Geert Mak en de Kroning van 2013 (13)

Eens was de mens Gods schepping, een creatuur met een tragisch lot die verlossing behoefde. Dit eenzame wezen werd door het ideologische totalitarisme eerst tot een massa gekneed, daarna tussen de muren van een gesloten staatssysteem opgesloten en vervolgens tot een levenloos van zijn machinerie gedegradeerd. Nu heeft het geen verlossing meer nodig, want het draagt geen verantwoordelijkheid meer voor zichzelf. De ideologie heeft hem zijn kosmos ontnomen, maar ook zijn eenzaamheid, de tragische dimensies van het menselijk lot. Het werd in een gedetermineerd bestaan geperst, waar zijn lot bepaald wordt door zijn afkomst, zijn indeling bij een ras of een klasse. Samen met zijn lot werd hem ook de menselijke werkelijkheid ontnomen, evenals de pure ervaring van het leven... Het is de taak van de kunst om de menselijke taal tegenover de ideologie te stellen, om de verbeeldingskracht te herstellen en de mens te herinneren aan zijn herkomst, zijn werkelijke situatie en het menselijk lot. De keuze van de kunstenaar kan daarom niet anders dan radicaal zijn.

Imre Kertesz. De verbannen taal. 2005

De bundel essays van deze Hongaar, die als jood Auschwitz overleefde, verscheen in zijn eigen taal in hetzelfde jaar als Geert Mak's In Europa. Kertesz kreeg de Nobelprijs voor Literatuur 'for writing that upholds the fragile experience of the individual against the barbaric arbitrariness of history,' Mak werd voor zijn 'Europese inzet' door de Franse staat beloond middels zijn verheffing tot 'Chevalier de la Légion d’Honneur.’ Kertesz's werk vertegenwoordigt de stem van het menselijk verzet, en is dus  radicaal, daarentegen is Mak's stem die van de conformistische en opportunistische mainstream. Een voorbeeld van het laatste was zijn tamelijk recente betoog op Radio I over het oproer op de Kroningsdag van 33 jaar geleden.

Als de luisteraar het allemaal goed begrepen heeft dan is volgens Geert Mak door de democratisering in de jaren zestig de Kroningsdag van 30 april 1980 in een oproer geeindigd, waardoor er een 'backlash' ontstond die politici als Fortuijn en Wilders voortbracht, en dat mede daardoor vandaag de dag er een 'evenwicht is gevonden.'  Tegelijkertijd meent hij dat het 'grootkapitaal' de macht heeft gegrepen en de democratie daardoor is uitgehold. Deze tegenstrijdigheid verklaart hij niet, hij weet wel dat iedereen die een beetje bij zinnen is moet nadenken over vormen waarmee je je' tegen de onevenwichtigheid van de neoliberale macht van het 'grootkapitaal' kunt keren. Het is een warrig verhaal vol paradoxen, maar dat belet Mak niet om alvast te verklaren dat 'stenen gooien naar een paar jonge agenten die er ook niks aan kunnen doen,' in 1980 niets anders was dan zinloos 'amok' maken. Als er al sprake was geweest van sociale oorzaken, dan was dat volgens Mak een 'heel dun politiek-ideologisch laagje,' de 'hoofdzaak' was gewoon 'knokken om het knokken' geweest. Dit is het aloude standpunt waarmee door de geschiedenis heen de gevestigde orde altijd haar macht legitimeerde, tot het onrecht zo ondraaglijk werd dat de burgers het niet meer pikten en de hoofden van de elite en hun spreekbuizen begonnen te rollen.

De baby boom generatie die zichzelf zo graag prijst.

