Het volgende beweerde Geert Mak op 29 april jongstleden op Radio I in een programma over het oproer van de Kroningsdag van 30 april 1980:
Veel meer dan 30 jaar geleden is er een soort
evenwicht gevonden met het erfgoed van de jaren zestig en dat was in 1980
helemaal niet zo, dat was totaal nog niet uitgekristalliseerd. Ook de
generatiestrijd, ook hoe je moet omgaan met gezag, met bestuur, dat was totaal
nog niet uitgekristalliseerd.
Op de vraag van de
presentator of de opkomst van Fortuijn en Wilders een 'hele drastische
afreking inhield met de jaren zestig,' antwoordde Mak:
Ja, dat hoort er allemaal bij... Er heeft een backlash
plaats gevonden, dat kun je rustig zeggen... Ook tussen de generaties is veel
meer evenwicht ontstaan.
Het beeld dat Mak
opriep was dat er na de democratisering van de roerige jaren zestig die
uiteindelijk uitmondde in het geweld van de kroningsdag op 30 april 1980 er nu
eindelijk een rustig 'evenwicht is gevonden' in de huidige
neoliberale maatschappij waarbij de macht volledig in handen is gekomen van
wat hij naderhand het 'grootkapitaal' noemt. Hoewel deze
tegenstrijdigheid de presentator ontging is het belangrijk hier bij stil
te staan. Mak's 'evenwicht' tussen de verschillende sociale
groepen en generaties is absoluut geen 'evenwicht,'
om de eenvoudige reden dat zelfs hij moet toegeven dat de economische
macht vandaag de dag de democratie uitholt, een feit ‘waar je niks tegen
kunt doen,’ aldus de bestseller auteur. Vanwaar deze wartaal?
De voornaamste
reden is dat Geert Mak in zijn zoektocht naar 'hoop' de
werkelijkheid niet kan zien. Hij is tevens als denker onvoldoende geschoold en heeft weinig werkelijk kritische lectuur gelezen, zo weet ik uit eigen ervaring
met hem. Mak is daarnaast behept met een onverzadigbare behoefte aan erkenning.
Hij kan nooit nee zeggen; over van alles en nog wat meent hij een mening te
kunnen verspreiden, van Europa tot het koninklijk huis, van de VS tot klassieke
muziek, men kan het zo gek niet verzinnen of Mak verschijnt in beeld, tot in
het kleinst denkbare gat in Nederland. En zolang zijn opvattingen niet
controversieel zijn, en keurig binnen de grenzen van de mainstream blijven, zal
hij telkens weer uitgenodigd worden om het publiek te vertellen wat het wil
vernemen. Dat ging op 29 april jongstleden op Radio I als volgt: op de
stelling dat de 'militanten' van toen nu 'burgerlijk'
zijn geworden, antwoordde Mak:
Oh ja, dat is natuurlijk heel gewoon, en het is binnen
de kraakbeweging ook vreselijk uit de klauwen gelopen...
En vervolgens stapte Mak
naadloos over op een nieuwe conclusie, ditmaal over de jaren zestig, wat voor
de hand liggend is gezien het feit dat hij druk doende is zijn mening over de
jaren zestig te formuleren in verband met het schrijven van een ongetwijfeld
nieuwe bestseller. Mak verklaarde in de uitzending dat links is uitgespeeld. Het veranderingsgezinde deel van de bevolking, links dus, heeft
na 30 april 1980 'na die Koninginnedag, na de jaren tachtig, zijn vorm
verloren om te protesteren en denkt nu: wat moeten we doen. Iedereen zit
machteloos als een bevroren hond op een ijsschots.'
En dat allemaal terwijl op
dit moment, zijn stem steeg een octaaf:
er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg
echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik
heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, dat ons totaal ontglipt en waar je
niks tegen kunt doen! En dat vind ik buitengewoon beklemmend.
Bovendien zegt zijn 'gevoel' hem dat
iedereen die een beetje bij zinnen is moet nadenken
over vormen waarmee je je daartegen kunt verweren.
Mak's algehele conclusie is voor de modale Radio I-luisteraar duidelijk: door de te
ver doorgeschoten democratiseringsgolf van de jaren zestig ontstond er in 1980 een
oproer die een eind maakte aan de hervormingsgezindheid onder de bevolking die
zich afkeerde van de 'kraakbeweging' waar de zaak 'ook
vreselijk uit de klauwen [is] gelopen' en de 'militanten' uiteindelijk
'burgerlijk'
zijn geworden, want 'dat is natuurlijk heel
gewoon.' Ongeveer op die manier is de
geschiedenis verlopen, aldus Mak. De depolitisering is de schuld van links die naar teveel democratie streefde waardoor het 'evenwicht' verloren raakte
en pas vandaag de dag weer is hersteld nu de 'militanten' weer 'burgerlijk'
zijn geworden. Dat is de grote lijn in Mak's wereldbeeld. En dus moet de mens
zich weer schikken naar zijn lot, zijnde de ondergeschiktheid aan en
collaboratie met datgene wat Mak het 'gezag' noemt, en door Provo
het 'regentendom' werd betiteld, met de 'misselijk makende
middenstands mentaliteit,' van het poldermodel. Voor de kleinburger is
alles beter dan de vrijheid. 'Evenwicht' is voor hem de status
quo, waarbij de boven hem gestelde beter dan hij weet wat het doel van het
leven is. Het is de joods Hongaarse auteur Imre Kertsz die drie
totalitaire systemen aan den lijve heeft meegemaakt: het nationaal socialisme,
het communisme en nu het neoliberale kapitalisme, die in De Verbannen Taal uit 2004 over de moderne massamens schrijft:
Als hij zich maar ergens aan vast kan
klampen, zodat hij zijn eenzaamheid en sterfelijkheid kan vergeten. Voor dit
doel biedt de ideologie hem een complete wereld... Die wereld is weliswaar
kunstmatig, maar zij behoedt hem voor het grootste gevaar dat de mens bedreigt:
de vrijheid. Ik weet niet wie het was die voor het eerst de term 'gesloten maatschappij' gebruikte, maar er is moeilijk een betere
term te vinden om de wereld te beschrijven die zich in haar relativiteit als
absolute en enige werkelijkheid presenteert. Wie uit deze wereld stapt,
verliest zijn thuis. Hij verliest zijn schuilplaats, zijn bedreigde
geborgenheid, zijn met prikkeldraad omgeven zekerheid... We zullen moeten
toegeven dat een gesloten gedachtewereld een overweldigende aantrekkingskracht
heeft.
