De Revolutionairen

Deze foto is briljant, het beeldt het tragische van het bestaan ten volle uit, het intens vergeefse van alles. Hier staan ze, de 'overwinnaars.' De meesten van hen denken, verwachten, hopen dat er een nieuwe dag is aangebroken. Ze poseren voor de fotograaf die net naar binnen is gerend, twee zwaaien, twee houden hun gebalde vuist in de lucht, het teken van strijd en kameraadschap. De man links schreeuwt een leuze, menigeen lacht. Het schilderij hangt, zoals het hoort bij revolutionaire gebeurtenissen, scheef. Waarom is nooit helemaal duidelijk, maar iedere kijker weet dat als het schilderij niet scheef hangt er geen sprake kan zijn van een ingrijpende gebeurtenis. Schilderijen zijn symbolen van een geordend leven. Geen vrouw te bekennen, gewelddadige omwentelingen zelf zijn een mannenzaak. Niets nieuw onder de zon.

Maar let nu op, tot nu toe heb ik het alleen over de figuranten gehad, de meelopers die tot hun eigen verbazing ineens middenin de kamer van de verjaagde president stonden. Waar het om draait zijn die twee in het midden vooraan. De man die zit, blijft daar zitten, die lacht ook niet, hij is niet blij, hij kijkt vooruit, en weet dat het moment gekomen is om de macht te grijpen. De macht grijpen doe je niet staande, maar zittend. Ooit een portret gezien van een juichende Stalin of Hitler? Precies. Zodra die de macht hadden gegrepen gingen ze zitten en niemand kreeg ze meer uit hun zetel. Die zitter, daar draait het om, hij is de continuiteit van de tragedie, die man kent geen hoop, geen vreugde, die wil de macht en niets meer. Ik ken die man, wat zeg ik, ik ken duizenden van die mannen, ik ben met ze opgegroeid, ik heb hen van nabij gevolgd en me over hen verbaasd.

Aan zijn rechterzijde staat de enige man met een wapen, ook hij is niet uitbundig, een grimas, meer niet, en dat wapen dat zijn macht onderstreept. Niemand kan zich vergissen, alleen hij heeft de kogels waarmee hij de rest in het gareel kan houden. Alleen beseft de rest dit nog niet volledig, de rest is nog in een roes, maar hij en zijn zittende baas zijn broodnuchter. Hij is de rechterhand van de man die zit, die de trekker overhaalt zodra hij daartoe opdracht krijgt. En zo herhaalt de geschiedenis zich. We weten nu al dat de praatjes dezelfde blijven: volk, vaderland, opbouw. We weten ook dat de repressie zal blijven. Alleen de poppetjes veranderen. En achter de schermen onderhandelen de Amerikanen al twee dagen met de 'revolutionairen' over hoeveel geld er betaald moet worden om hun militaire basis in Kirgizie open te houden. Rekeningen worden geopend in Zwitserland, de eerste aflossingen gaan morgen al de deur uit. Democratie? Dat is geen exportproduct, echte democratie is een diep doorleefde werkelijkheid, dat kun je niet uitvoeren, dat komt van binnen uit. Alleen propagandisten en zwendelaars beweren anders. Over vijf jaar is meer dan de helft van de mensen op de foto dood. Ze hadden zich nooit moeten laten fotograferen, maar wisten zij veel, ze dachten voor hun eigen belang en dat van hun familie op te komen. Ze kenden de geschiedenis niet. Buiten op straat worden de laatste doden en gewonden afgevoerd. Ain't that peculiar van Marvin Gaye komt uit de boxen op de militaire basis. Een koude lente wind uit Siberie trekt over. In het oude Sovjet ziekenhuis van de hoofdstad Bishkek bevalt een vrouw, ze schreeuwt van de pijn, maar dat doen vrouwen al honderdduizenden jaren. Ook dat verandert niet. Zonder vrouwen geen revolutionairen. Over een paar uur gaan alle mannen, behalve die twee die de macht in handen houden, naar huis, waar hun vrouw het eten opdient. Dat is nu eenmaal een natuurwet. En morgen hangt de werkster het schilderij weer recht en gaat met de stofzuiger aan de slag om alle modderige voetstappen te verwijderen. Revoluties zijn niet alleen bloedig maar vooral ook modderig.