Sjoerd de Jong van de NRC 4

Sjoerd de Jong met zijn groot verhalenboek. 'Hoe moeten gevestigde media omgaan met die ongevraagde diensten van een klokkenluiderswebsite die wordt geleid door een op het oog excentrieke eenling.' Tja, hoe?

Het was de achttiende eeuwse Schotse Verlichtingsfilosoof David Hume die zich in zijn beschrijving van de First Principles of Government boog over het schijnbare raadsel van de macht toen hij schreef over

the easiness with which the many are governed by the few

en

the implicit submission with which the men resign their own sentiments and passions to those of their rulers.

om vervolgens te concluderen:

When we enquire by what means this wonder is brought about we shall find, that as Force is always on the side of the governed, the governors have nothing to support them but opinion. It is therefore, on opinion only that government is founded; and this maxim extends to the most despotic and most military governments, as well as to the most free and most popular.

Dit is de kern van de zaak. Het gezag dient elke dag weer zijn macht te legitimeren, in een dictatuur via geweld, in een democratie via propaganda, wat veel minder risicovol is en uiteindelijk goedkoper. Gezien deze waarheid zijn de recente onthullingen door WikiLeaks opnieuw een deuk in de geloofwaardigheid van de macht in de westerse samenlevingen die doorgaan voor democratisch. De macht kan namelijk alleen naar behoren functioneren zolang degenen zonder macht niet weten wat er achter de schermen gebeurt. De magie van de macht berust op geheimhouding, zonder geheimhouding kan de macht niet vrij functioneren, en welke machtige wil niet zoveel mogelijk vrij opereren, onbelemmerd door pottenkijkers? Vandaar dat de macht en de woordvoerders van de macht, de pers, zo verbolgen reageren zodra de facade omvalt en ineens zichtbaar wordt dat we in een Potemkin Dorp leven. Vandaar dat Sjoerd de Jong, adjunct-hoofdredacteur van de NRC als in een reflex onmiddellijk schreef:

Hoe moeten gevestigde media omgaan met die ongevraagde diensten van een klokkenluiderswebsite die wordt geleid door een op het oog excentrieke eenling?

Let u op: 'Ongevraagde diensten' van een 'op het oog excentrieke eenling'. Jawel, 'hoe moeten gevestigde media omgaan' met geheime informatie? Informatie die van belang is bij het vormen van een beeld van de realiteit dat de burger in een democratie nodig heeft om een greep te kunnen krijgen op zijn eigen lot die voor een niet gering deel bepaald wordt door de macht.

De vraag van een onafhankelijke journalist als ik is dan: Meneer De Jong, waarom is het doorgeven van deze 'ongevraagde' informatie uberhaupt een probleem voor u? Democratie vergt transparantie, in een hoogtechnologische samenleving is het bezit van kennis doorslaggevend om zinvol deel te nemen aan de samenleving, daarom ook kopen de lezers uw krant. Desalniettemin is het doorbreken van de geheimhouding voor u problematisch. Waarom? En wat is de relevantie van uw kwalificatie 'excentrieke eenling'? En dat ook nog eens 'op het oog'. Ik bedoel 'op het oog' oogt u niet als een onderzoeksjournalist die koste wat kost achter de waarheid aangaat. But so what? Wat is de relevantie van dit alles, behalve dan dat u daarmee Assange probeert af te schilderen als een querulant die niet echt serieus dient te worden genomen. Bovendien: wat heeft u tegen transparantie? Die transparantie doet weliswaar afbreuk aan de 'governors' die 'have nothing to support them but opinion,' dus aan de macht die zoveel mogelijk zaken geheim probeert te houden, met volledig steun en medewerking van opiniemakers zoals u, but so what?

Men kan niet altijd van twee walletjes eten. Of men is journalist en probeert de macht serieus te controleren of men is propagandist en hamert een bepaald mens- en wereldbeeld erin. Men dient een keuze te maken. Het probleem van WikiLeaks voor opiniemakers als u en Paul Brill van de Volkskrant is dat deze instelling u beiden dwingt te bekennen dat de 'onthullingen [van WikiLeaks] een geheel ander licht werpen op het Amerikaanse doen en laten op het wereldtoneel' dan het beeld dat u en Brill al jarenlang geven. WikiLeaks zet opiniemakers als u en Brill, die de commerciele media gebruiken om de status quo te handhaven, ineens voor het blok, met als gevolg dat u zich nu publiekelijk moet afvragen:

Hoe moeten gevestigde media omgaan met die ongevraagde diensten van een klokkenluiderswebsite die wordt geleid door een op het oog excentrieke eenling?

Ik ben natuurlijk verheugd dat u uw probleem zo openlijk en zo duidelijk heeft geformuleerd. Niet dat u daarmee verandert want u heeft uw keuze al gemaakt, maar het lezerspubliek weet nu met wat voor soort publicist men te maken heeft.

As Force is always on the side of the governed, the governors have nothing to support them but opinion.

Sjoerd de Jong, opiniemakers als u zijn onmisbaar voor de macht, zonder mensen als u kan alle smerigheid die in naam van ons wordt uitgevoerd niet langer ongestoord doorgaan. Juist daarom bent u tot adjunct-hoofdredacteurschap verheven. Beschaam het vertrouwen van de macht in u niet.

Ik las in een korte bespreking van uw boek dat

de geschiedenis leert dat mensen in turbulente tijden teruggrijpen naar duidelijke, behoudende en zelfs ietwat simplistische denkbeelden als antwoord op complexe problemen.

Ik had het niet beter kunnen formuleren. Houden zo. L'enfer c'est les autres.