Chris Kijne van de VPRO

Ik heb jarenlang met Chris Kijne samengewerkt in radioprogramma's van de VPRO, hij was een aardige collega, say no more. Deze week schrijft Kijne het volgende in Spreek'buis, het suffige personeelsblaadje van de omroepen: 'had u tot voor kort gedacht dat een minister van Financien er mee weg zou komen wanneer hij tegen de Kamer zei: "Nee, natuurlijk heb ik u vorige week, toen ik op het punt stond de grootste ingreep in de economie te doen die een minister van financien ooit heeft gedaan, niet de waarheid verteld. En als ik volgende week een nog grotere ingreep ga doen, vertel ik het u weer niet.' Is toch gebeurd. Gaat over democratie. En het vreemdste is: we vinden allemaal nog dat Bos gelijk heeft ook. Voor ons journalisten was het natuurlijk niet nieuw dat Wouter Bos ons niet altijd de waarheid vertelde. Wel is het nieuw dat ik op dit moment even niet meer weet of ik wel even hard als vroeger mijn best moet doen om hem die waarheid te laten vertellen. Of er inderdaad niet even een hoger belang is dan "de waarheid, niets dan de waarheid."'

Als onfhankelijk journalist zeg ik: Chris, verlaat de journalistiek onmiddellijk! Ik heb je een paar keer geweldig zien stuntelen tijdens interviews op televisie. Het was beschamend. Ik dacht dat het door een gebrek aan kennis kwam, maar nu besef ik dat voor jou als journalist er een 'hoger belang' kan bestaan dan 'de waarheid, niets dan de waarheid.' Kun je mij uitleggen: welk 'hoger belang'? Flip de Kam schreef gisteren in de NRC: 'Bos redt kapitalisme op kosten van de belastingbetaler.' Dat is dus het 'hoger belang' waarover jij schrijft. Mijn vraag is, waarom de handel in lucht voor jou 'een hoger belang' is dan 'de waarheid'?

In De staat in de kapitalistische maatschappij schreef de Britse geleerde Ralph Milliband: 'De hele structuur van economische en politieke overheersing die wij tot hiertoe hebben geanalyseerd, is in de westerse politieke systemen afhankelijk van de steun, of in ieder geval de stilzwijgende instemming van degenen die eraan onderworpen zijn. De lagere en "intermediaire" klassen moeten ertoe gebracht worden de bestaande sociale orde te aanvaarden, en hun eisen en aspiraties binnen de daardoor gestelde grenzen te stellen. Niets is zo belangrijk voor de heersende klassen als dit punt, dat voortdurend de aandacht vraagt, omdat het in het wezen van het systeem van overheersing ligt, dat men nooit zeker kan zijn van een eenmaal behaald succes.'

