Internet

Zoals ik al eerder hier heb beschreven veroorzaakt internet een revolutie in het bewustzijn die net zo groot is als de revolutie die de uitvinding van de boekdrukkunst in het midden van de vijftiende eeuw veroorzaakte. De verschijning van de Gutenbergbijbel was het begin van de reformatie. Gelovigen kregen voor het eerst de kans om zonder tussenkomst van de priesterkaste zelf de bijbel te lezen. Het gevolg was dat de lezer zelf kon bepalen wat de christelijke waarheid was. Het Vaticaan had het monopolie op de waarheidsbepaling verloren, en verloor daardoor de alleenheerschappij. Zoals ik vanochtende nog eens aan mijn oude vriend Geert Mak vertelde, veroorzaakt internet een even ingrijpende verandering in de perceptie van grote groepen mensen, aangezien de werkelijkheid niet langer exclusief bepaald wordt door journalistieke belangen. De commerciele massamedia hebben het monopolie op de berichtgeving verloren, hun gefilterde informatie is niet meer doorslaggevend. De commerciele pers kan niet meer bepalen wat de waarheid en de werkelijkheid is. Internet laat een andere kant van de journalistieke versie van de werkelijkheid zien.

Vele jaren geleden beschreef de auteur Milan Kundera het verschil tussen de complexiteit van de romanschrijver en het eendimensionale beeld die de pers van de werkelijkheid geeft. Na journalisten de ‘termieten van de reductie’ te hebben genoemd, termieten die zelfs ‘de grootste liefde terugbrengen tot een geraamte van schrale herinneringen’, schreef hij over journalisten: ‘Over de hele wereld strooien ze dezelfde simplificaties en cliche’’s uit waarvan mag worden aangenomen dat ze door de meerderheid zullen worden aanvaard, door allen, door de hele mensheid. En het is niet zo belangrijk dat in de verschillende organen van de media de verschillende politieke belangen tot uiting komen. Achter het uiterlijke verschil heerst een en dezelfde geest. Je hoeft de Amerikaanse en Europese opiniebladen maar door te kijken, van rechts zowel als links, van Time tot Der Spiegel: in al die bladen tref je dezelfde kijk op het leven aan, die zich in dezelfde volgorde waarin hun inhoudsopgave is opgebouwd weerspiegelt, in dezelfde rubrieken, dezelfde journalistieke aanpak, dezelfde woordkeus en stijl, in dezelfde artistieke voorkeuren en in dezelfde hierarchie van wat ze belangrijk en onbeduidend achten. De gemeenschappelijke geestesgesteldheid van de massamedia, die schuilgaat achter hun politieke verscheidenheid is de geest van de tijd.’

Het probleem dat de meesten van mijn Nederlandse collega's nog niet doorhebben, is dat hun rol is uitgespeeld bij het exclusief bepalen van de werkelijkheid. Ze hebben hun macht verloren bij het bepalen van wat de waarheid is en wat niet, wie de boeven zijn en wie niet, wie de macht dient te hebben en wie niet. Een voorbeeld: dankzij internet wist Obama het publiek te bereiken. De massamedia bleken niet langer in staat het beeld van de werkelijkheid te beheersen. Hetzelfde voltrekt zich nu met het Amerikaanse pro-Israel beeld. Dat wordt ernstig aangetast via internet en de publieke opinie is drastisch aan het verschuiven. Zo erg zelfs dat nu een zender als CBS kritische informatie geeft over de Israelische terreur, niet langer kunnen de commerciele massamedia de bewustzijnsverandering die internet veroorzaakt, negeren. Internetgebruikers kunnen nu zelf de bronnen raadplegen, zijn niet langer afhankelijk van de massamedia om te ontdekken wat er werkelijk gebeurt. Grote groepen mensen kunnen nu zelf hun waarheid bepalen aan de hand van een veel groter informatie-aanbod dan de commerciele massamedia ooit kunnen aanbieden. En wat daarbij zo belangrijk is, is het feit dat een internetgebruiker nu kan zien wat de commerciele massamedia al die tijd verzwegen hebben, om zo hun eigen belangen te kunnen dienen, en natuurlijk die van de eigenaren van de massamedia.

Nieuwe technologische uitvindingen hebben altijd al het bewustzijn, de perceptie van de wereld, verandert, soms zelfs fundamenteel, zoals de boekdrukkunst aantoont en nu de uitvinding van internet. Niet alleen verandert het bewustzijn, maar ook de positie van de macht wordt erdoor aangetast. Dat is wat de Nederlandse journalistiek nog steeds niet beseft. De journalisten zijn hun alleenheerschappij kwijt, ze zijn niet meer noodzakelijk voor het nieuwe bewustzijn dat zich ontwikkelt. Een goed voorbeeld daarvan is ook het mobieltje. Toen in 2006 de Israelische soldaten aan het front geconfronteerd werden met de uitstekend getrainde en opererende Hezbollahstrijders en dit doorbelden naar hun familie, kregen ze van het thuisfront te horen dat zij op televisie een hele andere boodschap kregen, namelijk dat de Israelische inval in Libanon goed verliep. De Israeli's verloren de oorlog op psychologisch niveau.