Geert Mak die nooit deel heeft uitgemaakt van het actief verzet tegen wat dan ook behoort, net als ik, tot de gepriviligieerde baby-boom-generatie die in een welvaartsstaat zonder oorlog is opgegroeid. Mijn generatiegenoten en ik hebben een geweldige mazzel gehad, en dat geluk verplicht ons, noblesse oblige, om in verzet te komen tegen het onrecht die ons syteem veroorzaakt. De terreur van de armoede en onderdrukking, waarvoor wij mede verantwoordelijk zijn, mag niet beantwoord worden met de houding van après moi le déluge. Het criminaliseren, zoals Mak doet, door de woede, walging en verontwaardiging af te schilderen als het 'knokken om het knokken,' getuigt van een minachting voor het verzet van mensen die hun 'maatschappelijke onvrede' op dat moment alleen nog via het gooien van stenen wisten te uiten. Waarom via stenen? Omdat hun woorden zoals altijd genegeerd werden door degenen die het voor het zeggen hebben, die altijd doen wat ze willen, en bepalen wie aan het 'debat' mogen deelnemen en op welke voorwaarden. Geert Mak hoeft niet met stenen te gooien, die wordt maar al te graag en vaak uitgenodigd door het regentendom, want de elite kan ervan op aan dat hij nooit iets controversieels zal zeggen. Dat is ook de voornaamste reden dat Mak door de macht geridderd wordt en bijvoorbeeld Imre Kertesz niet. 'Wie ooit met de macht heeft gespeeld of zich vrijwillig als speelgoed van de macht heeft laten gebruiken, is nooit meer in staat over iets anders te denken, te dromen, te praten en te zedenpreken dan over de macht,' zoals Kertesz de Mak-achtigen treffend typeert. En deze joodse Hongaar weet wat hij zegt, want hij heeft als slachtoffer drie totalitaire systemen over zich heen gekregen, het nationaal socialisme, het communisme en het neoliberale kapitalisme. Het is een gotspe dat Mak zich thans opwerpt als de autoriteit die kan bepalen hoe het verzet zich niet dient te manifesteren. Nog afgezien van het feit dat hij zelf nooit in verzet is gekomen, kent hij het verzet ook alleen maar van de buitenkant en heeft hij zich niet verdiept in de kritische literatuur, als we uitgaan van hetgeen hij in zijn vuistdikke boeken bijeen schreef. Wat heeft Geert Mak ons te bieden? De chaos van de officieel gesanctioneerde mainstream versie van de realiteit, de werkelijkheid zoals de macht die ziet. Centraal in hun oppervlakkige veronderstelling staat de Vooruitgangsideologie, het geloof dat in een eindige wereld de materiele vooruitgang tot in de oneindigheid zal voortduren. Iedere serieuze waarnemer weet door om zich heen te kijken dat die ideologie op niets is gebaseerd. De Britse auteur van A Short History of Progress, Ronald Wright, wees na het begin van de kredietcrisis van 2008 op het volgende:

Faith in progress has become a kind of religious faith, a sort of fundamentalism, rather like the market fundamentalism that has just recently crashed en burned. The idea that you can let markets go their way is a delusion, just as the idea that you can let technology go, and that it will solve the problems created by itself in a slightly earlier fase. That has become a belief very similar to the religious delusions that caused some societies to crash and burn in the past.

Zie ook: http://home.planet.nl/~houck006/wright.html

Wat is materiele vooruitgang in feite? In the filmdocumentaire Surviving Progress zegt daarover een voormalige Wall Street-consultant, de Amerikaanse hoogleraar Economie, Michael Hudson:

Written records go back about 4000 years, and from 2000 B.C. to the time of Jesus it was normal for all of the countries in the world to periodically cancel the debts when they became too large to pay. So you have Sumer, Babylonia, Egypt and other regions all proclaiming these debt cancellations, and the effect was to make a clean slate so that society would begin all over again. This was easy to do in a society were most debts were owed to the state. It became much harder to do when enterprise and credit passed out of the hands of the state into private hands, and into the hands of an oligarchy,

precies zoals vandaag de dag het geval is. Het resultaat is dat daardoor de macht in handen van een rijke elite is gekomen, die maar ėėn drijfveer kent: nog rijker en nog machtiger worden, terwijl de gemeenschap inmiddels de mogelijkheid heeft verloren dit alles vernietigende egoisme in te perken. Michael Hudson over de oligarchie:

The last thing they wanted was to have a king who would actually cancel the debts and restore equality. Rome was the first country of the world not to cancel the debts. It went to war with Sparta in Greece to overthrow the government and the king who wanted to cancel the debts.

The Roman wars of the first century B.C. ended up stripping the countries of everything they had. Not only that it stripped the tempels of gold, it stripped the public buildings, it stripped the economies of their reproductive capacities, it stripped them of their water-works, it made a desert out of the land, and it said: a debt is a debt.

In Surviving Progress merkt Ronald Wright op over de ineenstorting van het Romeinse Rijk:

The collapse seems to have been closely linked to ecological devastation which led to all sorts of social and economic and military problems. In the early stages of the Roman Republic you had a fairly egalitarian land owning system. The peasants had acces to public land, but as the Roman State became more powerful and the lords and the generals began to appropriate public land for their own private estates more and more peasants became landless. All the same time erosion was a serious problem, so bad that some of the Roman ports silted up with all the topsoil that got washed down from the fields into the rivers. And archeologists have been able to establish how badly degraded much of Italy was by the fall of the Roman Empire, and how it took a thousand years for the much reduced population during the Middle Ages to rebuild their fertilty.

