H.J.A. Hofland 22

Beste Henk, geachte collega,

Op 25-02-09 schreef je in de NRC: 'meer dan ooit zijn de serieuze kranten de organen van – het hoge woord moet ermaar uit – een elite.' Hier zit een paradox in verscholen, want je hebt het over dezelfde 'elite' die ons naar het punt heeft geleid waar we nu zijn aanbeland, te weten de uitverkoop van bedrukt papier, de kranten. Het is dus dezelfde opiniemakende 'elite' op economisch, politiek en cultureel gebied die onze samenleving richting en inhoud heeft gegeven en die een ideologie heeft verspreid waarbij nu uiteindelijk jouw krant net als wc-papier op 'de vrije markt' wordt verhandeld. Kennelijk hebben de de 'serieuze kranten' -- in de ban van wat 'het einde van de geschiedenis' heette -- nooit een echt alternatief geboden. Dissidente stemmen zijn niet serieus aan het woord gelaten, met als gevolg dat de keerzijde van het neoliberalisme niet duidelijk zichtbaar werd.

Al meeer dan 20 jaar geleden constateerde de journalist Ryszard Kapuscinski hetzelfde wat nu ook jij beschrijft: 'Sinds de ontdekking dat informatie een product is die torenhoge winsten oplevert, is deze niet meer aan de traditionele criteria van waarheid en leugen onderworpen, maar is ze geleidelijkaan aan volkomen andere wetten ondergeschikt gemaakt, namelijk die van de markt, met hun streven naar steeds hogere inkomsten en naar een monopolie.' Het gevolg is dat de inhoud en de functie van informatie fundamenteel is veranderd, en daarmee ook de voorstelling van 'de werkelijkheid'. Kapuscinski: 'Vroeger had de correspondent van een krant, een persagentschap of de radio eeen hoge mate van zelfstandigheid en het recht op eigen initiatief -- hij zocht informatie, probeerde iets te ontdekken, iets te scheppen. Tegenwoordig is hij een pion die als een schaakstuk wordt verplaatst door zijn baas in de centrale (die zich aan het andere eind van de aardbol kan bevinden). Deze baas beschikt over informatie omtrent de gegeven gebeurtenis uit velerlei bronnen tegelijk, hij kan een heel ander beeld van de gebeurtenissen hebben dan de reporter ter plaatse. Zonder te wachten op de resultaten van het werk van zijn reporter informeert de centrale hem wat men van die gebeurtenis weet, en verwacht van hem louter en alleen een bevestiging dat de situatie er inderdaad zo voor staat als de centrale zich voorstelt.'

Mede door de opiniemakende 'elite' leven we nu in een fictieve werkelijkheid, met een virtuele waarheid, die elk moment weer kan veranderen, domweg omdat voor de neoliberale ideologie maar 1 'waarheid' echt bestaat, te weten het maken van winst. De gedachte dat men voor een een krant schrijft is een fictie, in werkelijkheid schrijft men voor bedrukt papier dat een zo hoog mogelijke winst moet opleveren. En ziedaar, Henk, 'Well, then, the books are something like our books, only the words go the wrong way .'

LEWIS CARROLL, Through the Looking-Glass, pp. 8-9.

Je schrijft: 'Door de crisis wordt ook de economische basis van de gedrukte pers ernstig aangetast. Met de gratis kranten en internet heeft het publiek al genoeg nieuwsbronnen, het kan de overvloed niet meer aan. En als je op een digitale krant iets leest wat je niet bevalt, kun je dat onmiddellijk laten weten. Van die faciliteit wordt dankbaar gebruik gemaakt. De internetkrant Nu.nl, een serieus nieuws medium, stelt de lezers instaat te reageren in de rubriek Nujij. Je weet vaak niet wat je leest. Hier heeft de zwijgende meerderheid duidelijk een stem gekregen. Nooit in de geschiedenis hebben zoveel zwijgende mensen een zo oorverdovend kabaal gemaakt.'

Wat het laatste betreft, daar heb je gelijk in, maar het is een beperkt gelijk. Men kan namelijk de Vox Populi nu ook in de NRC en andere Nederlandse zogeheten 'kwaliteitskranten' aantreffen, en ook daar kan de stem des volks onmiddellijk zijn mening kenbaar maken. Tegelijkertijd zijn er net als in de gedrukte media ook op internet talloze uitstekende informatie bronnen. Ik geef je er enkele die kennelijk aan jouw aandacht zijn ontsnapt: Alternet, Truthdig, Truthout, Globalnews, Huffington Post, Common Dreams, Information Clearing House, MediaChannel.org, Democracy Now, FAIR, War Times. En dit is slechts een kleine greep uit een uitgebreid aanbod van informatie voor en door een intellectuele 'elite', dat wil zeggen voor en door mensen die wezenlijk geinteresseerd zijn in de wereld waarin ze leven en daar een invloed op zouden willen uitoefenen. Vooral ook omdat, het hoge woord moet ermaar uit, 'de elite' waar jij op doelt, de zaak heeft uitverkocht en zich vet heeft laten mesten door de neoliberale ideologie. Er vindt via internet een grote democratisering plaats. Niet langer meer heeft de door jouw beschreven 'elite' een monopolie op de informatie, burgers kunnen nu zelf op zoek gaan naar informatie die breder is dan de commerciele massamedia kunnen en willen aanbieden. Mijn vraag aan jou is dan ook: waarom zou de belastingbetaler jouw 'elite' moeten subsidieren? Ik vraag dat vooral ook vanwege dit hoofdredactioneel commentaar van de invloedrijke Wall Street Journal waarin de werkelijkheid nog eens ondubbelzinig wordt beschreven:
'A newspaper is a private enterprise, owing nothing to the public, which grants it no franchise. It is therefore 'affected' with no public interest. It is emphatically the property of the owner, who is selling a manufactured product at his own risk. If the public does not like his opinions or his method of presenting news the remedy is in its own hands. It is under no obligation to buy the paper... Without in any way belittling the President's remarks to a recent gathering of editors, it may be said that those editors, except where they own their own newspapers, take their policy from their employers... But for ridiculously obvious reasons, there are many newspaper owners willing enough to encourage the public in the delusion that it is the editor of a newspaper who dictates the selection of news and the expression of opinion. He only does so subject to the correction and suggestion of the proprietor of the paper'',' aldus de stem van het kapitaal zelf.