Zo ziet Gijsbert van Es eruit. Gijsbert van Es is Adjunct-Hoofdredacteur van het NRC. Naast zijn journalistieke taken is Gijsbert vooral bezig met het enthousiasme voor de Nederlandse geschiedenis weer onder de bevolking te brengen. Hij is initiatiefnemer van de eerste canon van de Nederlandse geschiedenis, die najaar 2004 in NRC Handelsblad verscheen, en van het multimediale project 'Verleden van Nederland'.
Sterft, gij oude vormen en gedachten! Slaafgeboornen,ontwaakt,ontwaakt! De wereld steunt op nieuwe krachten, Begeerte heeft ons aangeraakt!
Zie voor column Blokker: http://www.nrcnext.nl/columnisten/2010/02/03/twintigduizend-literaire-woorden-minder/#more-2376
Het is nog gekker dan ik dacht, AdR wijst me op een column van Blokker waarin Gijsbert van Es wordt geciteerd. De hertaler Van Es zegt in Het Parool: 'als niemand het doet, zal ik het boek dat mij zo boeit zèlf toegankelijk maken voor jongeren.' Moet een boek dat hem 'zo boeit' dan 'hertaald' worden? Waarom moest de Max Havelaar met een vijfde ingekort worden, terwijl de onverkorte versie Van Es al 'zo boeit'? Hier klopt iets niet. 'Toegankelijk maken voor jongeren'? Hoe weet de adjunct-hoofdredacteur van de NRC wat jongeren toegankelijk vinden en wat niet? Welke zin haal je eruit en welke niet? En welk woord hertaal je en welk niet? En erger nog, over tien jaar moet het dan weer hertaald en ingekort worden, want nieuwe jongeren, een nieuwe smaak, nieuwe woorden en een nog verder afgenomen vermogen om een tekst psychisch te verwerken, dus een nog dunnere Max Havelaar in nog vlottere bewoordingen, net zolang tot we over een halve eeuw het hele boek zo hebben hertaald en ingekort tot zoals Blokker stelt 'er altijd nog een effectief pamfletje van vijf bladzijden' is overgebleven. Deze werkwijze is een doodlopende weg, maar onvermijdelijk in een 'joods-christelijke cultuur' die allang geen cultuur meer is, maar een pretpark.
Jan Blokker wijst ons ook nog op het volgende: 'Van Es heeft behalve alle voetnoten ook Droogstoppels bespiegelingen over de onthoofding van Maria Stuart en ‘de eindeloze dialogen van Havelaar in Indië’ geschrapt – bij elkaar een vijfde van de oorspronkelijke tekst. Niet weinig. Maar het had veel erger gekund als je leest hoe de hertaler, op gezag van de verouderde auteur, zijn oogmerk toelichtte: „Multatuli schrijft zelf”, zei hij tegen Het Parool, „dat het hem niet ging om mooi en precies te schrijven. Hij heeft het boek nooit bedoeld als een literair kunstwerk, maar als een pamflet, een strijdmiddel. Het ging hem om het effect van het boek. Dat was dus ook mijn uitgangspunt.”'
Zou Van Es echt niet beseffen hoe absurd dit allemaal is? Nee, want collega Gijsbert is een modern mens die niet van 'literaire kunstwerken' met 'eindeloze dialogen' houdt. Gijsbert wil korte filmdialoogjes die zonder haperen snel verteerd kunnen worden, Gijsbert wil een soort, ja wat eigenlijk? Een krant zal ik maar zeggen, waarin alleen de buitenkant wordt belicht, zodat de moderne mens weet hoe de bordkartonnen Potemkin werkelijkheid eruit ziet. Wat daarachter gebeurt is te omslachtig, om dat te laten zien heb je 'eindeloze dialogen' nodig. De gedachte alleen al is voor Gijsbert ondenkbaar, een reclame spot is toch ook niet langer dan hooguit 30 seconden. Waarom dan de aandacht van de consument langduriger opeisen? Een literair werk dient men te castreren zodat een 'modern Nederlands' lezend mens het moeiteloos tot zich kan nemen, zeker wanneer het product ook nog eens 'is geillustreerd met originele documenten en (let op) foto's'! Een of andere zot heeft over deze ingekorte versie geschreven dat 'Multatuli [zo zou] hebben geschreven als hij nu had geleefd.' Het staat er echt, in de NRC.
Al dat 'eindeloze' slappe geouwehoer van Havelaar kon er dan ook met 1 streep eruit. Weg ermee. De interviewer van Het Parool merkte over de hertaler op dat 'Van Es het naast zijn werk als NRC-journalist [deed], meestal onderweg in de trein, met een laptopje op schoot.' Zo, dat weten we nu ook. 'Onderweg', even er tussendoor, 'onderweg' van het kantoor in Rotterdam en een of andere Vinexwijk in de polder waar Gijsbert woont. En waarom ook niet? Alles van waarde is weerloos, zoals Lucebert opmerkte. En let op, het begint bij de literatuur, maar houdt daar zeker niet op. Als de Van Essen in onze samenleving het voor het zeggen krijgen dan gaan ook de schilderijen eraan, en de klassieke muziek, alles kan korter en kleiner, in der Beschränkung zeigt sich erst der Meister. Rembrandt? Geef hier die boxcutter, rats, weg dat rechter stuk van de Nachtwacht, d'r staan al genoeg ouwe zakken op, en trouwens die stomme hond kan er ook af. Van Gogh? Die bleef maar doorkliedderen, weg ermee, dan houden we een keurig klein Canon over, officieel goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen, de ANWB, Wilders en natuurlijk Gijsbert van Es, redacteur van de slijpsteen voor de geest. De Nikè van Samothrake, beng, weg met die vleugels, die zijn volstrekt overbodig, nemen veel te veel ruimte in beslag. En als we de beeldende kunst hebben gezuiverd van oude achterhaalde vormen, dan is de klassieke muziek aan de beurt tot uiteindelijk de barbaren de eindzege hebben behaald en we verder moeten met een totaal verschraalde 'joods-christelijke cultuur'.
3 opmerkingen:
En de foto van Gijsbert van Es vertelt mij dat Gijsbert van Es het heel goed getroffen heeft met Gijsbert van Es. Zeeeeer Nederlandsch.
Het grote hiaat in Van Es' grote liefde voor het boek dat volgens hem iedere jongere gelezen moet hebben, is mijns inziens dat niet pogingen in het werk stelt om jongeren te interesseren voor het boek, en literatuur in het algemeen.
Stel je voor wanneer men ook stukken van schilderijen af zou knippen, of muziekstukken gaat verkorten. Of een stukje Frans Bauer in Mahler smokkelt om het aan de man te brengen.
Het is zeker niet de liefhebber die knipt in kunst of literatuur hertaalt. Want dat doe je niet met iets waar je zielsveel van houd. Hoe was het ook alweer: 'de termieten van de reductie', aha, ja, de reductie.
of muziekstukken gaat verkorten.
- Nou, dat is in de reclame nou juist al volop gebeurd, met als hoogte- of dieptepunt "uit Zweeeden"...
Maar muziek leent zich makkelijker voor bewerkingen, ook van de commerciële soort.
EN klassieke jeugd- of kinderboeken zijn al eerder be- of mishandeld - verschrikkelijk voorbeeld: Black beauty.
Het prototype van popcultuur, popmuziek, kon verder bewerkt worden: The Clash enzovoort voor spijkerbroeken.
Nu ik het opschrijf besef ik dat het een kwestie van tijd was voor de volwassnenenliteratuur - voorzover niet tot vergetelheid veroordeeld - aan de beurt zou zijn.
Een reactie posten