Geert Mak en De Kroning van 2013 (11)

Ooit zei een van de weinige belezen mensen in de Nederlandse journalistiek, de literatuur criticus Michaël Zeeman, in zijn VPRO-boekenprogramma over Geert Mak’s  De eeuw van mijn vader dat het boek ‘iets in de trant van voer voor debielen’ was. Toen ik Zeeman ongeveer een jaar voor zijn dood tegenkwam, vroeg ik wat hij daarmee had bedoeld. Hij verklaarde dat de stijl en de inhoud dermate simplistisch was dat het een belediging voor het intellect was. ‘Het boek mist diepgang,’ aldus deze criticus.

Zeeman’s kwalificatie gaat ook op voor Reizen zonder John, als men de informatie in dit boek vergelijkt met wat er door Amerikaanse intellectuelen wordt geschreven. Mak’s kennis is flinterdun, zoals tevens blijkt uit deze uitspraak:

Bij Obama speelt het erg over het verdedigen van verworven rechten,

terwijl in werkelijkheid:

People over 65, a growing share of the US population, are suffering a crisis-ridden capitalist system. High unemployment, reduced private pensions, fewer job benefits, less job security, high personal debt levels, and falling real wages make Social Security payments more important than ever. Yet President Obama and Congress recently agreed to bargain over how much to reduce Social Security payments from current levels. That would not only hurt seniors - but also the children who help them,

aldus de Amerikaanse econoom, professor Richard Wolff, die eerder al verklaarde dat

Wages and benefits are trending downward while profits are simultaneously increasing. Just as these conditions force millions to need and want more from local, state, and federal governments, officials continue to announce ever more cutbacks in public services. This crisis is reminding millions about capitalism’s inherent stability, its historic failure for centuries to prevent the recurrence of downturns, and how poorly, unjustly, and cruelly it typically ‘manages’ them.

http://www.truth-out.org/news/item/16213-social-securitys-explosive-injustices  

http://stanvanhoucke.net/audioblog/pivot/entry.php?id=46#body

De mainstream opiniemakers werden door de Amerikaanse auteur Norman Mailer terecht ‘punditi’ betiteld, een samenvoeging van ‘pundits’ en ‘banditi,’ oftewel: een combinatie van betweters en misdadigers. Laat ik voordat ik, aan de hand van Mak een voorbeeld uit de praktijk geef, eerst op het volgende wijzen:

De grondlegger van de westerse public relations industrie, de Amerikaan Edward Bernays, constateerde bijna een eeuw geleden dat voor de elite een ware democratie onwenselijk is en dat

the engineering of consent the very essence of the democratic proces,’ is ‘the freedom to persuade and suggest... The conscious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses is an important element in democratic society. Those who manipulate this unseen mechanism of society constitute an invisible government which is the true ruling power of our country.

Bernays was niet de eerste de beste. Zijn boek 'Propaganda' (1928) was niet alleen in de VS een succes. Het was ook in nazi-Duitsland invloedrijk. Zijn werk stond binnen handbereik in Goebbels' werkkamer. Bernays onderwees de macht dat zij zich moest concentreren op

regimenting the public mind every bit as much as an army regiments the bodies of its soldiers. 

Tegelijkertijd benadrukte de invloedrijkste journalistieke ideoloog uit de eerste helft van de vorige eeuw, Walter Lippmann, dat 

public opinions must be organized for the press if they are to be sound, not by the press... Without some form of censorschip, propaganda in the strict sense of the word is impossible. In order to conduct propaganda there must be some barrier between the public and the event. Access to the real environment must be limited, before anyone can create a pseudo-environment that he thinks is wise or desirable.

Dat doel is voor de machtigen niet moeilijk te bereiken, aangezien de

proportion of direct observations is [small] when compared to those observation that are conveyed to us through the media. 

Om nu te voorkomen dat de massa, in de woorden van Lippmann, 'a bewildered herd' op hol slaat, moeten de beelden die het grote publiek krijgt toegediend streng worden geselecteerd, zodat de juiste opvattingen ontstaan

for the real environment is altogether too big, too complex, and too fleeting for direct acquaintance.

De massamens 

is not equipped to deal with so much subtlelety, so much variety, so many permutations and combinations. And although we have to act in that environment, we have to reconstruct it on a simpler model before we van manage with it.

En zo is het mogelijk geworden dat wij vandaag de dag leven in een virtuele werkelijkheid dat door de Amerikaanse socioloog C. Wright Mills kort maar krachtig is omschreven als 'rationalisme zonder rede,' waarbij

de machthebbers de opinies [verschaffen] en de middelen waarmee die gerealiseerd kunnen worden. Mensen bestaan in de mediamarkten alleen als massa; hun acties verlopen parallel omdat hun opinies parallel verlopen, en opinies zijn parallel omdat ze alle uit één bron afkomstig zijn: die van de media. [...] De mensen zijn, zelfs als ze handelen, meer toeschouwers dan medespelers. Het publiek van de massamaatschappij handelt bij acclematie, bij plebisciet. Passief staat het toe, actief klapt het in de handen. Het is geen handelen dat uit eigen, autonome beslissingen of initiatieven voortkomt; het is geconditioneerde reactie op gecontroleerde stimuli die van het centrale beheerapparaat uitgaan. Omdat het publiek van de massamaatschappij markt voor de media en geactiveerde massa is geworden, is de discussiefase van het proces van opinievorming vrijwel uitgeschakeld.

Mills toonde al een halve eeuw geleden gedocumenteerd aan dat

het doel van de opinie-organisatoren [is] om de bevolking in een voortdurende staat van emotionele onderworpenheid te houden... Immers, als het maar eenmaal gelukt is om een mentaliteit van volgzaamheid en gehoorzaamheid te kweken, is het niet moeilijk meer om de mensen te doen geloven en te doen voelen wat men maar wil... hun opinies zijn parallel omdat ze alle uit 1 bron afkomstig zijn: die van de media.

Met betrekking tot door de punditi zo vaak gebruikte begrip 'objectiviteit'  wees Noam Chomsky op het volgende opmerkelijke feit toen hij over de verlichtingsfilosoof David Hume schreef:

in considering his First Principles of Government, he expressed his puzzlement over 'the easiness with which the many are governed by the few’ and ‘the implicit submission with which the men resign their own sentiments and passions to those of their rulers’. ‘When we enquire by what means this wonder is brought about’, Hume concluded, ‘we shall find, that as Force is always on the side of the governed, the governors have nothing to support them but opinion. It is therefore, on opinion only that government is founded; and this maxim extends to the most despotic and most military governments, as well as to the most free and most popular.'

In hun uitgebreid gedocumenteerde studie Manufacturing Consent. The political economy of the Mass Media beschrijven de Amerikaanse geleerden Edward S. Herman en Noam Chomsky de berichtgeving van de westerse commerciele media aldus:

In contrast to the standard conception of the media as cantankerous, obstinate, and ubiquitous in their search for truth and their independence of authority, we have spelled out and applied a propaganda model that indeed sees the media as serving a "societal purpose," but not that of enabling the public to assert meaningful control over the political process by providing them with the information needed for the intelligent discharge of political responsibilities. On the contrary, a propaganda model suggests that the "societal purpose" of the media is to inculcate and defend the economic, social, and political agenda of privileged groups that dominate the domestic society and the state. The media serve this purpose in many ways: through selection of topics, distribution of concerns, framing of issues, filtering of information, emphasis and tone, and by keeping debate within the bounds of acceptable premises,

aldus Herman en Chomsky, de laatste door The New York Times omschreven als 'arguably the most important intellectual alive.' 

Beide wetenschappers concluderen na ruim 400 pagina's documentatie tenslotte:

As we have stressed throughout this book, the U.S. media do not function in the manner of the propaganda system of a totalitarian state. Rather, they permit -- indeed, encourage -- spirited debate, criticism, and dissent, as long as these remain faithfully within the system of presuppositions and principles that constitute an elite consensus, a system so powerful as to be internalized largely without awareness. No one instructed the media to focus on Cambodia and ignore East Timor. They gravitated naturally to the Khmer Rouge and discussed them freely -- just as they naturally suppressed information on Indonesian atrocities in East Timor and U.S. responsibility for the agression and massacres. In the process, the media provided neither facts nor analyses that would have enabled the public to understand the issues or the bases of government policies toward Cambodia and Timor, and they thereby assured that the public could not exert any meaningful influence on the decisions that were made. This is quite typical of the actual ‘societal purpose’ of the media on matters that are of significance for established power; not ‘enabling the public to assert meaningful control over the political process,’ but rather averting any such danger. In these cases, as in numerous others, the public was managed and mobilized from above, by means of the media's highly selective messages and evasions. As noted by media analyst W. Lance Bennett: ‘the public is exposed to powerful persuasive messages from above and is unable to communicate meaningfully through the media in response to the messages... Leaders have usurped enormous amounts of political power and reduced popular control over the political system by using the media to generate support, compliance, and just plain confusion among the public’.

En:

Given the imperatives of corporate organization and the workings of the various filters, conformity to the needs and interests of privileged sectors is essential to succes. In the media, as in other major institutions, those who do not display the requistite values and perspectives will be regarded as "irresponsible", "ideological,"or otherwise aberrant, and will tend to fall by the wayside. While there may be a small number of exeptions, the pattern is pervasive, and expected. Those who adapt, perhaps quite honestly, will then be free to express themselves with little managerial control, and they will be able to assert, accurately, that they perceive no pressures to conform. The media are indeed free -- for those who adopt the principles required for "societal purpose".

Dat wat betreft de ideologische achtergrond, maar ook qua opzet en functioneren van de commerciele massamedia valt het nodige op te merken.

