Chomsky: “Militaire escalatie van de VS tegen Rusland kan leiden tot doodvonnis van de menselijke soort”
De invasie van Rusland in Oekraïne is een ongerechtvaardigde aanval die de geschiedenis zal ingaan als een van de belangrijkste oorlogsmisdaden van de 21e eeuw, betoogt Noam Chomsky, die internationaal erkend wordt als een van de belangrijkste nog levende intellectuelen. De VS moeten kiezen voor urgente diplomatie in plaats van voor militaire escalatie want die zou wel eens “zonder overwinnaars het doodvonnis voor de menselijke soort kunnen betekenen”, aldus Chomsky.
C.J. Polychroniou: Noam, de invasie van Rusland in Oekraïne heeft de meeste mensen verrast en stuurt schokgolven over de hele wereld. Toch waren er genoeg aanwijzingen dat Poetin behoorlijk opgewonden was geraakt door de uitbreiding van de NAVO naar het Oosten en door de weigering van Washington om zijn ‘rode lijn’ inzake Oekraïne serieus te nemen. Waarom denkt u dat hij uiteindelijk tot een invasie besloot?
Noam Chomsky: Alvorens op de vraag in te gaan, moeten we eerst een paar onweerlegbare feiten op een rijtje zetten. Het meest cruciale feit is dat de Russische invasie van Oekraïne een grote oorlogsmisdaad is. Ze staat op het niveau van de invasie van de VS in Irak en de invasie van Hitler en Stalin in Polen van september 1939, om maar twee saillante voorbeelden te noemen. Het is altijd zinvol om verklaringen te zoeken, maar een verklaring is geen rechtvaardiging, geen verzachting.
Wat de vraag zelf betreft: Er zijn massa’s uiterst zelfverzekerde ontboezemingen over de geest van Poetin. Het gebruikelijke verhaal is dat hij gevangen zit in paranoïde fantasieën; dat hij alleen handelt, omringd door kruiperige hovelingen van het soort dat we hier in de VS ook kennen van wat er nog over blijft van de Republikeinse Partij die naar Mar-a-Lago (buitenverblijf van Trump, nvdr.) trekt voor de zegen van de Leider.
De Russische invasie staat op het niveau van de invasie van de VS in Irak en de invasie van Hitler en Stalin in Polen in 1939.
De stroom van beschimpingen zou accuraat kunnen zijn, maar misschien kunnen we ook eens andere mogelijkheden overwegen. Misschien meende Poetin wat hij en zijn handlangers al jaren luid en duidelijk zeggen. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat “aangezien de belangrijkste eis van Poetin is dat de NAVO geen nieuwe leden opneemt – met name Oekraïne of Georgië – er duidelijk geen basis was voor de huidige crisis, als er na het einde van de Koude Oorlog geen uitbreiding was geweest van het bondgenootschap. Of als de uitbreiding had plaatsgevonden in harmonie met de opbouw van een veiligheidsstructuur in Europa waar ook Rusland bij betrokken werd”.
De auteur van deze woorden is de voormalige VS-ambassadeur in Rusland, Jack Matlock, een van de weinige serieuze Ruslandspecialisten in het Amerikaanse corps diplomatique. Hij schreef deze tekst kort voor de invasie begon. Hij concludeert verder dat de crisis “gemakkelijk kan worden opgelost door toepassing van gezond verstand.”
“Proberen Oekraïne los te weken van de Russische invloed was een dwaze en gevaarlijke onderneming.”
“Volgens elke maatstaf van gezond verstand is het in het belang van de Verenigde Staten om de vrede te bevorderen en niet het conflict. Proberen Oekraïne los te weken van de Russische invloed – het openlijk beleden doel van zij die de ‘kleurenrevoluties’ hebben aangezwengeld – was een dwaze en gevaarlijke onderneming. Zijn we de les van de Cubaanse Rakettencrisis zo snel vergeten?”
C.J. Polychroniou: Welke opties blijven er over na de invasie?
Noam Chomsky: Veel zijn het er niet. De minst slechte optie is steun verlenen aan de diplomatieke opties die nog bestaan. Matlock staat niet alleen. Ongeveer dezelfde conclusies over de onderliggende kwesties worden getrokken in de memoires van CIA-chef William Burns, een van de weinige authentieke Ruslandspecialisten. George Kennans[1] nog sterkere standpunt wordt frequent geciteerd en krijgt de steun van voormalig minister van Defensie William Perry.
Ook buiten de diplomatieke gelederen zijn er bekende specialisten in internationale betrekkingen zoals John Mearsheimer en tal van anderen die je moeilijk mainstream kunt noemen.
Het is zo klaar als een klontje. Interne documenten van de VS, vrijgegeven door WikiLeaks, onthullen dat het roekeloze aanbod van Bush II aan Oekraïne om toe te treden tot de NAVO meteen scherpe waarschuwingen ontlokte van Rusland. Moskou zou de groeiende militaire dreiging niet tolereren. En dat is begrijpelijk.
C.J. Polychroniou: Hoe is het uiteindelijk zover kunnen komen?
Noam Chomsky: Eerlijk gezegd weten we niet waarom het besluit is genomen. We weten zelfs niet of het door Poetin alleen is genomen of door de Russische Veiligheidsraad waarin hij de hoofdrol speelt. Er zijn echter enkele dingen die we wél met redelijke zekerheid weten. Zo is er de voorgeschiedenis die werd geschetst door bovengenoemden. Zij zaten op de hoogste plaatsen én in de kern van het VS-planningssysteem.
Het komt er in het kort op neer dat de huidige crisis al 25 jaar aan het broeden is omdat de VS de bezorgdheid van Moskou over de Russische veiligheid minachtend van de hand heeft gewezen, met name de duidelijke rode lijnen van het Kremlin: Georgië en vooral Oekraïne.
C.J. Polychroniou: Deze oorlog had dus vermeden kunnen worden?
Noam Chomsky: Er zijn goede redenen om aan te nemen dat deze tragedie voorkomen had kunnen worden en wel tot de laatste minuut. We hebben het er al eerder en herhaaldelijk over gehad. Over de vraag waarom Poetin juist nú deze misdadige agressie heeft ontketend, kunnen we alleen maar speculeren. De directe achtergrond is echter helemaal niet duister. Hij wordt kundig omzeild maar niet betwist.
Het is gemakkelijk te begrijpen waarom de slachtoffers van de misdaad het onderzoek naar het waarom en naar het afwenden ervan als een onaanvaardbare toegeeflijkheid beschouwen. Het is begrijpelijk, maar het is verkeerd. Als we op de tragedie willen reageren op een manier die de slachtoffers helpt en nog ergere rampen die in het verschiet liggen willen vermijden, is het verstandig en noodzakelijk om zoveel mogelijk te weten te komen over wat er fout is gegaan en hoe de afwikkeling gecorrigeerd had kunnen worden. Heroïsche gebaren zijn misschien bevredigend. Maar ze helpen niet.
Er zijn goede redenen om aan te nemen dat deze tragedie voorkomen had kunnen worden en wel tot de laatste minuut.
Zoals zo vaak word ik herinnerd aan een les die ik lang geleden heb geleerd. Eind jaren zestig nam ik in Europa deel aan een bijeenkomst met enkele vertegenwoordigers van het Nationaal Bevrijdingsfront van Zuid-Vietnam (de ‘Vietcong’). Het was tijdens de korte periode van intens verzet tegen de afschuwelijke misdaden van de VS in Indochina.
Sommige jongeren waren zo woedend dat ze alleen een gewelddadige reactie een passend antwoord vonden op de gruwel die zich daar afspeelde. Zij wilden ruiten ingooien in Main Street en het ROTC (Trainingscentrum voor VS-Reserveofficieren, nvdr.) bombarderen. Wie minder deed dan dat was volgens hen medeplichtig aan de verschrikkelijke misdaden.
De Vietnamezen zagen dat heel anders. Zij waren fel gekant tegen dit soort acties. Zij presenteerden hún model van een effectief protest: een paar vrouwen die in stil gebed de wacht optrekken bij graven van Amerikaanse soldaten die sneuvelden in Vietnam. Zij waren niet geïnteresseerd in wat Amerikaanse tegenstanders van de oorlog rechtvaardig en eervol vonden. Ze wilden overleven.
Het is een les die ik vaak in een of andere vorm heb gehoord van slachtoffers van afschuwelijk lijden in het Zuiden van de wereld. Het voornaamste doelwit van imperialistisch geweld. Een les die we ter harte moeten nemen, aangepast aan de omstandigheden. Vandaag betekent dat een poging doen om te begrijpen waarom deze tragedie zich heeft voorgedaan en wat er gedaan had kunnen worden om ze te voorkomen en om deze lessen toe te passen op wat komen gaat.
Heroïsche gebaren zijn misschien bevredigend. Maar ze helpen niet.
De vraag snijdt diep. Er is geen tijd om deze uiterst belangrijke kwestie hier te bespreken, maar herhaaldelijk is de reactie op een echte of ingebeelde crisis geweest om naar het vuurwapen te grijpen in plaats van naar de olijftak. Het is bijna een reflex, en de gevolgen zijn over het algemeen verschrikkelijk geweest … voor de traditionele slachtoffers.
Het is altijd de moeite waard inspanningen te leveren om iets te begrijpen, om een stap of twee vooruit te denken over de waarschijnlijke gevolgen van wat we doen of niet doen. Dat is een waarheid als een koe, maar het is de moeite waard ze nog eens te herhalen, omdat ze in tijden van gerechtvaardigde hartstocht zo gemakkelijk terzijde wordt geschoven.
Het is natuurlijk een waarheid van hetzelfde koe-gehalte dat de VS en hun bondgenoten het internationale recht zonder blikken of blozen schenden. Maar dat is geen verzachtende omstandigheid voor de misdaden van Poetin.
De opties die overblijven na de invasie zijn klein. De minst slechte is steun verlenen aan de diplomatieke opties die nog bestaan in de hoop een resultaat te bereiken dat niet te ver afstaat van wat een paar dagen geleden nog erg waarschijnlijk haalbaar was: de neutraliteit van Oekraïne in Oostenrijkse stijl en een soort Minsk II-federalisme binnen het land.
Het is altijd de moeite waard om een stap of twee vooruit te denken over de waarschijnlijke gevolgen van wat we doen of niet doen.
Die optie is vandaag al een stuk moeilijker te bereiken dan vorige week. En er zal noodzakelijkerwijs een ontsnappingsluik voor Poetin moeten inzitten, zo niet zullen de resultaten voor Oekraïne en alle andere betrokkenen nog schrijnender zijn, misschien zelfs onvoorstelbaar.
Van gerechtigheid is hier weinig sprake. Maar wanneer heeft gerechtigheid gezegevierd in internationale zaken?
C.J. Polychroniou: Is het nodig om de ontstellende (voor)geschiedenis hier nog maar eens te overlopen?
Noam Chomsky: Of je het nu leuk vindt of niet, de keuzes zijn vandaag gereduceerd tot een lelijke uitkomst die Poetin eerder beloont dan straft voor zijn daad van agressie – of voor zijn start van de finale oorlog. Het kan een bevredigend gevoel geven om de beer in een hoek te drijven van waaruit hij wanhopig zal uithalen – en dat kan hij. Dat is niet verstandig.
Intussen moeten we alles in het werk stellen om zinvolle steun te verlenen aan zij die hun vaderland dapper verdedigen tegen wrede agressors. Aan wie aan de gruwelen ontsnappen en aan de duizenden moedige Russen die zich met het grootst mogelijk persoonlijk risico openlijk verzetten tegen de misdaad van hun staat. Laat dit een les zijn voor ons allen.
Het kan een bevredigend gevoel geven om de beer in een hoek te drijven van waaruit hij wanhopig zal uithalen. Dat is niet verstandig.
En we moeten ook proberen manieren te vinden om een veel bredere klasse van slachtoffers te helpen: die van al het leven op aarde. Deze catastrofe vond plaats op een moment waarop alle grote mogendheden, en wij allemaal, zouden moeten samenwerken om de grote plaag van de milieuvernietiging onder controle te krijgen. Die eist vandaag al een onverbiddelijke tol die binnenkort fataal kan zijn. Op dat vlak moeten er snel grote inspanningen worden geleverd.
Om het overduidelijke duidelijk te maken: het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, nvdr.) heeft zojuist de meest recente en verreweg de meest onheilspellende van zijn regelmatige evaluaties gepubliceerd over hoe (snel) we afstevenen op een catastrofe.
Intussen worden de noodzakelijke maatregelen geblokkeerd en zelfs teruggedraaid, terwijl broodnodige middelen worden besteed aan vernielzucht en de wereld op koers ligt om het gebruik van fossiele brandstoffen weer uit te breiden, waaronder de gevaarlijkste en gemakkelijkst voorhanden zijnde brandstof: steenkool.
