Wat sluit het mooi aan bij het betoog van de onvolprezen Dr. Paul Graig Roberts!
Even wat rechtzetten. Het gaat niet om 'n nieuw boek en 'Toronto Papers' is geen transcript van het interview. Beter luistert U naar deze spreker die behoorlijk autoritair overkomt door zijn uiterst zorgvuldige, wetenschappelijke analyse en verbale capaciteiten. De typo mbt zijn naam is ook onvergeeflijk mz Dr. Graeme MacQueen. De link naar het artikel op Globalresearch
En wat betreft de psychologen in de video over de moeite van het accepteren van een ongemakkelijke waarheid en het ontkenningsmechanisme : Denial functions to protect the ego from things that the individual cannot cope with. Zie hier de velerlei vormen van het mechanisme zoals Anna Freud dat in kaart bracht. Verder, aansluitend dit prachtige artikel (2000) uit TROUW over het begrip Unheimlich 'een woord waarin het huiselijke en het heimelijke een merkwaardige verbond met elkaar aangaan. - Patricia De Martelaere.' waarvoor niet direct 'n Nederlands equivalent bestaat maar 'ontheemd' , 'vervreemd' en 'ontmand' komt dicht in de buurt van hoe we over het algemeen reageren wanneer ons iets 'teveel' wordt, volgens min of meer vaste patronen. Denial, Repression, Substitution, Supression, Displacement, Sublimation, Projection, Intellectuazation, Rationalization, Regression, Reaction Formation and Other Defense Mechanisms. 'Dat meen je niet', 'Kan niet waar zijn'.
Geblokkeerd zijn omdat het ons wereldbeeld op z'n kop zet waarmee alles angstig, onheilspellend onze gemoedsrust verstoort. Hoe daarmee om te gaan door het bezweren met alles dat je dacht te kennen omdat het niet valt te accepteren dat er iets wezenlijks ontbreekt! De zekerheid! De andere kant opkijken is gevaarlijk. Het establishment biedt aanknopingspunten genoeg. Voor je het weet raak je geïsoleerd wanneer twijfel de overhand krijgt. Waarvan? Het onoverkomelijke? De Vermoeide Samenleving? - Byung-Chul Han. Er is nog een andere psychologische term voor iemand die in 'n ontkenningsfase verkeert/reageert, ik kan er momenteel niet opkomen. Iemand?
“De vermoeide samenleving”, door Byung-Chul Han (boekbespreking)
We leven in een samenleving die aan vermoeidheid ten onder dreigt te gaan, aldus de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chul Han. Een prestatiesamenleving die door haar transparantie in staat is gebleken om de ultieme droom van het neo-kapitalisme te verwerkelijken: uitbuiting zonder (expliciete) overheersing. Onderdrukking zonder (expliciet) geweld blijkt mogelijk. Een boekbespreking.
De Duitse filosofie staat bekend om haar compromisloosheid. Geen populair en oppervlakkig geneuzel zoals we dat in Nederlandse filosofische tijdschriften(helaas) maar al te vaak tegenkomen, maar diepgang die vooral via de weg van de Duitse grammatica en lexicaliteit bereikt wil worden. De Duitse taal leent zich via haar “blokkendoossysteem” uitstekend voor filosofie. Je kunt woorden eindeloos aan elkaar rijgen en daarmee toch betekenisvolle neologismen creëren die je helpen uit te drukken wat je wilt of die juist de duisternis die zich over je gedachten heeft uitgespreid helpt te verwoorden. Terwijl voor de een het lezen van Duitstalige filosofie de ultieme nachtmerrie is, is het voor de ander het toppunt van literair meesterschap. Hoe dan ook, ik vermoed dat de Denen het idee voor LEGO kregen door het Duitse filosofische taalgebruik. “Van LEGO kun je alles maken”, luidt immers een oude reclameslogan, die eveneens van toepassing lijkt op veel Duitstalige filosofie.
Hoe dan ook, voor vertalers is Duitse filosofie een uitdaging of een nachtmerrie. Slechts enkelen slagen erin ook echt iets leesbaars van een Duitse filosofische tekst te maken. Frank Schuitemaker is het echter gelukt. Hij vertaalde drie essays van de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chul Han uit het Duits naar vloeiend Nederlands. De essays zijn in Duitsland als drie afzonderlijke boeken (lees: boekjes) verschenen die je alledrie voor 30 euro in huis kunt halen (zie HIER, HIER, en HIER). De Nederlandse vertaling kost verrassenderwijs nog geen 17 euro. Dat is al winst.
Maar wat nog meer winst is, is dat je voor nog geen 17 euro diepzinnige Duitse filosofie in huis haalt, die je werkelijk nieuwe inzichten geeft. Let wel: het is geen gemakkelijke kost, ik zei al dat Duitse filosofie compromisloos is. Maar toch is het taalgebruik niet zo ondoorgrondelijk als bij sommige andere Duitstalige filosofen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Sloterdijk die duisternis voor licht probeert te verkopen, lijkt het werkelijk de bedoeling van de Koreaans-Duitse filosoof om ook begrepen te worden.