Michael Hudson:

What was absolutely new in the Roman Empire was irreversible concentration of wealth at the top of the economic pyramid. And that has meant progress ever since. Progress is meant that you will never get back what we take from you. That was what brought on the Dark Ages and that is what threatens to bring in the Dark Ages again, if society does not realize that if it let's the wealth concentrate in the hands of the financial class this class is not going to be any more intelligent on the long term in disposing of the wealth as their predecessors were in Rome and other countries,

aldus deze Amerikaanse hoogleraar Economie die zijn praktische scholing op Wall Street kreeg. Hetzelfde historische proces zien we al meer dan een halve eeuw zich in de VS en Europa voltrekken, zonder dat al die tijd de westerse opiniemakers zich hierover druk maakten. Pas recentelijk heeft nu ook Geert Mak ontdekt dat er zoiets bestaat als het 'grootkapitaal.' Maar als mainstream opiniemaker heeft hij, plotseling overvallen door de werkelijkheid, geen enkel idee hoe deze macht die volgens hem de democratie heeft uitgehold, bestreden kan worden. Al die tijd heeft Mak dat 'grootkapitaal' niet opgemerkt terwijl hij druk doende was vuistdikke bestsellers te schrijven over Amsterdam, het Friese platteland, Europa, de VS. Tegelijkertijd kwalificeerde hij kritische intellectuelen uit grote cultuurlanden als pessimisten die 'de plank missloegen.' Een auteur als bijvoorbeeld Hans Magnes Enzensberger betitelde hij als een ‘grumpy old,’ man die ‘alles heeft opgegeven.’ Ook deze Duitse schrijver behoort tot Mak's categorie van 'doemdenkers,' omdat hij, in tegenstelling tot de gelauwerde bestseller auteur, veel sceptischer is over de zogeheten ‘Europese Eenwording.’ Zo schreef hij met betrekking tot de EU over opiniemakers als Geert Mak:

In de ogen van haar pleitbezorgers wordt het lot niet, zoals Napoleon nog dacht, door de politiek, maar door de economie bepaald. Die presenteert zichzelf als een hogere macht die door niets wordt tegengehouden, en zeker niet door de eeuwenoude tradities, mentaliteiten en constituties van de Europese landen.

Maar nu blijkt Enzensberger volgens Mak zelf dus wel degelijk gelijk te hebben; de macht is inderdaad in handen van het 'grootkapitaal,' zoals hij de plutocraten noemt in het voorheen door hem zo verafschuwde Marxistische jargon. Enzensberger mag dan helemaal geen 'grumpy old' man zijn, maar wat betekent dit voor de geloofwaardigheid van Gert Mak?

En al die tijd dat de alom geprezen Geert Mak enthousiast beweerde dat 'Europa als economische eenheid ook een eind op weg [is]' had hij totaal niet door wat de consequenties voor het avondland zouden zijn van de ontwikkelingen in de VS:

The American Dream of upward mobility is dead, thanks to the neoliberal ministrations of capital and government. But a new dream could rise from the mess left by globalization, off-shoring and austerity.

The continuation of the economic crisis of 2008 up to the present has driven home a social trend that has been evident since the late 1970s, the decline of what is usually called "the middle class" and the accompanying American Dream.

The American Dream is the belief that if you work hard, if you are blessed with at least a modicum of ability and have a little luck, you can succeed. That is, you can rise in society no matter how humble your origin to something better in the way of material well-being, economic security, a settled life and social prestige. It is the dream of upward mobility for oneself, or at least for one's children.

As Richard Wolff has pointed out in Capitalism Hits the Fan: The Global Economic Meltdown and What to do About it, this upward mobility was a reality for most citizens of the United States for several generations, from 1820 to 1970. For 150 years, real wages rose. In the quarter century from 1947 to 1973, average real wages rose an astounding 75 percent. But that shared prosperity came to a halt in the mid '70s. In the next 25 years, from 1979 to 2005, wages and benefits rose less than 4 percent. The sustained rise in standards of living had been made possible by a conjunction of historical circumstances, circumstances that began to reach exhaustion by the mid 1970s.

Post WWII prosperity was based on 1. the global economic dominance of the United States; 2. pent up consumer demand from the depression and war years; 3. supportive social programs; 4. some political clout due to a strong union movement that could demand a share of the prosperity; and 5. Keynesian stimulus (military spending, infrastructure development like the interstate highway system, etc.).

