Yoram Stein 25

Tegen mij verklaarde Hajo Meyer, auteur, overlevende van Auschwitz en lid van Een Ander Joods Geluid:

Het gruwelijke is dat de Holocaust de kern, de hele aard, de essentie van het jodendom heeft vernietigd, en misschien wel voor altijd. Op een bepaalde manier hebben de nazi’s daarmee toch bereikt wat ze wilden, de vernietiging van het jodendom... Het zionisme zit met zijn permanent geweld en zijn verdeling van de wereld in joden en niet-joden op een volkomen fout spoor, waaraan het kosmopolitische wereldjodendom vandaag de dag dreigt kapot te gaan. En dat terwijl de joden toch ook het zout der aarde zijn, want wij hebben door onze traditionele leergierigheid en ons universalisme een onevenredig groot aandeel gehad in het gedachtegoed van de mensheid en zeker in dat van het Westen.

Deze levenshouding verschilt fundamenteel van de gedragslijn die de Franse auteur Alain Finkelstein als volgt verwoordde in Le juif imaginaire: ‘Dat ik een Jood ben betekende, in ieder geval voor mij, dat ik het recht had mij leed toe te eigenen dat ik niet had ondergaan en, door het lot van mijn volk, kon ontsnappen aan de feitelijke middelmatigheid van mijn leven. Jodendom hield voor mij enkel een beetje lijden en tragiek in dat de banaliteit van mijn dagelijks bestaan kruidde.’ Naar eigen zeggen was Finkelkraut 'gedoemd door identificatie bij volmacht, overlever via mijn ouders.'

Dit slachtofferisme leidt uiteindelijk tot geweld, en wel omdat het onoplosbaar is. Slachtofferisten zijn per definitie onverzadigbaar in hun eis tot genoegdoening. Het is een moeras, waarin een deel van de Nederlandse joodse gemeenschap is verzonken geraakt.

Ik overdrijf geenszins wanneer ik stel dat ik en veel van mijn vrienden voor een niet gering deel intellectueel gevormd zijn door joodse humanisten, die met hun universalistische, kosmopolitische kijk op de wereld sinds hun gelijkberechtiging in de Napoleontische tijd de Europese cultuur ontzagwekkend hebben verrijkt. Ik heb het over auteurs als Karl Kraus, Marcuse, Theodor Adorno, Hannah Arendt, Kafka, Max Horkheimer, Walter Benjamin, Kurt Tucholsky, Habermas, Noam Chomsky, zelfs Naomi Klein, Howard Zinn enzovoorts, het is slechts een kleine greep. Gevoed als wij zijn door hun denken zal het niemand verbazen dat mensen als ik walgen van het agressieve benepen sectarisme waarin het zionisme is verzand. Er staan twee stromingen binnen het judaisme diametraal tegenover elkaar. Het kosmopolitische en het chauvinistische.

Al in mei 1948, de maand van de stichting van de 'Joodse staat' bekritiseerde Hannah Arendt het

traditioneel zionistisch gevoel waardoor inmiddels alle delen van het joodse volk zijn aangetast: de cynische en diepgewortelde overtuiging dat alle niet-joden anti-semitisch zijn, en dat iedereen en alles tegen de joden is, dat, in de woorden van Herzl, de wereld verdeeld kan worden in verschaemte und unverschaemte Antisemiten, en dat de 'wezenlijke betekenis van het zionisme gelegen [is] in de opstand van de joden tegen hun zinloze en ongelukkige missie...'

Een aanzienlijk deel van de eens zo kosmopolitisch denkende joodse westerlingen heeft blind de kant van Israel gekozen, een land dat het slachtofferschap bij uitstek claimt en belichaamt. Dat is niet verwonderlijk aangezien het slachtofferisme deel geworden is geworden van hun identiteit. Men weigert te accepteren dat de 'Joodse staat' zelf geenszins een slachtoffer is maar alleszins een dader, een schurkenstaat die zijn buren terroriseert, zoals nu weer blijkt uit deze uitspraak: 'We’ll return Syria to the Stone Age by crippling its power stations, ports, fuel storage and every bit of strategic infrastructure if Hezbollah dare to launch ballistic missiles against us,” said an Israeli minister, who who was speaking off-the-record, last week.' Zo gaat men niet met zijn buren om, als Israel vrede wil dan moet het zich terugtrekken uit veroverde gebieden.

Een deel van het jodendom in Nederland is moreel zo diep gezonken dat het zich vertegenwoordigd voelt door een fanaticus als Gidi Markuszower die uit een cultuur voortkomt waarin 'we wel raad [wisten] met dit soort verachtelijke joodjes. Die werden gewoon de shul (synagoge, red.) uitgeplukt en uit het shtetl (dorp, red.) geschopt; in het beste geval. In het ergste geval werden deze in de koude bossen van Oost-Europa achtergelaten en nooit meer teruggevonden.’ Ik bedoel, hier spreekt een man met fascistische opvattingen, geboren in een schurkenstaat, iemand die hier in Nederland joodse tegenstanders bedreigt. En dat allemaal vanwege het slachtofferisme. Een slachtofferisme dat verklaarbaar is, maar desondanks bekritiseerd moet worden.

De joods-Canadese tekenares Bernice Eisenstein schrijft in het aangrijpende Ik was een kind van Holocaust Overlevers:

Er zijn geen grenzen aan hoe ver een geobsedeerde fanatasie kan gaan met dit soort dingen. Maar om van die verslaving, die dwang, af te komen, zou ik mezelf moeten blinddoeken, mijn oren moeten dichtstoppen, mijn mond afplakken en de waarheid dat ik zonder de Holocaust niet zou zijn wie ik ben, moeten uitvlakken. Hij heeft me gestigmatiseerd en gebrandmerkt met zijn gestippelde kenteken op mijn onderarm, me onherroepelijk zijn wereld binnengetrokken als zijn nakomeling. Het collectieve geheugen van een generatie spreekt en ik ben gedwongen te luisteren, zijn verschrikkingen te zien en zijn verontwaardiging te voelen. Toen de rechter die het proces Eichmann voorzat de Israerlische rechtzaal toesprak, zei hij dat 'om de verdachte te straffen en anderen af te schrikken, hem de maximumstraf zoals bij wet bepaald moet worden opgelegd.' Vanaf die dag wist ik dat ook ik veroordeeld was.

'Er zijn geen grenzen aan hoe ver een geobsedeerde fanatasie kan gaan met dit soort dingen.' Maar wat is de consequentie hiervan? Dat Hitler uiteindelijk er toch in is geslaagd het kosmopolitische judaisme te vernietigen? Dat Israel mag moorden en stelen en de wereldvrede in gevaar brengen? Dat de 'Joodse natie' in het kader van 'Lebensraum' en 'Heim ins Reich' Palestijns territorium in beslag mag nemen? De in asiel levende joods-Russische dichter Joseph Brodsky lijkt mij evenwel wijzer toen hij vlak voor zijn dood in zijn laatste essaybundel On Grief and Reason adviseerde:

Probeer ten koste van alles te vermijden dat je jezelf de status van slachtoffer toestaat… probeer te onthouden dat menselijke waardigheid een absoluut begrip is… Bedenk tenminste, als dat andere je te hoogdravend in de oren klinkt, dat je door jezelf als slachtoffer te beschouwen alleen maar het vacuüm vergroot dat door gebrek aan persoonlijke verantwoordelijkheid ontstaat en dat demonen en demagogen zo graag opvullen.

En hij was wel degelijk een slachtoffer, maar geen slachtofferist. Hij weigerde van zijn slachtofferschap een cultus te maken, die anderen opoffert. Hoeveel generaties Yoram Stein zullen er nog volgen? Is men verdoemd tot in het derde en vierde geslacht of misschien wel tot het einde der tijden. Zo wordt men zijn eigen beul.