Sjoerd de Jong van de NRC 6

Sjoerd de Jong, plaatsvervangend hoofdredacteur van de NRC. Kijk maar, u ziet het allemaal zelf. Of niet?

All Along The Watchtower...

Businessmen, they drink my wine

Plowmen dig my earth
None of them along the line

Know what any of it is worth.

Vanuit hun wachttorens houden onze poortwachters scherp in de gaten dat de officieel goedgekeurde versie van de werkelijkheid het publiek bereikt en dat het volk niet wordt blootgesteld aan 'ongevraagde diensten van een klokkenluiderswebsite die wordt geleid door een op het oog excentrieke eenling.' Er is maar 1 werkelijkheid acceptabel en die wordt gegeven door de 'gevestigde media.' Aldus wordt nog eens duidelijk gemaakt door Sjoerd de Jong, plaatsvervangend hoofdredacteur van de NRC wanneer hij het gewichtige vraagstuk opwerpt:

hoe moeten gevestigde media omgaan met die ongevraagde diensten van een klokkenluiderswebsite die wordt geleid door een op het oog excentrieke eenling.

Overigens wordt deze retorische vraag nauwelijks of nooit opgeworpen zodra het om de 'ongevraagde' informatie gaat van de gevestigde belangen, die 'informatie' wordt klakkeloos doorgegeven. Dat wil zeggen: er is wel degelijk kritiek mogelijk maar nooit op de fundamentele waarheden van het systeem. Dat geldt voor elk systeem, overal en altijd. Het systeem verdedigt zich elke dag weer tegen mogelijke twijfelaars. Net als de priesterkaste in de middeeleeuwen zorgt het moderne journalistengilde ervoor dat de waarheden van het systeem nauwlettend worden bewaakt. En zo is het mogelijk geworden dat we leven in een systeem dat door de Amerikaanse socioloog C. Wright Mills kort maar krachtig is omschreven als 'rationalisme zonder rede,' waarbij

de machthebbers de opinies [verschaffen] en de middelen waarmee die gerealiseerd kunnen worden. Mensen bestaan in de mediamarkten alleen als massa; hun acties verlopen parallel omdat hun opinies parallel verlopen, en hun opinies zijn parallel omdat ze alle uit één bron afkomstig zijn: die van de media. [...] De mensen zijn, zelfs als ze handelen, meer toeschouwers dan medespelers. Het publiek van de massamaatschappij handelt bij acclematie, bij plebisciet. Passief staat het toe, actief klapt het in de handen. Het is geen handelen dat uit eigen, autonome beslissingen of initiatieven voortkomt; het is geconditioneerde reactie op gecontroleerde stimuli die van het centrale beheerapparaat uitgaan. Omdat het publiek van de massamaatschappij markt voor de media en geactiveerde massa is geworden, is de discussiefase van het proces van opinievorming vrijwel uitgeschakeld.

Mills toonde al een halve eeuw geleden gedocumenteerd aan dat

het doel van de opinie-organisatoren [is] om de bevolking in een voortdurende staat van emotionele onderworpenheid te houden... Immers, als het maar eenmaal gelukt is om een mentaliteit van volgzaamheid en gehoorzaamheid te kweken, is het niet moeilijk meer om de mensen te doen geloven en te doen voelen wat men maar wil... hun opinies zijn parallel omdat ze alle uit 1 bron afkomstig zijn: die van de media.

Het zal duidelijk zijn dat dit systeem per definitie niet democratisch is, maar staat en valt bij het vermogen van de opiniemakers het te verkopen als het best denkbare systeem. Vandaar de grote huiver van opiniemakers als Sjoerd de Jong van de NRC zodra de officiele versie van de werkelijkheid notabene 'ongevraagd' wordt bedreigd.

Deze schijnbaar irrelevante kwalificatie 'een op het oog excentrieke eenling' kleurt de rest van De Jong's betoog. Hier draait het in feite om. De negatieve kwalificatie wordt door hem bewust gebruikt om het publiek duidelijk te maken dat we te maken hebben met een obscure figuur, in tegenstelling tot de 'hooggeplaatsten' die -- en dat spreekt voor zich -- nooit met een dergelijke kwalificatie worden gepresenteerd door gezagsgetrouwe opiniemakers van 'gevestigde media' die --- het woord zegt het al -- betaald worden om opinies te verspreiden, maar dan op zo'n manier dat ze lijken op feiten. 'Gevestigde,' wat bedoelt De Jong hiermee precies? Wel, in zijn geval allereerst media die in handen zijn van 'gevestigde belangen,' van mensen als de multimiljonair Derk Sauer wiens grootste belang is: winst maken. De dikke Van Dale erbij:

gevestigd, vaststaand en onveranderlijk; een gevestigde mening... gevestigde belangen, door lang bestaan vaststaande, niet of moeilijk aantastbare belangen.

Dat is duidelijk, de NRC behoort ook in dit opzicht tot de 'gevestigde media' met 'gevestigde belangen.' Belangen dus die 'door lang bestaan vaststaande, niet of moeilijk aantastbare belangen' geworden zijn. Daar is niets fout mee, zolang de redactie maar niet beweert of suggereert geen andere belangen te dienen dan het weergeven van de werkelijkheid. Het probleem is nu juist dat de commerciele massamedia permanent de suggestie wekken dat ze objectief en onafhankelijk zijn. De praktijk laat iets heel anders zien, zoals mijn oud VPRO-collega Chris Kijne in al zijn onschuld zo treffend verwoordde:

had u tot voor kort gedacht dat een minister van Financien er mee weg zou komen wanneer hij tegen de Kamer zei: "Nee, natuurlijk heb ik u vorige week, toen ik op het punt stond de grootste ingreep in de economie te doen die een minister van financien ooit heeft gedaan, niet de waarheid verteld. En als ik volgende week een nog grotere ingreep ga doen, vertel ik het u weer niet.'' Is toch gebeurd. Gaat over democratie. En het vreemdste is: we vinden allemaal nog dat Bos gelijk heeft ook. Voor ons journalisten was het natuurlijk niet nieuw dat Wouter Bos ons niet altijd de waarheid vertelde. Wel is het nieuw dat ik op dit moment even niet meer weet of ik wel even hard als vroeger mijn best moet doen om hem die waarheid te laten vertellen. Of er inderdaad niet even een hoger belang is dan 'de waarheid, niets dan de waarheid.'

Dit is de praktijk van alledag, journalisten van de commerciele media spelen het spel mee waarbij een kleine groep beleidsbepalers regelmatig in het geheim een koers uitstippelen waarvan verwacht wordt dat de pers die aan de man brengt. Niks 'de waarheid', niks objectief, niks onafhankelijk, in eerste en laatste instantie geldt: wiens brood men eet diens woord men spreekt.

Later meer daarover.