De schrijver, Byung-Chul Han, is van Koreaanse afkomst. Hij kwam op 22-jarige leeftijd vanuit Korea naar Duitsland met als bedoeling om metallurgie te studeren. Eenmaal aangekomen stortte hij zich echter op de filosofie, en dat is voor ons een geluk. Hij voltooide als eerste Aziaat in Duitsland een Habilitationsschrift. Ik kende de schrijver al door zijn in 2002 verschenen boekje (ook al een koopje!) Philosophie des Zen-Buddhismus, dat ik voor mijn eigen denken zeer inspirerend heb ondervonden (in dat boekje brengt Han op lucide wijze vooral het denken van het zenboeddhisme in gesprek met dat van Heidegger en laat zien waar de overeenkomsten en verschillen liggen).
In de drie essays die nu in het Nederlands vertaald en gebundeld zijn: – “de vermoeide samenleving”, “de transparante samenleving” en “de terugkeer van Eros” – verdedigt Han dat het neo-kapitalisme erin geslaagd is om de ultieme overheersingsstrategie te ontwikkelen. Het is niet langer het geval dat wij door allerlei machthebbers worden overheerst en uitgebuit. Nee, door het overheersende positivisme van onze prestatiemaatschappij – met als strijdleus “je kunt het!” – streven we naar steeds grotere hoogten en buiten we onszelf uit. Het resultaat is dat onze samenleving onder haar eigen prestatiedwang dreigt te bezwijken. Depressie en burn-outs zijn aan de orde van de dag. Onze samenleving is een vermoeide samenleving geworden.
Het neo-kapitalisme houdt haar grip op de samenleving niettemin vast, en stimuleert de uitbuiting nog eens door een drang naar transparantie, naaktheid en doorzichtigheid, door de auteur als “pornificatie” betiteld. Het geheim verdwijnt, en maakt plaats voor totale onthulling en (kapitalistische) uitstalling. We leven in een transparante samenleving, waar naaktheid en doorzichtigheid heerst, een samenleving van beelden, van simulacra en informatie die niet langer tot waarheid neigt, maar die desoriënterend werkt en louter de illusie van vrijheid wekt.
Het resultaat, aldus Han, is een “economisch en digitaal panopticum”, een a-perspectivische werkelijkheid waarin maximaal profijt en maximale aandacht regeren. Juist door de transparantie die overal wordt opgedrongen, brokkelt de samenleving af, omdat vertrouwen overbodig wordt (vertrouwen baseert zich immers op een zekere mate van onzekerheid en onwetendheid). En als vertrouwen verdwijnt, neemt de roep om controle toe. De vrijheid die de digitale samenleving lijkt te creëren, blijkt uiteindelijk weer door te slaan naar totale controle. Uitbuiting zonder overheersing blijkt dus mogelijk.
Als alternatief prijst de auteur gelatenheid en contemplatie – hier komt zijn boeddhistische interesse naar voren. Helaas werkt Han die gelatenheid en contemplatie in de drie essays niet verder uit, maar misschien dat de vertaler al druk bezig is om andere boeken van Han te vertalen, want deze essays smaken zeker naar meer. Ondanks de neerslachtige uitkomst van Hans analyses, die weinig hoopgevend zijn, is de toon luchtig en verre van zwaar. Han beschrijft, hij is geen doemdenker die gitzwarte scenario’s schildert, ofschoon hij ook niet met simpele oplossingen komt. Hij zet aan tot denken, of beter: zijn boek is als de rode pil die ervoor zorgt dat we de samenleving waarin we leven iets beter doorzien voor wat ze is. Je kijkt anders naar de samenleving, luistert anders naar de retoriek van politici. Dat is winst.
Sterke en originele essays die een heilzame onrust weten te creëren, prachtig vertaald, maar zoals gezegd: het is ook compromisloze filosofie die dwingt tot langzaam lezen en tot noeste arbeid van nadenken en (zelf)reflectie. Echt, geloof me, je kunt dit boek snappen, geef niet op!
(P.S. na het schrijven van bovenstaande recensie ontdekte ik dat de drie essays oorspronkelijk ook al ieder in boekvorm in het Nederlands zijn verschenen (zie HIER). De drie essays worden dus nu voor het eerst gebundeld uitgegeven, het ziet er naar uit dat de oorspronkelijke vertalingen ongewijzigd zijn.)
Byung-Chul Han, De vermoeide samenleving / De transparante samenleving / De terugkeer van Eros.
Vert. Frank Schuitemaker.
Amsterdam: Van Gennep 2014.
ISBN 9789461643247, 168 pp., 16,90 euro.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten