoals bekend bij insiders als ik, heeft Kysia geen gedegen ervaring als verslaggeefster. Daarom wekte haar aanstelling als correspondente in Moskou ook de nodige bevreemding en zelfs wrevel. Want behalve als bureauredactrice en nieuwlezeres ontbreekt het haar aan ervaring. Zeker voor zo'n zware post als Moskou, waar een correspondent onvermijdelijk onder politieke druk komt te staan en waar allerlei spelletjes worden gespeeld die een beginner niet of nauwelijks kan doorzien. Zeker niet een correspondente als Hekster die nauwelijks Russisch spreekt en niet doortrapt genoeg is om doortrapte propagandisten door te hebben. Moskou is Hilversum niet, Moskou is de grote-mensen-wereld.'

Ik ontving net deze reactie van de NOS-ombudsman Ton van Brussel:

'Geachte heer Van Houcke,
Bijgaand de afhandeling van de door ingediende klacht.
Met vriendelijke groet,
Ton van Brussel
NOS Ombudsman

De waarheid in de oorlog
Zaterdag 3 januari zond het NOS Journaal op televisie een interview uit met de Georgische soldaat Nino die afgelopen zomer meevocht in de oorlog met Rusland. Zij had na vier jaar afscheid van het leger genomen om zangeres te worden, maar meldde zich bij het begin van de oorlog toch weer aan. Vijf maanden later blikt de NOS correspondent terug met Nino, die worstelt met haar oorlogservaringen.

De uitzending

Aan het eind van het interview duidt de correspondent de gebeurtenissen als volgt:
`President Michail Saakasjvili liet de wereld geloven dat het kleine Georgië werd verrast door de Russische agressie. Maar bijna vijf maanden later lijkt het duidelijk, het was de Georgische president die de oorlog met Rusland begon. Hij zag de oorlog blijkbaar als een spel, een spel waarvoor Nino haar leven waagde.`
( Zie: http://player.nos.nl/index.php/media/play/tcmid/tcm:5-460234/)

De klachten

"In het item werd een vrouw geïnterviewd die geïntroduceerd werd als Nino en die in de kortstondige oorlog tussen Georgië en Rusland zou hebben gevochten. Zonder duidelijke redenen en zonder haar bewering met feiten te onderbouwen, verklaarde de correspondente ineens dat de Georgische president Michail Saakasjvili 'de oorlog blijkbaar als een spel [zag], een spel waarvoor Nino haar leven waagde.' Blijkbaar? Maar waar bleek dat dan uit? Saakasjvili kan als politicus van alles op het oog hebben gehad met deze oorlog, maar je kunt als journalist niet zonder feiten beweren dat een president van welk land dan ook oorlog als 'een spel' ziet."
· Het Georgische ministerie van buitenlandse zaken bracht een verklaring uit waarin niet alleen werd tegengesproken dat Georgië de oorlog zou zijn begonnen, maar ook dat Nino in de oorlog zou hebben gevochten.

De reactie van de correspondent

"Nergens is gezegd dat de Georgische President Saakasjvili de oorlog is begonnen. Wel staat in het verslag dat het daarop lijkt. Dat is absoluut geen nieuws, er komen meer en meer aanwijzingen dat dit zo is. Tientallen bronnen hebben het tegenover mij bevestigd. Bovendien blijkt het ook uit tal van andere publicaties die zich baseren op zeer grondig en degelijk onderzoek
Een andere ergernis is het gebruik van het woord 'spel'. Talloze Georgische gesprekspartners hebben zich tegenover mij letterlijk in deze bewoordingen uitgelaten. Zij zeiden dat de Georgische president, door de Russen tot het uiterste geprovoceerd, de oorlog niet heeft voorkomen. Ze wezen mij erop dat een president de levens van zijn burgers moet beschermen en niet in de waagschaal moet stellen. Deze visie heb ik verwoord in het verslag.'
De Georgische ambassadeur zegt dat Nino niet in Tschinvali is geweest deze zomer. Ik heb twee avonden en een dag uitgebreid met Nino gesproken. Haar informatie was zo gedetailleerd dat voor mij vast staat dat zij daar gevochten heeft. Ik heb haar verhaal bij anderen in Tbilisi gecheckt, die dat bevestigden.
Het is een open deur dat in de oorlog de waarheid het eerste sneuvelt. Beide strijdende partijen verkondigen een eigen waarheid. Het is de taak van de journalist kaf van koren te scheiden. Ik heb dat naar eer en geweten gedaan. Ik wacht op de bewijzen van het tegendeel van de kant van de Georgiërs."

De conclusie

Het is goed dat een klein half jaar later, nu de wereld zich weer om andere brandhaarden zorgen maakt, wordt teruggeblikt op het Georgisch/Russische oorlog van deze zomer. Het maken van zo'n verslag is ogenschijnlijk niet meer dan een kort interview met een soldaat gelardeerd met oorlogsbeelden. In werkelijkheid is veel research gemoeid met het maken van een reconstructie van de gebeurtenissen, het opsporen van de geïnterviewde en het controleren van de gepubliceerde gegevens en de uitspraken van de geïnterviewde. Ik heb dan ook geen reden om aan te nemen dat Nino niet in de oorlog zou hebben gevocht. De schuldvraag wordt door haar trouwens niet beantwoord.
De correspondente heeft gelijk: waarheid en oorlog verdragen zich slecht. Rusland en Georgië vechten nu al maanden een propagandaoorlog uit over de werkelijke toedracht van de oorlog: het kleine Georgië, dat onder de voet wordt gelopen door het grote Rusland of Georgië dat de Russische provocaties moe, zelf de oorlog begint?
Een onafhankelijke journalist kiest geen partij, maar doet verslag van de feiten en die wijzen steeds meer in de richting van een oorlog die door Georgië is begonnen. De eerste klager stelt dat ook niet ter discussie, maar vraagt zich slechts af waarom hier het woord 'spel' is gebruikt.
Het gebruik van dat woord is in dit geval niet misplaatst, al zou de aanduiding 'politiek spel' en een korte verklarende zin daarna de correspondent minder kwetsbaar hebben gemaakt voor het verwijt dat het hier een louter persoonlijke observatie betreft. Terwijl in werkelijkheid in de voor iedereen toegankelijke internationale media uitgebreide reconstructies zijn verschenen die deze woordkeus rechtvaardigen.
Ton van Brussel
NOS Ombudsman'

Ik heb de ombudsman bedankt voor zijn reactie maar hem wel vemeld dat ik het antwoord onbevredigend vind, aangezien het woord 'blijkbaar' nog steeds niet verklaard wordt. Waaruit blijkt dat de Georgische president oorlog 'een spel' beschouwt?