The technical structure of the media virtually compels adherence to conventional thoughts; nothing else can be expressed between two commercials, or in seven hunderd words, without the appearance of absurdity that is difficult to avoid when one is challenging familiar doctrine with no opportunity to develop facts or argument... The critic must also be prepared to face a defamation apparatus against which there is little recourse, an inhibiting factor that is not insubstantial... The result is a powerful system of induced conformity to the needs of privilege and power. In sum, the mass media of the United States are effective and powerful ideological institutions that carry out a system-supportive propaganda function by reliance on market forces, internalized assumptions, and self-censorship, and without significant overt coercion. This propaganda system has become even more efficient in recent decades with the rise of the national television networks, greater mass-media concentration, right-wing pressures on public radio and television, and the growth in scope and sophistication of public relations and news management.

Onder de kop 'The New York Times Versus The Civil Society' schreef de onafhankelijke Amerikaanse media-analist en econoom Edward S. Herman een vernietigend artikel over 's werelds invloedrijkste krant.

The veteran New York Times reporter John Hess has said that in all 24 years of his service at the paper he ‘never saw a foreign intervention that the Times did not support, never saw a fare increase or a rent increase or a utility rate increase that it did not endorse, never saw it take the side of labor in a strike or lockout, or advocate a raise for underpaid workers. And don’t let me get started on universal health care and Social Security. So why do people think the Times is liberal?’ The paper is an establishment institution and serves establishment ends. As Times historian Harrison Salisbury said about former executive editor Max Frankel, ‘The last thing that would have entered his mind would be to hassle the American Establishment, of which he was so proud to be a part.’

http://www.thirdworldtraveler.com/Herman /NYTimes_CivilSociety.html

Met deze informatie als uitgangspunt is het verhelderend om Mak’s beweringen van 29 april jongstleden op Radio 1 over het verschil tussen het oproer op de kroningsdag in 1980 en die van 2013 te analyseren. Hij zei dat nu ‘iedereen zin [heeft] in een feestje,’ terwijl 30 april 1980 niet meer was dan ‘gewoon een amok, een kladderatsj. Dat was de hoofdzaak.’ Mak lichtte zijn bewering toe met een andere bewering, namelijk dat ‘er heel veel mensen waren die knokten om het knokken. Het was een gigantische knokpartij van 20-jarige jongeren in uniform tegen 20-jarige jongeren met bivakmutsen, waar een heel dun politiek-ideologisch laagje over was uitgesmeerd.’ Kortom, in Mak’s gedepolitiseerde mening, ging op die kroningsdag het tuig de straat op om eens lekker te matten. En waarom? Welnu, omdat tuig dit nu eenmaal doet, dat weet niets anders dan ‘amok’ maken en onze keurige samenleving in een ‘een kladderatsj’ veranderen. Dezelfde mening ventileerde 33 jaar geleden  de  politieke elite en de mainstream. Er was geen reden voor verzet geweest. Deze portrettering is de geijkte manier om sociale oorzaken te kunnen negeren, het verzet criminaliseren om de macht te legitimeren, zeker als die weergave van de realiteit uit de mond komt van een gezaghebbende pundito als Mak, wiens mainstream opinies bij het grote publiek erin gaan als God’s woord in een ouderling. Mak suggereerde vervolgens dat 30 april 1980 moet worden gezien als ‘een keerpunt,’ als ‘een les voor later,’ zo vatte de interviewer samen. Mak beaamde deze visie door de opmerking dat ‘iedereen zich rot schrok en dat eindigde in een terugslag.’ En nadat enige tijd later de ‘krakers’ ook nog eens een tram in brand hadden gestoken ‘was het voorbij,’ aldus de nationale opiniemaker die zich graag als historicus laat aankondigen. Is dit een juiste weergave van de werkelijkheid? Of verzwijgt Mak essentiele feiten en hebben we opnieuw te maken met ‘voer voor debielen.’  

http://www.radio1.nl/terugluisteren/tijd?terugluisteren_dag=2013-04-29&terugluisteren_hour=10

In Overheidsgeweld: een sociologische studie van de dynamiek van het geweldsmonopolie merkte de academicus Piet van Reenen in 1979 op dat de staat over meerdere delegitimeringsstrategieen beschikt is om verzet te criminaliseren. De belangrijkste is allereerst de sociale oorzaken van maatschappelijk verzet te ontkennen en de tegenstander af te schilderen als slechts een amokmaker.  

Op 29 april 2013 paste Geert Mak deze strategie toe in een uitzending op Radio I over het oproer tijdens de kroningsdag in 1980. De 'hoofdzaak' zou toen volgens hem zijn geweest het scheppen van ‘amok, een kladderatsj.’ Hij probeerde dit aan te tonen door te stellen dat er anno 2013 ‘een nog grotere crisis dreigt’ dan in 1980 terwijl desondanks ‘iedereen zin [heeft] in een feestje,’ een kennelijk collectief verlangen waar Mak toch wel ‘met verbazing’ naar keek. Zijn ‘verklaring’ voor de wezenlijk veranderde tijdgeest is dit:

Veel meer dan 30 jaar geleden is er een soort evenwicht gevonden met het erfgoed van de jaren zestig en dat was in 1980 helemaal niet zo, dat was totaal nog niet uitgekristalliseerd. 

Daarover later meer.