De belangrijkste constatering die Ben Knapen doet is deze:
'Onzekerheid in het gezin als het gaat om de vraag of de kinderen het straks beter zullen krijgen dan de ouders.'
Die onzekerheid is vernietigend, want hier draait het om de hele mythe van de Amerikaanse en inmiddels ook van onze droom: de Vooruitgangsgedachte, de veronderstelling dat groei de basis is van alles, en zeker de basis moet zijn van onze consumptiecultuur. In het westers wereldbeeld is er geen plaats voor verval en dood. Op dat geloof in groei berust ook het hele idee van democratie. De parlementaire democratie kan alleen bestaan zolang de kiezers kunnen worden afgekocht met de belofte van groei, van vooruitgang, van expansie. Zodra het geloof in vooruitgang, want het is niets meer dan een aanname, als dat geloof wegvalt dan verdwijnt het tamelijk onnozele optimisme en zal het plaats moeten maken voor wat John Berger een tragisch levensgevoel noemt, het besef dat uiteindelijk onze wereld niet maakbaar is, maar dat krachten die ons te boven gaan het lot van de mens bepalen.
We hebben hier ook niet te maken met alleen een economische crisis, of een kredietcrisis, of een politieke crisis, geenszins, die verschijnselen zijn slechts de uiterlijke kenmerken van een veel diepere crisis, en die is cultureel. De culturele crisis draait om vragen betreffende zin en betekenis van ons bestaan. Zijn wij hier op aarde om als brave consumenten te functioneren of is er iets meer, is er een fundamenteel andere levenswijze, werkelijkheid mogelijk? Wat betekent de materiele vooruitgang als die zonder culturele vooruitgang gepaard gaat? Over die vraag buigen onze denkers al sinds Auschwitz en Hiroshima, toen duidelijk werd dat het Verlichtingsgeloof op niets concreets was gebaseerd. Nu worden ook onze opiniemakers ermee geconfronteerd. En nu moet u opletten of zij in staat zijn de juiste vragen te formuleren. John Berger wees er terecht op dat er er nogal wat westerlingen zijn 'die zich niet helder kunnen uitdrukken als gevolg van de grootscheepse culturele deprivatie. De middelen om datgene wat ze weten te vertalen in gedachten is hen ontnomen… Ze bezitten geen voorbeelden die ze kunnen volgen, waarbij woorden ervaringen duidelijk maken.’
Onze intelligentsia of dat wat ervoor doorgaat, moet nu ineens in geheel andere categorieen denken, in termen die ze niet kennen, ze worden voor het eerst geconfronteerd met een leegte die ze nooit doorkruist hebben. Het begint hen te ontbreken aan houvast, de grond zakt onder hun voeten weg, de vertrouwde wereld blijkt op drijfzand te zijn gebouwd, hun diepste overtuigingen beginnen te schuiven. Sommigen van hen zullen fascisten worden, anderen zullen zelfmoord plegen, sommigen zullen de andere kant opkijken, zoals in de Tweede Wereldoorlog, weer anderen zullen gek worden, en een aanzienlijke groep zal weer terugkeren naar een simpele god, en 'Reason will be replaced by Revelation... Knowledge will degenerate into a riot of subjective visions... Whole cosmogenies will be created out of some forgotten personal resentment, complete epics written in private languages, the daubs of school children ranked above the greatest masterpieces.'
Want beste vrienden 'legislation is helpless against the wild prayer of longing that rises, day in, day out, from all these households under my protection: "O God, put away with justice and truth for we cannot understand them and do not want them. '' Het is allemaal al een keer beschreven. In dit geval door W.H. Auden in The Massacre of the Innocents, geschreven in 1941.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten