Nazmiye Oral 21

Bilgesu Erenus.

Nazmiye Oral,

Het was op een warme nazomermiddag in 1980, aan de vooravond van een militaire staatsgreep, die -- zo wist iedereen -- onvermijdelijk was, dat ik in Istanboel samen met mijn vrouw dineerde bij de Turkse toneelschrijfster Bilgesu Erenus. We aten in haar appartement nabij het Taksim Plein dat een paar dagen later bezet zou worden door tanks om te voorkomen dat demonstranten tegen de staatsgreep zouden protesteren. Bilgesu's echtgenoot, een advocaat, vertelde ons in vloeiend Frans wat de achtergronden waren van de op handen zijnde coup d'état, hun zoontje luisterde aandachtig mee. Een bijzonder kind dat zijn moeder tijdens moederdag geen gekochte bos bloemen gaf, maar een zelf geschreven gedicht. Toen wij over de Turkse cultuur spraken stond Bilgesu ineens op en zong enkele gedichten van Nazim Hikmet op de klanken van eeuwenoude Anatolische muziek. Het was buitengewoon aangrijpend ondanks het feit dat wij de woorden niet verstonden, maar de taal was een bijkomstigheid geworden, het was de ziel die zich toonde. Hier communiceerden mensen met ons vanuit een doorleefde cultuur, geen commerciele imitatiecultuur zoals wij die in het Westen kennen. Zo klonk dus het origineel zodra het van binnenuit komt en niet aangeleerd is, zodra het werkelijk doorleefd wordt en niet een pose blijft. Ik herkende het meteen, ook mijn moeder die Schotse was, zong tijdens feesten en diners, muziek uit haar ziel, oude Keltische gedichten en liederen. Alle volksmuziek, elke dichter waar dan ook ter wereld put uit dezelfde diepe bron. Het komt voort uit hetzelfde verlangen, dezelfde hoop, dezelfde weemoed, melancholie, wijsheid. Elk volk dat zijn eigen muziek kwijtraakt, raakt zijn eigen taal en eigen ziel kwijt. Een commerciele cultuur is een permanente oorlogsverklaring aan die oorspronkelijke muziek, die eigen toon, klankkleur, die elke groep mensen ooit eens heeft ontdekt als inherent aan haar eigen bestaan.

Bilgesu en haar echtgenoot vertelden waar de klanken en de tradities van de Anatolische muziek op gebaseerd waren, en waarom de verbannen Nazim Hikmet een van Turkije's grootste nationale dichters was.

Ik vertel dit naar aanleiding van het feit dat u, Nazmiye Oral, onlangs in de Volkskrant het doet voorkomen dat de Turkse cultuur in Nederland inferieur is aan de westerse cultuur. De Turkse cultuur is er een van 'wij', de westerse van 'ik', het verstikkende collectivisme versus het bevrijdende individualisme. De Turkse jongeren in ons land zijn volgens haar 'gevangen in de klauwen van bange ouders' waardoor ze zich 'helemaal niet in alle vrijheid' kunnen ontwikkelen. Dit in tegenstelling tot de westerse kinderen, althans, zo suggereert u mevrouw Oral. Wat mij opvalt is dat u geen enkel oog heeft voor klassenverschillen en de wereldwijde gevolgen daarvan. Kleinburgerlijke angst die u in uw eigen milieu en uw directe Turks-Nederlandse omgeving signaleert is zeker een realiteit, maar u lijkt zich niet te realiseren dat die kleinburgerlijke angst een universeel fenomeen is. Kijk eens naar het verstikkende milieu waaruit de Wilders' aanhang voortkomt. Denkt u oprecht dat in die klasse er een werkelijke vrijheid bestaat? Mevrouw Oral, geen sprake van. Deze kleinburgers die de mond vol hebben van vrijheid en cultuur bezitten geen vrijheid en cultuur. Dat is nu juist het probleem. Ze zijn niet in staat om, zoals Bilgesu, op te staan en een nationale dichter op de tonen van oude volksmuziek voor te dragen. Het tragische van het modernisme is dat het zoveel schijn weet op te houden. Vooral voor degenen die later tot de 'ware' leer zijn bekeerd, en die dan vaak roomser dan de paus worden, plus royaliste que le roi. Mevrouw Oral, uw verhaal is te algemeen, te ongenuanceerd, het negeert de aspecten van milieu en klasse.

Het is de Britse auteur John Berger die er op wijst dat in het Westen ‘er grote delen van de… arbeiders en middenklasse bestaan die zich niet helder kunnen uitdrukken als gevolg van de grootscheepse culturele deprivatie. De middelen om datgene wat ze weten te vertalen in gedachten is hen ontnomen… Ze bezitten geen voorbeelden die ze kunnen volgen, waarbij woorden ervaringen duidelijk maken.’


Onnozelheid en onwetendheid bepalen de tijdgeest bij ons, een tijdgeest die dag in dag uit door de alom aanwezige pers wordt verkocht als vrijheid. De auteur Milan Kundera beschrijft die massamedia als volgt;

'Over de hele wereld strooien ze dezelfde simplificaties en cliche’’s uit waarvan mag worden aangenomen dat ze door de meerderheid zullen worden aanvaard, door allen, door de hele mensheid. En het is niet zo belangrijk dat in de verschillende organen van de media de verschillende politieke belangen tot uiting komen. Achter het uiterlijke verschil heerst een en dezelfde geest. Je hoeft de Amerikaanse en Europese opiniebladen maar door te kijken, van rechts zowel als links, van Time tot Der Spiegel: in al die bladen tref je dezelfde kijk op het leven aan, die zich in dezelfde volgorde waarin hun inhoudsopgave is opgebouwd weerspiegelt, in dezelfde rubrieken, dezelfde journalistieke aanpak, dezelfde woordkeus en stijl, in dezelfde artistieke voorkeuren en in dezelfde hierarchie van wat ze belangrijk en onbeduidend achten. De gemeenschappelijke geestesgesteldheid van de massamedia, die schuilgaat achter hun politieke verscheidenheid is de geest van de tijd.'

Milieu en klasse mevrouw Oral. Het 6-jarige zoontje van Bilgesu schreef een gedicht voor zijn moeder, terwijl in een ander Turks of Nederlands milieu de moeder haar zoon of dochter geestelijk vernietigt. Kleinburgerlijkheid kent geen grenzen.

                                                                  Nazmiye Oral.