De joods-Israelische filmmaker Yariv Mozer die de documentaire My First War tijdens de inval in Libanon in 2006 vertelde mij in een interview daarover het volgende: ‘Het was vooral een psychologische oorlog die door Hezbollah werd gewonnen. Hoewel wij meer slachtoffers veroorzaakten en een immens veel grotere materiële schade, werd Israël psychologisch verslagen. In onze perceptie is het Israëlische leger de sterkste macht in de regio dat zijn wil aan iedereen kan opleggen, en ineens ontdekten we dat we onze problemen niet met geweld konden oplossen. Wij zien onszelf al heel lang als de sterkste partij, wij zijn als het ware Goliath en die moest het tegen de kleine David afleggen. Dat is een geweldige psychologische dreun geweest. Het maakte ons vooral duidelijk dat de toekomstige oorlogen niet door ons gewonnen kunnen worden zoals voorheen. Moderne oorlogen worden niet meer uitgevochten met tanks die over een breed front oprukken, maar met kleine uiterst flexibele guerrilla-eenheden, die een hit-and-run tactiek toepassen. Ze blijven in groepjes van drie, vier man opereren op hun eigen terrein, die ze op hun duimpje kennen. Hezbollah heeft ons naar binnen gelokt en heeft vervolgens op een intelligente manier toegeslagen, overal waar we verschenen. En zo verloren we op bijna elk gebied, we hebben onze gevangen genomen soldaten niet kunnen bevrijden -- het argument om Libanon aan te vallen -- en de raketaanvallen hebben we niet weten te stoppen. Hun antitankgeschut bleek uiterst doeltreffend, waardoor onze gepantserd materieel als wapen niet langer meer efficiënt bleek. Tanks zijn logge gevaartes geworden, rijdende schietschijven, die door een enkele guerrillastrijder uitgeschakeld kunnen worden. Een van de militairen aan het front zegt voor de camera: ‘‘Het is een zinloze oorlog waarvan wij de slachtoffers zijn geworden’’. De aanval op Libanon was één grote desorganisatie, we waren in de steek gelaten soldaten, zonder informatie waar we nu echt voor vochten, te midden van totale chaos. De opdrachten veranderden drie, vier keer per dag. ‘’Er is geen vertrouwen meer, de bevelen zijn krankzinnig’’, dat besef bestond alom. Een moeder die als journaliste aan het front werkte, zei tegen me: ‘‘Wij sturen kinderen uit om te sterven.’’ Er is geen eerlijk doel waarvoor we vechten, en daardoor ontbreekt de motivering. Wij hebben ons land al, wij hoeven niet andermans gebied te bezetten en te stelen. Wij moeten de Palestijnen op de West Bank en de Gazastrook met rust laten, we moeten hun geconfisqueerde gebied teruggeven, wij hebben er geen enkel recht op, we moeten vrede sluiten. De Israëlische bevolking is na al die jaren gevechtsmoe, vergeet ook niet dat ons leger grotendeels uit burgers bestaat die ineens worden opgeroepen, veel soldaten lijden aan post traumatic stress disorder, de Israëlische samenleving is uitgeput. Hoe kun je van gewone mensen verwachten dat ze sterven voor de geopolitieke belangen van anderen.'

Door de introductie van het mobieltje, wist de familie thuis wat er werkelijk gebeurde, de Israelische massamedia bleken propaganda door te geven. Het zal niemand verbazen dat bij de recente inval in de Gazastrook het leger angstvallig controleerde dat geen van de soldaten een mobieltje bij zich had. Mobieltjes waren verboden, ze waren nog gevaarlijker geworden dan de vijand. Tegelijkertijd maakte tijdens de inval in 2006 Hezbollah slim gebruik van internet door op hun sites filmpjes te laten zien van stervende Israelische militairen die in een of andere val waren gelopen. Het Israelische thuisfront kon nu de eigen familieleden zien sneuvelen. Dat is psychologische oorlogsvoering met nieuwe media. Wanneer ik wil weten wat er werkelijk gebeurt in de Gazastrook dan raadpleeg ik niet de tendentieuze Nederlandse massamedia, waarvan de journalisten buiten het oorlogsgebied worden gehouden, maar zoek ik op internet betrouwbare webloggers op die vanuit het gebied zelf berichten en raadpleeg ik bronnen waarvan ik weet dat ze betrouwbaar zijn.