De Blanke Barbaar

Het historisch besef van de blanke ontwikkelt zich in de loop van de achttiende eeuw. De geschiedenis begint men dan geleidelijk aan te zien in termen van vooruitgang. De antropoloog Ton Lemaire schrijft daarover in zijn boek De Indiaan in ons bewustzijn: ‘Vooruitgang is het sleutelbegrip van dit historische bewustzijn en als zodanig een van de machtigste componenten uit de ideologie van de burgerlijke maatschappij.’ Het is van doorslaggevend belang om dit niet uit het oog te verliezen, omdat deze ideologie sindsdien de legitimatie bij uitstek is om andere volkeren, die als primitiever worden beschouwd, te overheersen. Was het christendom nog de ideologie van de achteruitgang, de zondeval, de verdrijving uit het paradijs en dus gemodder, het rationalisme, de Verlichting werd de ideologie van de onstuitbaar geachte vooruitgang en de verheerlijking van de mens. En dat maakte de weg vrij voor de totale overheersing van alles dat primitief en wild werd geacht. Het werd zelfs een noodzakelijkheid, een gebod, om de technologisch zwakkeren te dwingen de weg van de blanke Europeaan in te slaan. In dat proces moest elk obstakel vernietigd worden, of dat nu de wilde mens betrof of de wilde natuur. Ton Lemaire: ‘De Nieuwe Wereld stelde... Europa in staat zich haar eigen geschiedenis als vooruitgang voor te stellen door zich als beschaafd te vergelijken met het nog wild gebleven Amerika. De afstand in ruimte was daardoor veranderd in een afstand in tijd.’ Het directe resultaat was dat naar schatting 90 procent van alle Indianen in Amerika door ziektekiemen of oorlog uitgeroeid werd.

Na alle gruwelijke massaslachtingen leven wij in de nadagen van het geloof dat 'de vooruitgang van de rede... de bevrijding van de menheid' belichaamt. Wij blanke Westerlingen zijn de erfgenamen van Auschwitz en Hiroshima die de genadeklap aan dit absolute geloof hebben toegebracht. En toch wordt dit geloof nog steeds door onze politici en hun woordvoerders, de commerciële massamedia, als argument gebruikt om bijvoorbeeld Irak en Afghanistan te bezetten. Kennelijk zijn zij nog steeds niet in staat andere culturen te zien als gelijkwaardig. Kennelijk kunnen ze andere cultuurvolkeren niet anders zien dan als primitief, als levende fossielen, als wilden, als barbaren. En ondertussen gedraagt de blanke Amerikaan en de Europeaan in oorlogsgebied zich als een barbaar, een wilde, een levend fossiel. Onze eigen mythen presenteren we als wetenschappelijke waarheden en daarmee als rechtvaardiging om te heersen. Wonderlijk niet?