De Nuance van de NRC 91

Afgelopen dinsdag schreef ik: 'Omdat de NRC zichzelf afficheert als een 'kwaliteitskrant', de 'slijpsteen voor de geest', de krant die de 'nuance' zoekt, en dus de meeste pretenties bezit, is het verhelderend om te analyseren hoe het avondblad over de recente Israelische oorlogsmisdaden in Gaza heeft bericht en te kijken in hoeverre die berichtgeving verschilt van die van de andere Nederlandse commerciele massamedia.' Zie: http://stanvanhoucke.blogspot.com/2009/01/de-nuance-van-de-nrc-82.html

Het zal de lezers van deze weblog niet verbazen dat ik, na in negen stukken de berichtgeving over het Gaza-bloedbad te hebben geanalyseerd, tot de conclusie kom dat de NRC hier riooljournalistiek bedrijft, aangezien het avondblad bewust vitale informatie verzwijgt, de Israelische oorlogsmisdaden rechtvaardigt of laat rechtvaardigen, aperte leugens verspreidt, en in het algemeen pro-Israel propaganda bedrijft. Zie daarvoor: http://stanvanhoucke.blogspot.com/search?q=de+nuance+van+de+nrc

Al geruime tijd vragen lezers mij als journalist hoe het mogelijk is dat journalisten, die geacht worden de werkelijkheid te beschrijven, bewust leugens kunnen verspreiden, en dat terwijl er toch in het Westen zogenaamde persvrijheid bestaat. Ik zal proberen die vraag te beantwoorden. Ook ik vraag me af wat nu precies de redenen zijn dat mensen zichzelf en anderen zo kunnen bedriegen.

Enige tijd geleden zag ik een Duitse serie over de inquisitie. En in de derde aflevering, die over de Verlichtingstijd ging, midden achttiende eeuw, werd aandacht besteed aan Pietro Lazzari, een jezuiet en censor, die een lang memorandum over Gallilei schreef voor de bewonderenswaardig rationele paus Benedictus XIV, die een briefwisseling voerde met Voltaire, een vijand van Rome, en hem zelfs 'een genie' noemde. In dat memorandum stelt Lazzari dat de katholieke ban op het werk van Gallilei moest worden opgeheven. Zijn belangrijkste argument was dat de ban weliwaar juist was toen hij in 1616 werd opgelegd, omdat Gallilei zijn theorieen toen nog niet bewezen had, maar dat in de loop der tijden die ideeen wel degelijk waren bevestigd. Een ander, ook nu nog, uiterst relevant argument was dat de inquisitie en de Index volgens Lazzari niet onfeilbaar waren maar fouten konden maken. Geconfronteerd met deze feiten komt de inquisitie tot een absurd compromis, ze wil wel toegeven dat de aarde om de zon draait, maar dat de werken van Gallilei waarin dit wordt aangetoond desondanks verboden dienen te blijven.

Het probleem Gallilei hangt samen met het dieper liggende probleem van het gezag van het Heilig Officie, van de Congregatie van de Index en daarmee van de pausen zelf. Erkennen dat het mogelijk is dat deze roomskatholieke organisaties fouten kunnen maken is iets dat voor vele leden van de inquistitie en de Index onacceptabel was, ondenkbaar in de achttiende eeuw. Volgens de inquisiteurs moest Gallilei daarom tot in de eeuwigheid verboden blijven, want als ze fouten uit het verleden zouden toegeven dan zou elk toekomstig oordeel door twijfel worden bezoedeld. En hiermee zijn we bij de kern van de macht. De macht kan alleen maar bestaan zolang het de onfeilbaarheid kan pretenderen. De macht kan in feite nooit, en zeker niet vaak, toegeven dat het fouten maakt, want dat ondermijnt onmiddellijk zijn gezag. En juist dat gezag is het enige waarop de macht berust. Zelfs geweld kan de macht niet eeuwig beschermen. Macht moet altijd geloofwaardig zijn. En dat heeft weer te maken met de werking van de menselijke geest, met de condition humaine, met datgene wat de mens tot mens maakt.

Ik bedoel daarmee dit: de Mexicaanse dichter Octavio Paz schrijft in De Boog en de Lier: 'De wereld van de mens is de wereld van de betekenis. Deze gedoogt de dubbelzinnigheid, de tegenstrijdigheid, de waanzin of de verwarring, maar niet een gebrek aan betekenis. Zelfs de stilte is bevolkt met tekens.' Met andere woorden: de mens kan niet leven zonder zin en betekenis. Een zinloos leven is onleefbaar, met als gevolg dat de mens afhankelijk is van mythen, die zijn bestaan betekenis geven. En die mythen verzint hij niet zelf, maar krijgt hij overgedragen via opvoeding en onderwijs. Elke generatie kent mythen. Sommige mythen gaan eeuwen mee, zelfs millennia. Soms verdwijnen ze ineens en worden vervangen door nieuwe mythen. Toen de mythe van God verdween uit Europa kwam daarvoor in de plaats de mythe van de Vooruitgang, de metafysica moest zijn plaats afstaan aan de rationaliteit. Totdat ook die mythe uitgeput raakte en plaats moest maken voor de mythe van het fascisme. En momenteel leven we in een periode die gekenmerkt wordt door rationaliteit zonder rede, die ertoe heeft geleid dat de mens in permanente staat van oorlog verkeert met de ander en met de natuur.

Al deze beschreven factoren spelen mee in het werk van de mensen die in de moderne massamaatschappij de opinies vormen, te weten de journalisten. Het meest helder is dit verwoord door de auteur Milan Kundera die journalisten de ‘termieten van de reductie’ heeft genoemd, termieten die zelfs ‘de grootste liefde terugbrengen tot een geraamte van schrale herinneringen.’ Hij beschrijft van journalisten aldus: ‘Over de hele wereld strooien ze dezelfde simplificaties en cliche’’s uit waarvan mag worden aangenomen dat ze door de meerderheid zullen worden aanvaard, door allen, door de hele mensheid. En het is niet zo belangrijk dat in de verschillende organen van de media de verschillende politieke belangen tot uiting komen. Achter het uiterlijke verschil heerst een en dezelfde geest. Je hoeft de Amerikaanse en Europese opiniebladen maar door te kijken, van rechts zowel als links, van Time tot Der Spiegel: in al die bladen tref je dezelfde kijk op het leven aan, die zich in dezelfde volgorde waarin hun inhoudsopgave is opgebouwd weerspiegelt, in dezelfde rubrieken, dezelfde journalistieke aanpak, dezelfde woordkeus en stijl, in dezelfde artistieke voorkeuren en in dezelfde hierarchie van wat ze belangrijk en onbeduidend achten. De gemeenschappelijke geestesgesteldheid van de massamedia, die schuilgaat achter hun politieke verscheidenheid is de geest van de tijd.’ Zonder overdrijven kan men stellen dat de journalistiek eigenlijk het werk van de inquisitie heeft overgenomen. De journalistiek bepaalt, net als de geestelijkheid vroeger, wat de waarheid is en wat niet, wie de macht behoort te hebben en wie niet. Elke tijd heeft zijn eigen bewakers van de waarheid, want zonder waarheid is het leven betekenisloos en juist dat kan de mens niet aanvaarden. De mens is wat dat betreft door de millennia heen niet wezenlijk veranderd.

Op dit punt aangekomen krijgen we te maken met de factoren macht en gezag. Welnu, terwijl de betrokken Nederlandse correspondenten in Israel weten dat wat ze schrijven niet overeenkomt met de feitelijke wereld kunnen ze net als de inquisitie dit niet publiekelijk toegeven, omdat daarmee niet alleen het gezag van de politiek en het kapitaal aangetast wordt, maar ook hun eigen gezag, en dan stort het hele bouwwerk in elkaar van betekenissen waarmee ze zijn opgegroeid. Dat hele bouwwerk is niet zomaar iets fictiefs, het is een concrete werkelijkheid, die ze diep hebben geinternaliseerd. Dus blijft de NRC-redactie aantoonbare leugens verspreiden. Een voorbeeld daarvan is de bewering dat Hamas het bestand heeft geschonden, terwijl men weet dat Israel het bestand verbrak, zoals Mark Regev, woordvoerder van premier Olmert, op de Britse televisie ruim twee weken geleden moest toegeven. Want als de NRC toegeeft leugens te hebben verspreid dan vervalt onmiddellijk hun rechtvaardiging voor de Israelische oorlogsmisdaden zoals die door de NRC als volgt werd geformuleerd: 'Hamas bood Israel het, in deze vicieuze cirkel logische, motief of navenant te reageren'. Het gevolg zou dan zijn dat al hun waarheden als dominostenen 1 voor 1 omvallen en hun geloofwaardigheid vernietigd wordt. En ook nadat de NRC-redactie zes dagen later stelde dat de Israelische strijdkrachten oorlogsmisdaden in Gaza pleegden en zo 'grenzen overschreden' bleef de krant stellen dat in de Gazastrook 'vaak te beluisteren [is] dat Hamas de aanval heeft uitgelokt, of tenminste het excuus heeft verschaft door raketten af te schieten op de dag dat de vorige wapenstilstand een maand geleden ten einde liep’, 0m zo de suggestie te wekken dat het buitensporige Israelische geweld was uitgelokt.

Hoewel de NRC weet dat oorlogsmisdaden volgens het internationaal recht door niets gerechtvaardigd worden, en zeker niet de dood van tenminste 400 Palestijnse kinderen, blijft de krant de slachtoffers de schuld geven van de Israelische terreur. Hier is sprake van hetzelfde absurde compromis als dat welke de inquisitie toepaste. Net zoals de uitspraak van de inquisitie niets te maken had met het geloof, maar alles met macht, heeft de houding van de NRC-redactie niets te maken met journalistiek, maar alles met macht. De krant weet dat als er eenmaal aan zijn gezag wordt gemorreld zijn macht ter discussie staat en het hele bouwwerk van moderne mythen, en de macht die daarop is gebaseerd, ineen stort.

Zo kent elke tijd zijn eigen irrationaliteit. En iedereen die deze irrationaliteit niet erkent zal als dissident worden gemarginaliseerd, net als in de tijd van paus Bendictus XIV. Want juist de dissidenten zijn het gevaarlijkst voor het systeem. Hoe meer ze gelijk hebben des te meer hun informatie verzwegen moet worden. De macht moet onfeilbaar blijven, en zo blijft de zon rond de aarde cirkelen.