Ben Knapen van de NRC 17

Het is een cliche, maar toch: schijn bedriegt. Na de val van de Sovjet Unie heerste er onder de westerse intelligentsia een gevoel van euforie. Wij hadden gewonnen, het einde van de geschiedenis was aangebroken, de westerse consument was de bekroning van de evolutie, het hoogst bereikbare in 3,5 miljard jaar leven op aarde. Die misvatting heeft nog geen 20 jaar geduurd. Inmiddels zijn de spreekbuizen van de macht, dus ook de macht zelf, ernstig bezorgd. Het gaat niet zoals de opiniemakers hadden verwacht en zelfs geeist, de middenklasse begint te morren, de basis waarop de macht steunt. Zo schrijft oud-Bilderbergganger Ben Knapen in de neoliberale NRC:

'De woede van de middenklasse – wat is dat? Het komt ten diepste voort uit onzekerheid. Onzekerheid in het gezin als het gaat om de vraag of de kinderen het straks beter zullen krijgen dan de ouders. Een meerderheid is er inmiddels van overtuigd dat ze het slechter zullen krijgen. Deze fear of falling, zoals Amerikaanse psychologen het jaren geleden al hebben geduid, grijpt veel dieper in een mensenleven in dan doorsnee vertegenwoordigers van de spraakmakende gemeente zich kunnen voorstellen,' zoals allereerst Ben zelf. Een van de oorzaken beschrijft hij aldus:

'Met zijn tweeën werken is ook zoiets. Zo hoort het, emancipatie moet en bovendien valt anders de huur of hypotheek ook niet te betalen, maar de praktijk van alledag is stress, stress, stress en wie in een file rondkijkt, ontdekt al gauw dat voor velen daar eindelijk dat moment-voor-jezelf aanbreekt. Hoezo rekeningrijden? Daar komt dan een economische crisis bovenop, die zich vroeg of laat vertaalt in een stap terug: meer werken, minder pensioen, onzekerheid over een baan.'

Kortom, in plaats van dat we in het consumptieparadijs leven, ontdekken we ineens in een opgefokte hel te zijn beland. Hoe kan dat nu? Daarover zwijgt Ben wijselijk, kritiek op de baas is nooit goed, dat weet hij als oud-perschef van Philips maar al te goed. Let u vooral ook op zijn beschrijving van de kapitalistische democratie:

'De bestuurskunde vertelde dat een brede middenklasse de basis is van een stabiele, democratische samenleving. Immers, armen krijgen niets van democratie en rijken hebben het niet nodig. Juist een middenklasse heeft rechtsregels nodig, toegang tot goed onderwijs, eerlijke rechtspraak, bescherming van de persoonlijke levenssfeer, van openbare orde.'

Ik citeer andermaal: 'Immers, armen krijgen niets van democratie en rijken hebben het niet nodig.' Juist ja, en daarom steunen de meeste van onze opiniemakers het miljarden verslindende westerse geweld in de Derde Wereld, het kapitalistische model en natuurlijk de heersende elite. Het arme volk aldaar moet in het gareel worden gemept zodat de rijken nog rijker kunnen worden, de armen arm blijven en de middenklasse in slaap gesust kan worden. Dat beeld dus. Dankzij dit neoliberale model hebben 'we geen idee wat voor wereld onze kinderen van ons zullen erven -- maar we kunnen ons in elk geval niet langer wijs maken dat deze wereld nog op een geruststellende wijze zal lijken op de onze.'

Dit wetende lijkt het mij nu voor de hand liggend om ogenblikkelijk een werkelijk serieuze en diepgaande analyse te maken van de hel waarin we ons en de Derde Wereld hebben gemanoeuvreerd. Maar kennelijk is het voor Ben Knapen nog niet zover. Hij beschrijft slechts symptomen, aan de ziekte zal hij niet snel toekomen want dan moet ook hijzelf op de operatietafel. Zolang hij daartoe niet gedwongen wordt, (en wie zou hem daartoe kunnen dwingen?), geeft hij de schuld liever aan anderen:

'Aan bestuurlijke kant is in diverse Europese landen de reactie dezelfde: angst voor het volk, een bezetenheid om het vege lijf te redden en cynisme. Zo’n klimaat trekt ook een ander type bestuurder aan en je ziet het in vele Europese landen: gelukzoekers, piassen, narcisten, hijgerige twitteraars die met hetzelfde gemak zichzelf lanceren en weer afbranden en onderwijl voor wat amusement zorgen.'

Van de meeste betaalde opiniemakers moet u geen eerlijkheid verwachten. Die denken alleen aan de kassa.