Oud-ombudsman Brenninkmeijer maakt zich zorgen over de toestand van de Nederlandse democratie en rechtsstaat. (foto: nationaleombudsman.nl)
‘Wij worden voorbereid op het idee dat het allemaal wel wat minder rechtsstatelijk en democratisch kan’, aldus oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer in het weekblad De Groene. Volgens hem zien steeds meer politici en beleidsmakers democratie als een probleem. Brenninkmeijer maakt zich zorgen over de toenemende macht van de overheid, die democratie maar lastig vindt. Zelf kreeg hij als kritische ombudsman (2005 – 2013) te maken met kabinetsleden die hem binnenskamers probeerden de mond snoeren.
In De Groene Amsterdammer, 6 augustus
De
Nationale Ombudsman is een Hoog College van Staat, net als de Eerste en Tweede Kamer, de Rekenkamer en de Raad van State. Hij behandelt als onafhankelijke functionaris klachten van burgers over onbehoorlijk overheidsoptreden. Dat dat niet altijd goed valt bij politici en functionarissen laat zich raden. Vooral Brenninkmeijer, ook oud-rechter en hoogleraar, lag nogal eens overhoop met Den Haag. Volgens hem ligt de machtsverhouding tussen overheid en burger scheef.
Zo noemt hij de sanctiewet in de sociale zekerheid buitenproportioneel en in strijd met de rechtszekerheid. ‘Niet alleen fraude, maar ook een vergissing van mensen bij het invullen van een formulier kan belachelijk zwaar worden bestraft, zelfs met boetes hoger dan de uitkering. De wet is zo ingericht dat rechters noch wethouders de redelijkheid van zo’n sanctie mogen beoordelen’. Rechtsstatelijke vereisten als proportionaliteit van een straf en zekerheid van schuld werden volgens Brenninkmeijer door de staat genegeerd. Brenninkmeijer protesteerde destijds tevergeefs.
De ex-ombudsman sprak er ook over met de minister en staatssecretaris van Sociale Zaken Asscher en Klijnsma, beiden PvdA. Brenninkmeijer: ‘Ze waren best bereid naar me te luisteren. dat was het punt niet, maar van meet af aan stond vast dat ze er niets aan zouden doen’. Begin 2015 greep dan toch de rechter in. Het sanctiestelsel werd opengebroken en er kwam ruimte voor rechterlijke toetsing van sancties.
Telkens probeert de politiek de grenzen van de burgerrechten op te zoeken, aldus Brenninkmeijer. En volgens een welhaast vast patroon moet de rechter dan corrigeren. Zo ging het onder meer met de bedbadbrood-regeling, het alcoholslot en de opslag van bel- en internetgegevens.
Oud-minister van Binnelandse Zaken Guusje ter Horst (PvdA) poogde de nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer in 2009 de mond te snoeren. Hij had namelijk gewaagd voor een onderzoek te pleiten naar het omstreden politieoptreden in Hoek van Holland. Daarbij schoten agenten gericht op publiek. (Foto: wikimedia.commons.org)
Enerzijds raakt politiek De Haag macht kwijt aan Brussel en Berlijn, anderzijds trekt men steeds meer macht naar zich toe, constateert Brenninkmeijer. Men bemoeit zich met benoemingen in de rechterlijke macht, slaan steeds vaker uitspraken van de rechter in de wind, evenals die van de Raad van State.
In 2009 kreeg Brenninkmeijer de toenmalige PvdA-minister Guusje ter Horst op de koffie. En die kwam niet voor de gezelligheid. De ombudsman had het namelijk gewaagd zich kritisch uit te laten over het politieoptreden tijdens de strandrellen die zomer in Hoek van Holland. ‘De politie had gericht en met scherp geschoten op het publiek.’ Brenninkmeijer pleitte openlijk voor een onderzoek, want ‘het is nogal wat als agenten gericht gaan schieten op publiek’. Volgens de toenmalige PvdA-leider Wouter Bos ging hij met dat pleidooi echter zijn boekje te buiten. Daags erna stond ook de minister op de stoep.
Ze poogde Brenninkmeijer ‘terug te jagen in het hok’, maar dat lukte niet. Was de autoritaire actie van Ter Horst een incident? Brenninkmeijer: ‘Ik heb een paar keer meegemaakt dat ik kritiek uitoefende, onderbouwd met argumenten, en een minister vervolgens disciplinerend optrad: dat kunt u niet maken, dat mag u niet doen’.
Volgens hoogleraar strafprocesrecht André Klip is in geen enkel Europees land de repressie in de wetgeving zozeer toegenomen als in Nederland. Kan Brenninkmeijer niet terugkeren als ombudsman? Hij heeft namelijk groot gelijk.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten