Israelische Spionage in Europa 3

Woordelijk verslag reportage over afluisteren uit De ochtenden van 25 

november 2002 

In de helft van de Nederlandse politietapkamers en in de afluistercentrales 

van de AIVD, de vroegere BVD, en de militaire inlichtingendienst wordt 

gebruikt gemaakt van Israelische afluisterapparatuur. In Amerika, waar ook 

Comverse apparatuur wordt gebruikt, verschenen een jaar geleden 

berichten in de pers dat inlichtingen via deze apparatuur rechtstreeks naar 

Israel gingen. Na een maandenlang onderzoek ontdekten wij dat daar in 

Nederland ook sterke aanwijzingen voor zijn.   

Muziek 

'Je haalt de Mossad binnen, dat is heel duidelijk.'  

Muziek 

(Andere bron) 

'Wij zouden die systemen krijgen tegen een vriendenprijsje en zij zouden 

onbeperkt toegang krijgen tot wat wij verzamelden.' 

Muziek  

Bron uit Israel –  

‘Look, the system has a remote dialing facility, which enables full access to 

the system and service possibilities. This is a non-described feauture.’ (Op 

het systeem kan van buitenaf ingebeld worden. Dit geeft volledige toegang 

en service mogelijkheden. Deze eigenschap is niet beschreven.) 

Muziek  

(Andere bron) 

'Onze informatie gaat naar Israel, ja. Waarom? Dat moeten wij. 

Daar zijn geheime afspraken over.' 

Dit is een verhaal over de onzichtbare wereld van het afluisteren.  Een 

wereld waarin mensen alleen willen praten als hun stem anoniem en 

onherkenbaar op de radio komt. 

De afluistersystemen die in ons land het meest worden gebruikt zijn van 

Israelische makelij. Comverse is de naam.  

Een anonieme bron zegt ervan overtuigd te zijn dat de Israeliers 

afgeluisterde gesprekken in Nederland naar hun eigen land halen  

'Op Comverse kan van buitenaf worden ingebeld. Die faciliteit 

kan gebruikt worden om software te updaten maar ook om 

informatie uit het geheugen te halen. Daarbij hoef je er niet 

alles uit te halen. Je kan gericht zoeken met de software die erin 

zit. Als het geheugen voor een bepaald gedeelte vol is, wordt er 

automatisch opgeslagen op optical discs. Om de zoveel tijd komt 

er een monteur uit Israel met een laptop met een hebreeuws 

toetsenbord. Die sluiten ze dan aan, en er worden optical discs 

tevoorschijn gehaald. Maar wat er nou precies gebeurt, weet ik 

niet. Ik vermoed dat informatie van die optical discs wordt 

gehaald. Deze mannen spreken geen Nederlands. Ze plegen 

'onderhoud.' Wij weten niet wat er gebeurt, want wij hebben 

geen toegang tot die systemen. Het is eigenlijk net zoiets als dat 

je een auto koopt zonder dat je onder de motorkap mag kijken.' 

We spreken met iemand uit een politietapkamer, die alleen onherkenbaar 

op de radio wil. 

(verslaggeefster) Zijn alle politieregio’s tevreden over Comverse?  

‘ Nou ik weet zeker dat ze zich de vraag hebben gesteld of 

ze met het Comverse-systeem de Mossad niet hebben 

binnengehaald, aangezien EFRAT vanuit het verleden 

duidelijk gelieerd is met de Mossad en volgens mij zelfs 

ontstaan is vanuit de Mossad. In ieder geval, dat je je 

duidelijk de vraag kunt stellen van: wie heb je 

binnengehaald en wat kunnen zij?’  

(verslaggeefster) Efrat is de voorloper van Comverse? 

'Ja, dat is de voorloper van Comverse.' 

(verslaggeefster) Dus ze hadden er twijfels bij. Maar toch werden die 

systemen aangeschaft.  

'Die werden toch aangeschaft, ja. Ja, dat is niet duidelijk, 

waarom die keuze is gemaakt. Het is in ieder geval wel duidelijk 

dat er 6 of 7 regio's waren die echt niet lekker hebben gewerkt.'  