Fixing an Overaccumulation Crisis

By the mid 1970s, an overaccumulation crisis emerged, reflected in stagflation, which is simultaneous inflation and lack of economic growth. There were insufficient places to profitably invest all the surplus capital that had accumulated during the years of prosperity. The situation was set forth with unusual candor by former IMF Director Jacques de Larosière. In a 1984 policy address, he said:

Over the last four years the rate of return on capital investment in manufacturing in the six largest industrial countries averaged only half the rate earned during the late 1960s.  . . . Even allowing for cyclical factors, a clear pattern emerges of a substantial and progressive long-term decline in rates of return on capital. There may be many reasons for this. But there is no doubt that an important contributing factor is to be found in the significant increase over the past 20 years or so in the share of income being absorbed by compensation of employees . . . This points to the need for a gradual reduction in the rate increase in real wages over the medium term if we are to it restore adequate investment incentives. - Quoted by William I. Robinson in "A Theory of Global Capitalism: Produc­tion, Class, and State in a Transnational World." 

In other words, in order to ensure "adequate" profits to capital, workers' incomes had to be curtailed.

The policies that made this suppression of incomes possible came to be called neoliberalism, a public ideology represented by President Ronald Reagan in the United States and Margaret Thatcher in England. It involved a withdrawal of government from directing the economy, leaving it instead to market forces. This meant deregulation, privatization of the commons and free trade. And that required weakening the collective hand of workers by an assault on unions and social benefits so as to strengthen the hand of capital.

"Free trade" policies of our political elite were a key part of the neoliberal offensive against labor. Trade agreements like NAFTA promoted the export of entry-level jobs to low-wage countries of the global South. With globalization, beginning in the 1980s, those entry-level industrial jobs that had made mobility into middle-income levels possible were the first jobs to be sent offshore, where they could be performed by low-wage workers in the Third World. For instance, hourly compensation costs in manufacturing (wages plus benefits) amount to $1.50 or less in China, compared with $33.50 in the United States. The Economic Policy Institute has recently calculated that in the last decade alone, US trade with China has cost us 2.7 million jobs. 

Globalization was "the fix"

The globalization of capital was the fix that was found for the crisis of overaccumulation. Investment was sent abroad to low-wage areas of the global South where goods could be produced cheaply and then sold to higher-income consumers in the North. By 2008, 48 percent of all sales by the top 500 US corporations were items produced abroad, as can be readily verified by looking at the "Made in . . ." labels on clothing, electronics, automobiles and myriad other consumer goods. Even more ominously, opportunities for investment were opened up by free-trade agreements like NAFTA and later the World Trade Organization (WTO). At the same time, the bargaining power of US labor was curtailed by capital's threat to move production abroad along with a government-endorsed campaign against unions. This restored corporate profits, but stagnated working Americans' wages. The Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) now reports that the United States has the lowest rate of upward mobility of all industrialized countries. It is even seeing downward mobility.

Witness the decline in entry level wages. From 2001 to 2008, entry-level pay for high school graduates declined by 4 percent. For college graduates, the decline was 7 percent. For example, when my son graduated in computer networking from a community college in 1997, his first job was with Sylvan learning Center. Fifteen years later, his son graduated from a university, and a classmate got the very same job - at exactly the same salary of $37,000! Allowing for inflation, Sylvan now gets a university graduate for less than it used to pay for a graduate of a two-year program.

In recent decades, the economy has grown, and there was a gain in total wealth. But where did it go? From 1983 to 2008, total GDP grew from $6.1 trillion to $13.2 trillion in constant 2005 dollars. The unequal distribution of the total wealth gain during this period is revealing. The wealthiest 5 percent of American households captured 81.7 percent of the gain. The bottom 60 percent of households not only failed to share in the overall increase, they suffered a 7.5 percent loss. Some of what the top 1 percent gained came directly from that bottom 60 percent.

Lees verder: http://truth-out.org/news/item/16291-the-american-dream-is-dead-long-live-the-new-dream

Het argument dat Geert Mak als eenvoudige jurist deze economische wetmatigheden onmogelijk had kunnen begrijpen, gaat niet op. Hij had voor slechts 7,95 euro Maarten Toonder's, in 1963 verschenen, strip De Bovenbazen kunnen lezen. Daarin wordt het voor gemakzuchtige praatjesmakers allemaal in slechts 7 zinnen eenvoudig uitgelegd:

wat men hier ziet gebeuren was het gevolg van een oude natuurwet die de meer geschoolde lezertjes wel zullen kennen: Geld trekt geld aan. Als men weinig heeft, zal men het kwijtraken aan iemand die meer heeft; en als men veel heeft, komt er steeds meer bij… Zo gaan die gingen; minvermogenden vinden nog wel eens geld op straat en rapen het op, zonder te begrijpen dat het waarschijnlijk door een bovenbaas verloren is, die het terug wil hebben. Ach ja, het leven van de Bovenste Tien is een voortdurende strijd om het hoofd boven water te houden.

Meer over dit alles, later. 

http://survivingprogress.com