Deze catastrofe vond plaats op een moment waarop alle grote mogendheden zouden moeten samenwerken om de milieuvernietiging onder controle te krijgen.
Een meer groteske crisissituatie kon door een boosaardige demon nauwelijks worden bedacht. Het kan niet genegeerd worden. Elk moment telt.
C.J. Polychroniou: Gaat het hier om eens schending van het internationaal recht?
Noam Chomsky: De Russische invasie is een duidelijke schending van artikel 2, lid 4, van het VN-Handvest dat het dreigen met of gebruiken van geweld tegen de territoriale integriteit van een andere staat verbiedt. Toch probeerde Poetin tijdens zijn toespraak op 24 februari juridische rechtvaardigingen voor de invasie aan te dragen. Rusland haalt onder meer Kosovo, Irak, Libië en Syrië aan als bewijs dat de VS en hun bondgenoten het internationaal recht herhaaldelijk schenden.
C.J. Polychroniou: Hoe sta je tegenover Poetins juridische rechtvaardigingen voor de invasie van Oekraïne en tegenover de toepassing van het internationaal recht sedert het einde van de Koude Oorlog?
Noam Chomsky: Er valt niets te zeggen over de poging van Poetin om zijn agressie juridisch te rechtvaardigen. De verdienste van zijn rechtvaardiging is nihil.
Proces van Neurenberg. Foto: Wikimedia Commons / CC0 1.0
Natuurlijk is het waar dat de VS en hun bondgenoten het internationale recht zonder blikken of blozen geschonden hebben, maar dat is geen rechtvaardiging voor Poetins misdaden. Kosovo, Irak en Libië hebben echter wel directe implicaties voor het conflict over Oekraïne.
De inval in Irak was een schoolvoorbeeld van de misdaden waarvoor de nazi’s in Neurenberg werden opgehangen: pure agressie zonder aanleiding. En een klap in het gezicht van Rusland.
De inval in Irak was een schoolvoorbeeld van de misdaden waarvoor de nazi’s in Neurenberg werden opgehangen.
Ondertussen zijn we op een cruciaal punt in de menselijke geschiedenis aanbeland waarop meningsverschillen kunnen leiden tot een doodvonnis voor de mensheid.
In het geval van Kosovo werd beweerd dat de agressie van de NAVO (dat wil zeggen de agressie van de VS) “illegaal maar gerechtvaardigd” was op grond van het feit dat de bombardementen werden ondernomen om een einde te maken aan voortdurende wreedheden. Die uitspraak kwam onder meer van de Internationale Commissie voor Kosovo onder voorzitterschap van Richard Goldstone.
Dat oordeel vereiste echter een omkering van de chronologie. Het bewijs is overweldigend dat de stortvloed van wreedheden het gevolg was van de invasie: voorspelbaar, voorspeld, voorzien. Bovendien waren er diplomatieke opties beschikbaar, [maar] zoals gewoonlijk werden die genegeerd ten gunste van geweld.
Hoge Amerikaanse functionarissen bevestigen dat het in de eerste plaats de bombardementen op de Russische bondgenoot Servië waren – zonder ze zelfs maar van tevoren in te lichten – die de Russische pogingen ongedaan maakten om na de Koude Oorlog, samen met de VS, op de een of andere manier een Europese veiligheidsorde op te bouwen.
Die ommekeer werd nog versneld door de invasie van Irak en de bombardementen op Libië nadat Rusland ermee had ingestemd geen veto uit te spreken over een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Een resolutie die de NAVO overigens meteen begon te schenden. Gebeurtenissen hebben gevolgen maar de feiten worden vaak verborgen gehouden binnen het doctrinaire systeem.
De status van het internationaal recht is in de periode na de Koude Oorlog niet veranderd, zelfs niet in woorden, laat staan in daden. President Clinton maakte duidelijk dat de VS niet van plan waren zich aan de internationale wetten te houden.
Gebeurtenissen hebben gevolgen maar de feiten worden vaak verborgen gehouden binnen het doctrinaire systeem.
De Clintondoctrine stelde dat de VS zich het recht voorbehielden “unilateraal op te treden indien nodig”, inclusief “unilateraal gebruik van militaire macht” ter verdediging van vitale belangen zoals “het verzekeren van een onbelemmerde toegang tot belangrijke markten, energievoorraden en strategische hulpbronnen”. Zijn opvolgers en ieder ander die straffeloos de wet kan overtreden deden dat ook.
Ik wil daarmee niet zeggen dat het internationaal recht van nul en generlei waarde is. Het heeft een toepassingsgebied en het is in sommige opzichten een nuttige norm.
C.J. Polychroniou: Het doel van de Russische invasie lijkt te zijn de regering-Zelenski ten val te brengen en een pro-Russische regering in de plaats te stellen. Maar wat er ook gebeurt, Oekraïne gaat een afschrikwekkende toekomst tegemoet vanwege zijn besluit om een pion te worden in de geostrategische spelletjes van Washington.
Hoe groot is in dit verband de kans dat economische sancties Rusland ertoe zullen brengen Moskou’s houding ten opzichte van Oekraïne te wijzigen? Of zijn de economische sancties op iets groters gericht, zoals op het ondermijnen van Poetins controle binnen Rusland of van het verzwakken van de banden met landen als Cuba, Venezuela en mogelijk zelfs China?
Foto: Poetin en Xi. Bron: http://en.kremlin.ru/
Noam Chomsky: Oekraïne heeft misschien niet de meest verstandige keuzes gemaakt, maar het had niet de opties waarover de imperialistische staten beschikken. Ik vermoed dat de sancties Rusland tot nog grotere afhankelijkheid van China zullen drijven. Tenzij het roer drastisch wordt omgegooid, is Rusland een kleptocratische petrostaat die afhankelijk is van een hulpbron die we sterk moeten afbouwen als we niet willen dat het binnenkort gedaan is met ons allemaal.
Ik vermoed dat de sancties Rusland tot nog grotere afhankelijkheid van China zullen drijven.
Het is niet duidelijk of Poetins financiële systeem een scherpe aanval kan weerstaan, door sancties of andere middelen. Reden te meer om hem, desnoods met een wrange glimlach, een ontsnappingsluik aan te bieden.
C.J. Polychroniou: Westerse regeringen, de belangrijkste oppositiepartijen, waaronder de Labourpartij in het Verenigd Koninkrijk en de media zijn begonnen aan een chauvinistische anti-Russische campagne. De doelwitten zijn niet alleen de Russische oligarchen, maar ook musici, dirigenten en zangers, en zelfs voetbaleigenaars zoals Roman Abramovitsj van Chelsea FC.
Rusland is na de invasie zelfs verbannen van Eurovisie in 2022. Is dat dezelfde reactie die de media en de internationale gemeenschap in het algemeen ten aanzien van de VS hebben vertoond na de invasie en de daaropvolgende vernietiging van Irak?
Noam Chomsky: Uw wrange opmerking is zeer toepasselijk. En we kunnen doorgaan op een manier die maar al te bekend is.
C.J. Polychroniou: Denkt u dat de invasie een nieuw tijdperk van aanhoudende strijd tussen Rusland (mogelijk in alliantie met China) en het Westen zal inluiden?
Noam Chomsky: Het is moeilijk te zeggen waar de as zal neerdwarrelen – en dat zou wel eens geen metafoor kunnen zijn. Tot nu toe houdt China zich koest en zal het waarschijnlijk proberen zijn uitgebreide programma van economische integratie van een groot deel van de wereld binnen zijn groeiende mondiale systeem gewoon verder te zetten. Een paar weken geleden nam China Argentinië nog op in haar Belt-and-Road-initiatief terwijl het gezapig toekijkt hoe rivalen zichzelf vernietigen.
We staan op een cruciaal punt in de menselijke geschiedenis. Dat kan niet worden ontkend en het kan zeker niet worden genegeerd.
Zoals we al eerder hebben besproken, betekent deze betwisting misschien zelfs een doodvonnis voor onze soort. Er zullen geen overwinnaars zijn. We staan op een cruciaal punt in de menselijke geschiedenis. Dat kan niet worden ontkend en het kan zeker niet worden genegeerd.
C.J. Polychroniou is een politiek wetenschapper/politiek econoom, auteur en journalist. Hij gaf les en werkte als vorser aan talrijke universiteiten en onderzoekscentra in Europa en in de Verenigde Staten.
Het artikel ‘Chomsky: US Military escalation against Russia would have no victors‘ verscheen oorspronkelijk op de website van Other News en werd vertaald door Jan Reyniers.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten