Joodse Mythen

Wat jarenlang angstvallig geheim werd gehouden door de commerciele pers kan door DNA-onderzoek niet meer verzwegen worden. Trouw bericht:

DNA wijzigt joodse geschiedenis

Ethiopische Joden in gebedstenu. Veel Ethiopische christenen beweren van Joodse komaf te zijn. Volgens Jits van Straten is 'Jood' als etnische aanduiding een mythe. © FOTO AP

• reacties (27)
• print
• stuur artikel door

U bekijkt nu: pagina 1 van 2.

Het leek duidelijk. De Romeinen verdreven de joden uit Palestina, waarna de diaspora begon. Maar volgens historisch onderzoek stammen hedendaagse joden vooral af van bekeerlingen. Die conclusie trekt op zijn manier ook microbioloog Jits van Straten.

Waarom verdiept een microbioloog zich in de oorsprong van de joden? Jits van Straten kreeg belangstelling voor het onderwerp toen hij in de jaren zestig in Israël woonde. Later verhuisde hij naar de VS, hij woont allang weer in Nederland, maar de interesse bleef.

In Israël kwam hij een groep Indiërs tegen. Toeristen, dacht hij. Opmerkelijk, want in die tijd waren de betrekkingen tussen India en Israël slecht. Het waren dan ook geen Indiërs maar Joden uit India, die zich in Israël hadden gevestigd. Maar hoe konden ze er zo Indiaas uitzien? Van Straten ging toen nog uit van het gebruikelijke historische scenario, waarin de Joodse bevolking van Palestina na een opstand tegen de Romeinen in het jaar 70, gedwongen in ballingschap ging. Bijna tweeduizend jaar leefden ze in de diaspora, daarna keerden ze naar Palestina terug, waar ze in 1948 de staat Israël stichtten.

Hij dacht ook dat de Joden zich maar weinig hadden gemengd met hun omgeving. Hoe konden die Indiase joden er dan zo Indiaas uitzien en zo weinig Midden-Oosters? Waarom zijn er zo veel blonde Asjkenazische, Oost-Europese joden? En waarom ogen Marokkaanse joden zo Marokkaans en Chinese joden zo Chinees? Hoe kunnen mensen, wier voorouders tweeduizend jaar geleden één volk vormden, zo verschillen?

Uiteindelijk schreef Van Straten een boek over het onderwerp, althans een onderdeel daarvan: ’De herkomst van de Asjkenazische joden: de controverse opgelost’. Daarin maakt hij gebruik van historisch-demografisch, genetisch, archeologisch en linguïstisch onderzoek.

De vraag naar de herkomst van de joden kan heftige reacties oproepen, omdat hij de nationale mythe van de staat Israël raakt: die van verdrijving, diaspora en terugkeer. De discussie is al ruim een eeuw oud en laait geregeld op. Ze draait om de vraag: stammen de grote joodse gemeenschappen in de wereld af van het oude volk Israël of van bekeerlingen?

Shlomo Sand, hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Tel-Aviv, kiest voor het laatste. Hij geeft als voorbeeld een beroemde bekeerlinge, de kahina, de ’priesteres’. Volgens de overlevering hield zij de moslimlegers bij hun verovering van Noord-Afrika in de zevende eeuw lange tijd tegen, in wat nu Algerije is. Ze zou hebben behoord tot een Berberstam, die collectief was overgegaan tot het jodendom. Deze joodse ’priesteres’ is in Algerije nog steeds een nationale heldin, ondanks haar verzet tegen de islam, of – bij Algerije weet je het maar nooit – juist vanwege dat verzet. Sand schreef in 2008 in het Hebreeuws het boek ’Wanneer en hoe is het joodse volk uitgevonden?’ In 2009 volgde de Engelse vertaling: ’The Invention of the Jewish People’.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw baarde de auteur Arthur Koestler opzien met zijn boek ’The thirteenth tribe’ (’De dertiende stam’). Volgens hem stammen de Asjkenazische joden af van de Chazaren, een Turks volk dat duizend jaar geleden een rijk beheerste in de Oekraïne en de Kaukasus. De Chazaren gingen over tot het jodendom, althans de elite.

Felle kritiek was Koestlers deel. Als hij gelijk had dan zouden alle Oost-Europese joden, onder wie bijna de hele Israëlische elite van dat moment, niet afstammen van het bijbelse volk Israël maar van Middeleeuwse Turken. Shlomo Sand gaat zelfs verder. Als er één volk verwant is aan de oude Israëlieten dan zijn dat volgens hem de Palestijnen.

Jits van Straten wijst op de intrigerende genetische verwantschap tussen Jemenitische joden en Palestijnen. Genetisch onderzoek legt verder wezenlijk verschillen bloot tussen Marokkaanse, Tunesische en Jemenitische joden.

Bij veel genetisch onderzoek van joodse populaties ontbreekt overigens, zo merkte Van Straten, een controlegroep van niet-joden uit dezelfde omgeving. Daarmee zou je kunnen aantonen dat een joodse gemeenschap in een bepaalde regio genetisch niet of weinig afwijkt van de niet-joodse buren. Die waarneming blijft zonder de juiste controlegroepen al bij voorbaat buiten beeld.

Lees verder: http://www.trouw.nl/religie-filosofie/nieuws/religie/article2976841.ece/DNA_wijzigt_joodse_geschiedenis_.html

Meer over de mythe van het joodse volk zie: http://stanvanhoucke.blogspot.com/search?q=shlomo+sand

en: http://stanvanhoucke.blogspot.com/2009/03/thirteenth-tribe.html