Verschillende betrouwbare bronnen bevestigen ons dat er een Israelische 

connectie is. 

‘Wij zouden die systemen krijgen tegen een vriendenprijsje, en zij zouden 

onbeperkt toegang krijgen tot wat wij verzamelden.’ 

muziek 

(andere bron) 

‘Onze informatie gaat naar Israel ja. Waarom? Dat moeten wij. 

Daar zijn geheime afspraken over.’ 

muziek 

(Andere bron) 

‘Je haalt de Mossad binnen, dat is heel duidelijk. DeIsraeli’s nemen veel 

meer op dan waartoe de officier van justitie een machtiging heeft gegeven. 

Dat wordt dan allemaal opgenomen en later kijkt de software van het 

systeem wat er gebruikt kan worden en wat niet. Wat er vervolgens mee 

gebeurt? Ik weet het niet. Het gaat naar Israel. Verschillende politieregio’s 

wilden dat niet. Toen de KLPD dat ging ‘begeleiden’, werden er toch 

opeens Israelische systemen aangeschaft. Sommige politiemensen hebben 

hier helemaal geen moeite mee. Die zeggen: of wij die boeven nou hier 

vangen, of dat de Israeli’s dat doen, prima toch?’ 

muziek 

Aantoonbare bewijzen dat de informatie van Nederland naar Israel wordt 

doorgesluisd zijn er niet. Niemand heeft toegang tot de afluistersystemen 

van Comverse.  

Een fragment uit een interview met onze bron uit de politietapkamer: 

(verslaggeefster) Heeft iedereen toegang tot de software van 

Comverse? 

  ‘Nee, dat weet ik wel zeker van niet.’ 

(verslaggeefster) Kunt u daar niet iets over vertellen? 

‘Nou, dat alle dingen die er gebeuren bij een Comverse- 

systeem, in Israel gedaan worden.’ 

(verslaggeefster) Dus in de tapkamer heeft niemand toegang tot het 

binnenste van zo’n systeem? 

‘Nee, daar heeft niemand toegang toe. Dat is een black  box.’ 

(verslaggeefster) Wat is dat? 

‘Een zwarte doos, waar je iets in stopt, en waar iets uitkomt, 

maar hoe het daar binnenin geregeld is, dat weet je niet.’ 

(verslaggeefster) En daar is ook niet achter te komen? 

‘Nee, ik weet in het algemeen hoe het systeem werkt, hoe het 

aftappen werkt.’ 

   (verslaggeefster)Maar u weet niet precies wat er bij Comverse binnenin 

gebeurt? 

‘Wat daar van binnen bij Comverse gebeurt, nee, daar heb ik geen inzicht 

in.’ 

(verslaggeefster) En u weet wel hoe andere systemen werken? 

‘Ik weet wel hoe andere systemen werken, ja.’ 

(verslaggeefster) En wat zijn dat voor systemen? 

‘Dat zijn gewoon Nederlandse systemen, die in Nederland gefabriceerd en 

gemaakt worden.’ 

Advocaat Gerard van der Hardt Aberson heeft voor een strafzaak een poging 

gedaan om Comverse-apparatuur nader te laten onderzoeken. 

‘Het grote verschil tussen het Nederlandse en het Comverse 

systeem is dat het Comverse systeem is een gesloten zwart kastje 

waarvan de Nederlandse staat niet weet wat daarin zit. Van 

andere systemen is de software en de hardware… daar worden 

de bouwtekeningen meegeleverd. Dus daarvan kunnen 

deskundigen zien wat het apparaat wel en niet kan. In mijn visie 

kunnen die apparaten niet op grote schaal stofzuigen.’ 

  

In het contract met alle Comversegebruikers is vastgelegd dat alleen 

mensen van de Israelische firma toegang hebben tot het zwarte kastje. 

Chefren Hagens, Nederlands leverancier van tapkamerapparatuur, bevestigt 

dat er monteurs uit Israel met laptops met hebreeuwse toetsen in de 

tapkamers komen en dat niemand weet wat ze doen.  

‘Als er een recorder wordt onderhouden door een 

onderhoudsmonteur, mag je niet met een laptopje naar binnen 

en weer naar buiten en met dat laptopje informatie meenemen. 

Hij mag hoogstens met een cd-rommetje naar binnen en met 

niets naar buiten. 

(verslaggeefster) Maar waarom mag hij niet met die laptop weer naar 

buiten? 

‘Als die laptop verbinding heeft met die recorder en de 

tapkamerbeheerder ziet dat, dan kan hij, terwijl hij schijnbaar 

netjes onderhoud verricht, gewoon met een klein datastroompje 

terug naar al die getapte telefoonnummersvan de laatste 

maanden, kunnen eventjes mee worden genomen. De 

onderhoudsmonteur hoeft het niet eens te weten..Dus er moeten 

procedures komen die uitsluiten dat er iemand met gegevens de 

tapkamer uit komt.’ 

Afluistergeluid 

TT 

Nederland is in de Westerse wereld koploper in het afluisteren van 

telefoongesprekken. Er wordt zelfs meer afgeluisterd dan in Amerika. De 

afluistercentrales van de inlichtingendiensten, de ministeries, 

opsporingsdiensten als de FIOD en de helft van de politietapkamers werken 

allemaal  met hetzelfde systeem van het merk Comverse. 

Wat is Comverse eigenlijk ? 

(muziek) 

Comverse is een Israelisch bedrijf dat wereldleider is op het gebied van 

voicemail. Maar ze doen meer.  

Sinds jaar en dag kent het bedrijf een afluisterpoot. Die heette eerst EFRAT 

Future Systems en toen Comverse Infosys. 

Comverse afluistersystemen worden in de Verenigde Staten en in alle NAVO- 

landen behalve Frankrijk en Denemarken gebruikt.  

Hoe Comverse-apparatuur precies werkt, is bij geen van die landen bekend.  

Een van onze bronnen vertelt over de praktijk daarvan.  

‘Als je onderhandelt over de aankoop van zo’n Comverse- 

systeem, krijg je op alle vragen te horen: no problem. Je hoeft 

blijkbaar niet te weten hoe iets werkt. Als er problemen zijn, 

komt er meteen iemand uit Israel om het op te lossen. Zeggen ze. 

In de praktijk ligt er wel eens een tijdje een systeem plat omdat 

je niet op de route lag.’ 

In Nederland zijn Comverse-systemen, toen nog EFRAT geheten, al sinds de 

jaren zeventig in gebruik.  

Bram Stemerdink, toen staatssecretaris van Defensie, vertelt waarom 

destijds gekozen werd voor dit Israelische produkt.  

Stemerdink: ‘Er is eigenlijk heel weinig over te vertellen, in die zin, dat 

Israel op bepaalde gebieden topkwaliteit levert. Sommige wapensystemen, 

maar met name als het gaat om technologische hoogstandjes. En 

afluisterapparatuur, in de jaren 70, daar was Israel echt uitgesproken goed 

in.Het was puur een kwestie van: wie kan de beste apparatuur leveren. En 

dat was toen ook al Israel en ik sluit niet uit dat het nog steeds zo is.’ 

Wie besliste daarover? 

‘In het algemeen waren er bepaalde procedures als het ging om 

materieelaankopen, dus om het maar simpelweg te zeggen: als 

het om 25 miljoen gulden ging, had de staatssecretaris daar 

niets mee te maken. En al naar gelang het bedrag hoger werd, 

of de politieke gevoeligheid groot was, werd de staatssecretaris 

erbij betrokken. In geval van afluisterapparatuur was het 

eigenlijk altijd wel zo dat het voorgelegd werd, met name omdat 

het om bestedingen van bepaalde fondsen ging die niet altijd in 

gewone artikelen werden verantwoord. Er was een speciaal 

artikel voor waaruit geput werd. Dat was 1. En 2: de politieke 

gevoeligheid, het land wat deze apparatuur leverde, en Israel, 

was zeker sinds ’73, - het Midden-Oosten in het algemeen en 

Israel in het bijzonder - was een politiek gevoelig gebied. Dus 

dit soort zaken werd altijd voorgelegd.’ 

Bram Stemerdink besliste destijds dus over de aanschaf van Israelische 

afluisterapparatuur. Hij zegt niets te weten over het doorsluizen van 

Nederlandse afluister-informatie naar Israel.  

(muziek) 

Behalve de inlichtingendiensten, schafte ook de politie Comverse- 

apparatuur aan.  

‘De politie is in de jaren 70 begonnen met de aanschaf van Comverse- 

apparatuur. Het bedrijf heette toen EFRAT. Het land had destijds de beste 

afluisterapparatuur ter wereld en de Nederlandse politie zat in nood, het 

was de tijd van de Rote Armee Faktion. Ik heb toen nog wel 

reclamefilmpjes gezien van die EFRAT. Dat was louter militair- en 

inlichtingendienstspul. Raketten die omhooggingen, spannende muziek, je 

kent dat wel. Enfin, wij kochten dat dus. Alleen we hebben nooit geweten 

dat we daarmee het Paard van Troje binnenhaalden. De 

inlichtingendiensten hadden toen nog geen behoefte aan die systemen, 

want die werkten met staatsbedrijf PTT. Maar rond 83 werden daar ook 

Israelische systemen aangeschaft. En werd er bij andere diensten op 

aangedrongen om die ook aan te schaffen. Nu zijn er 14 politietapkamers 

die met Comverse werken. Ik denk dat Justitie er belang bij heeft om die 

Israelische systemen te gebruiken. Die slaan namelijk veel meer op dan 

Nederlandse systemen. En dat is natuurlijk handig als je veel wilt weten, 

bijvoorbeeld in verband met terrorismebestrijding. Dat je dan dingen doet 

die niet mogen, tja. Wat ik wel heel erg vind, is dat onze inlichtingen, van 

de inlichtingendiensten, waarschijnlijk regelrecht naar Israel gaan. Dat is 

destijds zo afgesproken, op operationeel niveau. Wij zouden die systemen 

krijgen, tegen een vriendenprijsje, en zij zouden onbeperkt toegang krijgen 

tot wat wij verzamelden.’ 

(muziek) 

In december 1998 ontdekte de FBI in Amerika dat er mogelijk inderdaad 

sprake was van een Paard van Troje. Er waren sterke vermoedens dat Israel 

via Comverse-apparatuur de Verenigde Staten afluisterde. 

Veertien Israeliers werden opgepakt op verdenking van spionage  

met behulp van Comverse-apparatuur.  

De ophef  over Comverse-apparatuur vond plaats in december 2001. Kort 

daarna, in februari van dit jaar, ging de Nederlandse vestiging van Comverse 

plotseling Verint BV heten. 

(muziek) 

Wanneer wist de Nederlandse overheid dat er iets aan de hand was met 

Comverse-afluisterapparatuur ? 

Volgens onze bronnen heeft de Amerikaanse regering in december 1998 de 

Nederlandse regering op de hoogte gesteld van sterke vermoedens van een 

‘lek’ bij Comverse. 

  

We leggen dit voor aan Bram Peper, die toen minister van Binnenlandse 

Zaken was en dus verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheidsdienst..  

‘Nou ik herinner me er in ieder geval niks van en dat is ook helemaal niet 

zo verwonderlijk. De technieken die inlichtingendiensten gebruiken die 

hebben, tenzij er iets heel bijzonders aan de hand is, niet mijn 

belangstelling. Ik weet alleen dat er ongelooflijk veel mogelijk is.’ 

(verslaggeefster) U zei net dat u dat niet zou verbazen? 

‘Nee, ik verbaas me over heel weinig dingen in het algemeen. En ik 

beschouw dat dus, tenzij het nadrukkelijk als een probleem is gesignaleerd 

– wat ik mij niet herinner, maar dat zegt op zichzelf niet zo verschrikkelijk 

veel – beschouw ik dat toch als techniek. 

(verslaggeefster)  Bent u op de hoogte van een herenakkoord tussen Israel 

en Nederland? 

‘Ben ik niet van op de hoogte, maar nogmaals, dat zegt niets. Ik ben 

iemand die veel reduceert. Anders wordt je hoofd heel erg vol.’  

De opvolger van Bram Peper was Klaas de Vries. Hij was tijdens de ophef 

over Comverse in december vorig jaar minister, maar weigert ons te woord 

te staan. 

Nadat Comverse  in december 2001 in Amerika in opspraak raakte, werden 

er in Nederland kamervragen gesteld. Een citaat uit het antwoord van 

minister Korthals van Justitie: 

‘Uit de rondvraag is gebleken dat de veiligheidsmaatregelen op 

het vereiste niveau waren geimplementeerd. Een officieel 

onderzoek met betrekking tot het onderwerp is niet uitgevoerd. 

Mocht daartoe in een later stadium aanleiding bestaan, dan zal 

ik zo nodig alsnog tot nader onderzoek overgaan.’ 

  

Uit dit antwoord blijkt dat het systeem niet technisch is doorgelicht. De 

minister beloofde nader onderzoek als daar aanleiding toe was. Die is er tot 

nu toe blijkbaar niet geweest. 

De Nederlandse strafpleiter Gerard Van der Hardt Aberson daarover: 

‘Dat is het kwalijke, dat naar aanleiding van de zaken die in Amerika boven 

water zijn gekomen, waar door de Amerikaanse overheid onderzoek naar is 

gedaan, door de Amerikaanse overheid maatregelen zijn getroffen. Daar 

blijkt in de Nederlandse situatie niet van dat de Nederlandse overheid daar 

maatregelen voor heeft getroffen en dat is in mijn visie zorgelijk.’  

De woorden van advocaat Aberson blijken te kloppen.  

In april van dit jaar maakte de officier van justitie  die verantwoordelijk is 

voor het afluisteren  mr. Taco Stein een geheim rapport over problemen 

met Comverse-afluisterapparatuur. Wij hebben de hand weten te leggen op 

dit zogeheten ambtsbericht. 

Zijn conclusie: Er is niks aan de hand.  

‘Mijn naam is Taco Stein, ik ben officier van Justitie bij het 

Landelijk Parket en ik heb daar de interceptie van 

telecommunicatie en internet in mijn portefeuille. Tappen. Ik stel 

eisen aan het eindprodukt dat ik uit de tapkamer krijg. Ik moet 

kunnen vertrouwen op de integriteit van de inhoud van de tap. 

Er is in Nederland geen aanleiding om daaraan te twijfelen op 

dit moment. Ik heb geen reden om te twijfelen aan de integriteit 

van onze tapsystemen.’ 

De stelligheid van de officier van justitie is opmerkelijk. Het onderzoek 

waarna hij verwijst is slechts een rondvraag geweest langs beheerders van 

de tapkamers. Tot op heden heeft een technisch onderzoek niet 

plaatsgevonden. We weten nog steeds niet wat zich binnen in de Comverse- 

afluister apparatuur afspeelt . 

afluistergeluiden 

U luistert naar een uitzending over Comverse, een Israelisch 

afluistersysteem dat door de Nederlandse inlichtingendiensten en de helft 

van de politiekorpsen wordt gebruikt. Een aantal bronnen zegt dat de 

inlichtingen die met deze systemen worden verzameld, rechtstreeks naar 

Israel gaan zonder dat de Nederlandse overheid daar enig zicht op heeft.   

Uit geheime stukken die in ons bezit zijn gekomen, blijkt dat de 

Nederlandse overheid zich hier zorgen over maakt. 

Een daarvan is het eerder genoemde ambtsbericht waarin advocaat-generaal 

Kolkert van gerechtshof Den Bosch opheldering vraagt aan Taco Stein, de 

officier van justitie bij het landelijk parket die belast is met tappen.  

Kolkert wil weten hoe het zit met het verhaal dat Comverse-apparatuur een 

black box zou zijn waar niemand in kan kijken? Wat is er waar van verhalen 

dat Comverse-tapkamers gemanipuleerd kunnen worden? Bovendien loopt in 

Amerika ook een onderzoek naar Comverse-tapkamers,  schrijft de 

advocaat-generaal. 

Zoals we al hoorden antwoordt Stein dat er geen enkele reden is voor 

ongerustheid….. 

(muziek) 

We leggen de Comverse-affaire voor aan prof. R. de Mulder, hoogleraar 

informatica en recht aan de Erasmus Universiteit. Is hij verbaasd over 

berichten dat Comverse een lek zou hebben?  

  

‘Nee, dat kan al jaren en dat gebeurt ook al jaren. Ik kijk hier 

niet van op, nee. Eerlijk gezegd zou het me verbazen als zou 

blijken dat er procedures en regels zijn die dat ernstig 

bemoeilijken. Ik denk dat, zeker in Nederland, het gevoel bij de 

mensen die daar werken, is dat dat ook helemaal niet erg is. Ik 

denk dat dat nog wel het overwegende gevoel daar is. Want als 

je een betrouwbare leverancier hebt, en die heeft jou verteld: we 

zetten soms wel eens iets neer, maar dat is voor ons en niet voor 

jou, en je hebt daar verder geen last van, dan maak je je daar 

niet druk om. Je gaat je er pas druk om maken als je er last van 

hebt.’  

(muziek) 

Ook bij de politie en bij een overkoepelende tap-organisatie leeft zorg over 

de betrouwbaarheid van Comverse-apparatuur.  

Op 10 oktober 2002 stuurt de Raad van Hoofdcommissarissen een 

vertrouwelijke brief aan de leveranciers van tapkamers met een verwijzing 

naar de berichten uit Amerika. 

In het Algemeen Politieblad van 24 augustus 2002 zegt John Steegh, 

projectleider van de Landelijke Interceptie Organisatie dat zijn organisatie 

wil kijken of de apparatuur geen ‘achterdeurtjes’ bevat. Volgens onze 

bronnen heeft Comverse niet meegewerkt aan dit onderzoek. 

afluistergeluiden 

De afgelopen jaren is in Nederland voor miljoenen aan afluisterapparatuur 

aangeschaft van het merk Comverse. Dat gebeurde zonder de verplichte 

openbare aanbesteding. Bovendien is de apparatuur duurder en kwalitatief 

minder dan Nederlandse afluistersystemen, zeggen onze bronnen.   

(verslaggeefster) Is er ooit onderzoek gedaan naar die Comverse-systemen in 

vergelijking met de Nederlandse systemen, hoeveel er opgenomen wordt?  

‘Nou, dat is dan het aantal afgeleverde gesprekken. Als je 100 

gesprekken wil afleveren, hoeveel komen er dan daadwerkelijk 

aan. Daar zijn wat onderzoeken in geweest, waaruit blijkt dat er 

bij de Comverse-systemen een 30 tot 35 procent niet aankomt. 

En dat bij een vergelijkbaar Nederlands systeem een 5 procent 

niet aankomt.’ 

Dat was onze bron uit de politietapkamer. Hij doelde onder meer op een 

onderzoek dat KPN  Security vier jaar geleden deed, samen met een aantal 

tapkamers, naar de kwaliteit van verschillende tapsystemen. Het onderzoek 

velde een vernietigend oordeel over Comverse. 

‘De kwalificatie, ook van KPN-zijde, op dat moment was: slecht.’ 

Dat zegt Martien Kuylman, die de tapkamer in Amsterdam inrichtte.  

Advocaat Aberson liet onderzoek doen naar optical discs, geheugenschijven, 

van Comverse-apparatuur, en ontdekte nog meer problemen: 

‘We hebben voorts kunnen constateren dat de door Comverse 

gebruikte apparatuur behoorlijke technische manco’s heeft. In 

deze telefoontap zien we dat  - en deskundigen hadden dat al 

eerder gezegd – dat de onbetrouwbaarheidsgraad van 

Comverse zo’n 20 procent is. Wij hebben een uitdraai van 

gegevens en daaruit blijkt dat in zo’n 20% van de gevallen er 

geen verbinding tot stand komt volgens Comverse, terwijl uit 

door de providers aangeleverde lijsten blijkt dat er op dat 

moment wel een gesprek zou hebben moeten plaatsvinden en dat 

geeft natuurlijk toch een behoorlijk vertekend beeld. In mijn 

visie kun je apparatuur die voor 20% onbetrouwbaar is, beter 

niet gebruiken, zeker als het gaat om zaken die gebruikt worden 

als bewijsmiddel.’ 

Er zijn meer problemen. Comverse blijkt zich niet aan afspraken te houden 

die over beveiliging van afluistersystemen zijn gemaakt. Onze anonieme 

bron uit de tapkamer 

(verslaggeefster) Dus Comverse gebruikt de sleutel niet. Wat moeten we ons 

daarbij voorstellen?  

‘U kunt zich voorstellen dat u naar een pinpasautomaat gaat, en 

uw pinpas erin stopt. Normaal gesproken krijgt u dan een 

beeldje te zien: voer uw pincode in. Om te vergelijken: dat 

beeldje vervalt ineens, en er komt te staan: welk bedrag wilt u 

hebben? Wat wordt overgeslagen is: ben jij wel de eigenaar van 

die pinpas?’ 

(verslaggeefster) Wat voor voordeel zou iemand erbij kunnen hebben dat 

Comverse dat niet doet? 

- ‘Ja… eh… gemak… eh… ze waren er niet voor klaar, of eh… of wat dan 

ook, ik… eh… ik kan dat verder niet zeggen. Het is in ieder geval wel zo 

dat het een afspraak is die gemaakt is, die ook op een gegeven moment 

…. In het allereerste begin werd ook zo gewerkt, hoefde het nog niet 

met de sleutels, maar er is op een gegeven moment gezegd: nu wordt er 

gewerkt met sleutels. En dat verbaast, dat dat nog steeds niet gebeurt 

bij die systemen.’ 

Martien Kuylman voegt daar aan toe: 

‘De eerste de beste pinautomaat om de hoek is vele malen beter beveiligd 

dan dit tapproces.’ 

Behalve dat er twijfels zijn over de technische kwaliteiten van Comverse- 

afluisterapparatuur is er nog een groot bezwaar: de hoge kosten. Comverse 

heeft nagenoeg een monopoliepositie en dat blijkt ook uit de prijzen. Onze 

bron uit de tapkamer 

(verslaggeefster) De overweging om Comverse te kopen, heb ik begrepen, 

was dat ze goedkoper waren en betere kwaliteit leverden.  

‘Nou dat waag ik toch te betwijfelen. Er waren zeker systemen die 

goedkoper waren en dezelfde functionaliteit boden als Comverse.’ 

(verslaggeefster) Kunt u iets zeggen over de prijzen? Waar moeten we dan 

aan denken?  

‘Oh, dat zijn prijzen die zijn zeker drie keer minder als wat voor 

Comverse betaald is. En dan praat je nog niet eens over de 

onderhoudscontracten. Voor het onderhoudscontract van ‘e’en 

Comverse-systeem kun je een compleet systeem aanschaffen.’ 

Comverse-afluisterapparatuur is dus van mindere kwaliteit dan vergelijkbare 

Nederlandse systemen, en bovendien veel duurder. Maar ze bleven gekocht 

worden, zelfs zonder aanbesteding. Advocaat Aberson 

‘Naar ik heb begrepen van deskundigen is er Comverse apparatuur in de 

jaren ’94 tot ’97 aangeschaft, zonder dat daarvoor een openbare 

aanbesteding heeft plaatsgevonden. Het bedrag dat met die aanschaf is 

gemoeid - in mijn visie was daarvoor een Europese aanbesteding 

aangewezen.’ 

(verslaggeefster) Waarom is dat niet gebeurd? 

‘Daar heb ik geen antwoord op.’ 

Niemand zegt te weten waarom Comverse-apparatuur toch wordt 

aangeschaft, en wie daarover nu precies beslist.  

Er is wel sprake van warme banden tussen Comverse, politie, justitie en 

inlichtingendiensten. Drie voorbeelden: 

Directeur Michel Manche van Verint Nederland, zoals Comverse sinds 

februari heet, komt van de BVD, waar hij systeemmanager was. 

In de tapkamer  bij het Korps Landelijke Politiediensten werkt een 

voormalige Comverse-medeweker. 

Het hoofd techniek bij de BVD, Jan Boots,  werd na zijn pensionering 

adviseur bij Comverse.  

muziek en afluistergeluiden 

Binnen twee jaar, is het plan, worden de 26 politietapkamers ondergebracht 

in vier nieuwe, centrale tapkamers. Twee van die centrales zijn al 

aangeschaft – Comverse. De beslissing over de andere twee is voorlopig 

uitgesteld.  

Onze bron uit de tapkamer 

‘Het zou goed zijn als dat via verschillende systemen zou gaan.’ 

(verslaggeefster) En wat denkt u dat het wordt? 

‘Ik denk dat het Comverse wordt’.  

(verslaggeefster) Dus dan gaat alles wat in Nederland getapt wordt, via 

Comverse gaan?  

‘Dat zou dan allemaal via Comverse gaan, ja . Via Comverse- 

systemen.’  

 We bellen Wiebe Alkema, woordvoerder bij het ministerie van Justitie. 

Waarom blijft Comverse gekocht worden? En wat vindt hij van de 

beweringen dat Israel zonder controle toegang heeft tot de informatie die 

met Comverse-apparatuur wordt verzameld?  

‘Ja maar dat zijn gewoon geclassificeerde. . . Ik kan me niet 

voorstellen dat als dat zo zou zijn, dat wij daar mededelingen 

over gaan doen. Dat kan gewoon niet, ik bedoel, dat voelt u toch 

zelf ook wel aan? Bepaalde dingen eh…. liggen gewoon anders 

dan eh …. eh…. wenselijk is op dit moment. Als ‘t gaat over 

deze onderwerpen is er gewoon geen ruimte vanwege allerlei 

operationele danwel andere belangen die er zijn.’  

We bellen ook met Michel Manche, directeur van Verint, zoals Comverse 

sinds februari heet, om hem om commentaar te vragen. We krijgen een 

medewerker aan de lijn. 

‘Van Radio 1. Kijk eens aan.  Ja dan denk ik toch dat dat niet gaat lukken. 

Ik denk dat ik weet waar het over gaat en ik denk niet dat wij op zoek zijn 

naar publiciteit. Ik denk dat Michel dat niet zo fijn vindt, laat ik het zo 

maar omschrijven.’  

Tuut, tuut, tuut,tuut 

We hebben Boris Dittrich, Kamerlid voor D66, om commentaar op de 

uitzending gevraagd. 

‘Mijn eerste reactie is dat het te gek voor woorden is dat er een 

mogelijkheid is dat geheime, afgeluisterde informatie gewoon naar Israel 

gaat, door de handen van een bedrijf waarvan eigenlijk niemand precies 

weet wat daar de achtergronden van zijn. Dus dat moet absoluut 

opgehelderd worden.’ 

Schaadt dit Nederlandse belangen, denkt u? 

‘Dat zou zeker kunnen. Als je ook al hoort dat in 98 een groot onderzoek is 

geweest dat heeft geresulteerd in het aanhouden van 14 verdachten, 

allemaal via hetzelfde bedrijf,. en we horen hier dat als er in de tapkamer 

iets met onderhoud moet gebeuren, mensen uit Israel komen, dan denk ik: 

wij moeten heel goed weten wat wij hier in huis gehaald hebben. En de 

vraag is natuurlijk ook: waarom kopen wij steeds bij een bedrijf waarvan 

we de finesses niet weten, waarom kopen wij steeds terwijl de kwaliteit 

minder is het is duurder, dus ja…  Ik vind echt dat de Tweede Kamer daar 

opheldering over moet krijgen. Als Kamerlid ga ik de minister vragen: is er 

ooit een technisch onderzoek ingesteld naar dit achterdeurtje in het 

afluistersysteem En als dat niet zo is, wil ik weten of de bewindspersonen 

bereid zijn alsnog zo’n opdracht te verstrekken, zodat we precies weten of 

we niet een Paard van Troje hebben binnengehaald. ik gan nu meteen 

Kamervragen stellen. Mochten de antwoorden een beetje zijn van een 

kluitje in het riet dan zal ik me beraden op verdere stappen. Ik vind dit 

zeer serieus.’ 

 http://www.eo.nl/attachments/3209832/Verslag_reportage_over_afluisteren.pdf