Collaberatie
als nationale bestaansvorm... Wat moeten we nu geloven? Wat is de
werkelijkheid, en waar moeten we ons aan houden? 'Ach, wat hebben wij gemaakt
van het woord! In sommige monden voldoet het niet eens meer voor leugens, het
is dieper gezonken dan dat, het is weggezakt in betekenisloosheid,' schrijft
Denis de Rougemont in zijn boek La part du diable. Maar het ressentiment, die
troebele drab van driften die onder de woorden borrelt, is echt. Het wordt
enerzijds gevoed door angst en bestaansonzekerheid: veel intellectuelen, die
hier jaren- en decennialang op hun eigen manier om de vrijheid hebben gevochten
(of om datgene wat ze voor vrijheid aanzagen), merkten plotseling dat de grond
onder hun voeten werd weggetrokken. In werkelijkheid stortte slechts het
waardensysteem in waarin zij een vaste plek hadden. De snelheid waarmee dat
gebeurde leek op een vrij val en dat schokte hen. Tegen de tijd dat ze
bijkwamen van de dreun van die val en uit de stofwolken van de puinhopen te
voorschijn kwamen, sprak de wereld om hen heen inmiddels de taal van beurzen,
banken en mafia's.
De ervaringsdeskundige
Kertesz heeft gelijk: die taal, die zienswijze is inderdaad verbannen.
Dissidente visies zijn in de mainstream media onacceptabel geworden. En daarom ook hoorde de luisteraar in
het Radio I-uitzending van Mak geen
enkel woord over de neoliberale machtsgreep aan het eind van de jaren zeventig toen de
tegenaanval begon van de regenten, van linkse zowel als rechtse politici, en van hun spreekbuizen in de zogeheten vrije pers, de journalisten en opiniemakers.
Als
het ware van de ene op de andere dag spraken rond 1980 managers van grote concerns, economen, parlementsleden en de pers -- alsof ze allen geregisseerd werden -- over de
noodzaak van deregulering en privatisering, en de behoefte aan no-nonsens. De meeste
overheidsbeperkingen op het onverzadigbare
egoisme van de economische macht werden daarop opgeheven. Ze waren plotseling overbodig verklaard, en de financiele wereld kreeg ruim baan. Het speculeren met van alles en nog wat, inclusief
niet bestaand geld, leidde rond 2008 tot de explosie van de luchthandel tijdens de zogeheten kredietcrisis, waarna de journalisten met de
bewering kwamen dat al het geld, dat nooit had bestaan, was 'verdampt,' en de
belastingbetaler nu gedwongen was vele honderden miljarden aan bankiers te
geven om ons vertrouwen in deze
zwendelaars te herstellen. Tegelijkertijd
schreef een journalist als de VPRO-programmamaker Chris Kijne dat hij
op dit moment even niet meer weet of ik wel even hard
als vroeger mijn best moet doen om de minister van Financien de waarheid te
laten vertellen. Of er inderdaad niet even een hoger belang is dan 'de
waarheid, niets dan de waarheid’?
Dit 'hoger belang' was de overleving van het huidige kapitalisme,
zoals dat zich in de VS het eerst manifesteert. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat het Chris Kijne was, wiens vrouw directeur van de uitgeverij
is die Mak's lucratieve boeken uitgeeft, die Geert Mak uitnodigde om eens
uitgebreid op de VPRO televisie te komen vertellen hoe de kijkers de VS dienen
te zien. Het is deze corrupte mentaliteit die als niets anders het 'hoger
belang' het best dient. De woordvoerders van de macht weten precies wanneer ze dienen te zwijgen en
wanneer te liegen, en wat wel en niet mag. Maar in het geval van Mak ontstaat er een soort kortsluiting, dat wil zeggen: hij weet dat zijn publiek zich ervan bewust is dat het geen enkele greep heeft op de corruptie van de elite, en dus moest hij met een typisch Makkiaanse paradox een ontsnapping mogelijk maken. Hij verklaarde op Radio I dat er 'machten boven Europa' zijn die hij
het 'grootkapitaal'
noemt, waarin ‘ik nooit zo in geloofd [heb], maar nu wel’ dat de
democratie om zeep helpt omdat het ‘ons
totaal ontglipt’ en je daar
‘niks tegen kunt doen.’ Desondanks wist Mak al wel heel zeker dat 'stenen gooien naar een paar jonge agenten die er ook niks aan kunnen
doen' geen oplossing is, waarmee hij suggereerde dat geweld de
essentie was van het jaren zestig verzet. Geweld dat de opkomst van extreem rechts
heeft veroorzaakt. Met andere woorden: het is juist links die de opkomst van extreem
rechts heeft veroorzaakt en verantwoordelijk is voor 'het ressentiment, die troebele
drab van driften die onder de woorden borrelt,' waarover Kertesz het heeft. En
zo lijkt Mak toch weer een uitweg te vinden uit de chaos in zijn hoofd. Meer over
die chaos van de mainstream later.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten