Heleen Mees van de NRC 8

Ik kreeg dit bericht: 'Mevrouw Mees gaat o.a. met Hanneke Groenteman meedoen in een nieuw programma ('Vrouw&Paard') van de Vara.

Merijn'

Het verbaast me niets, televisie is het medium bij uitstek van een ontzielde wereld, een medium dat de moderne mens elke dag weer vertelt wat de werkelijkheid is. En dat wil de massamens ook. Niets liever zelfs. Of zoals de hoofdrolspeler in de fascinerende tv-serie Mad Men, een succesvolle reclameman, zegt: ''People want to be told what to do so badly that they will listen to anyone.'

Mad Men gaat over het verkopen van identiteiten, en is geschreven door de maker van The Sopranos. Op een genadeloze manier analyseert hij de Amerikaanse samenleving in het begin van de jaren zestig 'the early years of mass consumerism where everyone was selling something and ad men were revered.' Het is de wereld 'where the truth lies' en waarbij 'marketers see a brand as an implied promise that the level of quality people have come to expect from a brand will continue with future purchases of the same product.' Vervreemding en eenzaamheid zijn de sleutelbegrippen. De waarheid van deze wereld liegt en dat is logisch: het enige criterium, de enige moraal is dat de handel verkocht wordt. Al in de jaren dertig van de vorige eeuw besefte iemand als Paul Mazer dit al, een vooraanstaande bankier van de nu failliete Lehman Brothers. Hij bepleitte het volgende: 'We must shift America from a "needs" to a "desires" culture, people must be trained to desire, to want new things even before the old has been completely consumed. We must shape a new mentality in America, man's desires must overschadow his needs.' Om dit mogelijk te maken moest dag in dag uit de massamens gebombardeerd worden met beelden en teksten, met opdrachten. En zo geschiedde. In Mad Men is bijna iedereen wanhopig op zoek naar een identiteit en tegelijkertijd is iedere gladde reclameboy bezig identiteiten te verkopen. In dat opzicht houdt de serie van Matthew Weiner de moderne mens een spiegel voor, een spiegel waarin telkens wisselende identiteiten passeren. Het laat de peilloze leegte zien van de gefrustreerde consumptiecultuur waarin niets is wat het lijkt en waar iedereen op zoek is naar een plaats waar hij of zij het gevoel heeft ergens bij te horen. Ondertussen leidt de massamens een dubbelleven om te kunnen overleven, zoals een kameleon van kleur verandert. Aan elkaar tegenstelde flarden identiteit worden in een identiteitsloze cultuur aan elkaar gekoppeld om op zijn minst de schijn hoog te houden. Alles moet worden verkocht, van koelkasten tot liefde. Of zoals de Britse schrijver John Berger het verwoordde: 'Consumptie en communicatie zijn tegenwoordig verenigd in een diabolische vennootschap, en uit deze vennootschap bestaat datgene wat wij kennen als de media. Eerst en vooral vertegenwoordigen de media een economisch contract waardoor alles wat er in de wereld gebeurt wordt gekoppeld aan het mechanisme van de verkoop.'

En aan deze werkelijkheid hebben mensen als Heleen Mees zich volledig aangepast, de perfecte kameleons, die zonder enige frictie soepel kunnen meedraaien in de machine. Maar omdat ze een geleende identiteit hebben zijn ze nooit zeker van zichzelf en zien ze zichzelf dus genoodzaakt om onophoudelijk erop te hameren dat ook anderen doen zoals zij doen. Terwijl Mees volgens eigen zeggen 'Het liefst zou trouwen en kinderen krijgen', kan haar boodschap aan alle andere vrouwen die wel een levenspartner en kinderen hebben niet anders zijn dan dat ‘feminisme een opdracht aan iedere vrouw is’, met andere woorden: de vrouw moet ‘eindelijk eens echt aan het werk gaan’, dat wil zeggen: ga full-time werken en hou op met borstvoeding en de opvoeding van kinderen, want dat is een inferieure bezigheid.

Op die manier is Heleen Mees een gimmick geworden, 'a trick or device intended to attrack attention, publicity, or business.' Waar het werkelijk om draait, is natuurlijk niet de bevrijding van de vrouw, maar het verkrijgen van zoveel mogelijk persoonlijke macht. Die drijfveer schuilt ook achter haar opmerking: ‘Vergeleken met powervrouwen als Neelie Kroes en Hillary Clinton loop ik maar een beetje te lummelen.’ Zonder macht loopt men 'maar een beetje te lummelen'. De macht moet haar angst bezweren. Daar gaat macht altijd om.

Macht, politieke macht, om de leegte op te vullen, om het gebrek aan een echte identiteit te verhullen. Mees is zelfs bereid daarvoor haar stem te klonen, alles, werkelijk alles, zolang ze maar niet geconfronteerd wordt met haar eigen angst en onzekerheid, en verdriet over een te groot verlies. En hoe leger ze zich voelt des te harder zal ze roepen, tot niemand haar meer kan negeren. En zelfs dan zal ze niet gelukkig zijn.