Chris, kun je de lezers van deze weblog uitleggen waarom jij van mening bent dat de legitimering van dit systeem een 'hoger belang' is? Eerder al schreef ik dit: ''Via soaps en gespreksprogramma’s wordt de ideologie van de markteconomie soepel en snel overgebracht. Dit verzin ik hier niet ter plaatse, maar is een feit dat al in de eerste helft van de vorige eeuw wetenschappelijk uitgewerkt werd door Edward Bernays, een neef van Sigmund Freud en de ‘grondlegger van de public relations,’ wiens handboek als de bijbel van de pr-industrie werd gezien. Bernays stelde het volgende: ‘"If we understand the mechanism and motives of the group mind, is it not possible to control and regiment the masses according to our will without their knowing about it? The recent practice of propaganda has proved that it is possible, at least up to a certain point and within certain limits." (Propaganda, 2005 ed., p. 71.) He called this scientific technique of opinion-molding the "engineering of consent."'
In de ogen van Bernays en de Amerikaanse elite, voor wie hij werkte, zou de democratie in chaos eindigen als mensen niet constant en via alle beschikbare kanalen verteld werd wat belangrijk is en wat niet, hoe ze zich moeten gedragen en hoe niet, wat de normen en waarden van een kapitalistische samenleving zijn en wat niet. Het spreekt voor zich dat daarmee de belangen van allereerst en vooral de economische en politieke elite worden gediend. Bernays was ervan overtuigd dat de rijken zich moesten concentreren op ‘regimenting the public mind every bit as much as an army regiments the bodies of its soldiers.’ De Amerikaanse hoogleraar Noam Chomsky schreef over hem: ‘Bernays was drawing from his experience in Woodrow Wilson’s state propaganda agency, the Committee on Public Information. “It was, of course, the astounding success of propaganda during the war that opened the eyes of the intelligent few in all departments of life to the possibilities of regimenting the public mind,” he wrote. His goal was to adapt these experiences to the need of the “intelligent minorities,” primarily business leaders, whose task is “The conscious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses.” Such “engineering of consent” is the very “essence of the democratic process,” Bernays wrote shortly before he was honoured for his contributions by the American Psychological Association in 1949. The importance of “controlling the public mind” has been recognized with increasing clarity as popular struggles succeeded in extending the modalities of democracy, thus giving rise to what liberal elites call “the crisis of democracy” as when normally passive and apathetic populations become organized and seek to enter the political arena to pursue their interests and demands, threatening stability and order. As Bernays explained the problem, with “universal suffrage and universal schooling,… at last even the bourgeoisie stood in fear of the common people. For the masses promised to become king,” a tendency fortunately reversed – so it has been hoped – as new methods “to mold the mind of the masses” were devised and implemented.’ Een dergelijke 'engineering of consent´ was volgens Bernays juist de ´essence of the democratic process.´
Daarbij was ´controlling the public mind´ van eminent belang voor de rijken en machtigen om het volk in het gareel te houden en in de juiste richting te laten marcheren. Het belang van propaganda begreep ook Sam Zemurray, die uitgestrekte bananenplantages bezat in Midden Amerika. Eerder al had hij een staatsgreep in Honduras gefinancierd om de president ten val te brengen, aangezien die erop had gestaan dat de rijken belasting betaalden over hun grondbezit en zich ook nog eens de Hondurese wet zouden houden. Begin jaren vijftig van de vorige eeuw werd Bernays door Zemurray ingehuurd om de democratische regering van Guatemala ten val te brengen omdat die van plan was grote stukken ongebruikt land van het concern van Zemurray, United Fruit, te confisqueren om het onder de arme boeren te herverdelen. Bernays adviseerde zijn client om ogenblikkelijk een mediahetze te starten. 'I have the feeling that Guatemala might respond to pitiless publicity in this country,' zo verklaarde hij later trots. Onder andere via een perscampagne werd de democratische regering afgeschilderd als communistisch. Tegelijkertijd werden prominente Congresleden bewerkt en tenslotte viel de regering dankzij een CIA-complot. Het gevolg was dat er een meedogeloze drie decennia durende oorlog burgeroorlog ontstond waarbij tenminste 200.000 doden vielen. 93 procent werd vermoord door het leger, de doodseskaders en andere door de VS opgeleide gangsters, aldus een officieel overheidsrapport. Het toont aan hoe dodelijk propaganda kan zijn. Maar daarvoor moet eerst de vijand goed in beeld zijn gebracht door leugens en vertekening van de werkelijkeid. Er moet natuurlijk een bedreigende vijand zijn, en iemand moet hem aanwijzen, anders lukt de propaganda niet.' Zie: http://stanvanhoucke.blogspot.com/search?q=bernays

'Engineering of consent´ is volgens Bernays juist de ´essence of the democratic process.´ Of te wel: 'controlling the public mind'. Het is ook niet verbazingwekkend dat de commerciele massamedia in het Westen het spel meespelen. Het is een combinatie van lafheid, luiheid en het eeuwige opportunisme met het oog op de eigen portemonnaie.

Chris, jij doet volgens eigen zeggen nu mee aan het 'engeneering of consent'. Waarom is dat voor jou een 'hoger belang' dan 'de waarheid'? Hier nog een citaat van Dan Rather, die bijna een kwarteeuw het nieuws van CBS presenteerde. Hij zei dit in 2004: 'It's an obscene comparison - I'm not sure I like it - but there was a time in South Africa when people put flaming tires around people's necks if they dissented, and in some ways the fear is that you'll be necklaced here. You'll have a flaming tire of lack of patriotism put around your neck. Now it's that fear that keeps journalists from asking the toughest of the tough questions and to continue to bore in on the tough questions so often. And again, I am humbled to say, I do not except myself from this criticism.' Chris, je schrijft:'we vinden allemaal nog dat Bos gelijk heeft ook.' Wie is 'we' Chris? De journalisten zoals jij die voor de commerciele massamedia werken? En zouden die 'we' niet beter meteen voor een public-relation firma kunnen gaan werken? En 'we' Chris, is onjuist, jij vindt dat Bos gelijk heeft, maar ik niet. En ook ik ben journalist. Waarom schrijf je 'we' als je allereerst jezelf bedoelt? Waarschijnlijk omdat je je dan wat minder een lakei voelt in dienst van andermans belangen. Of is er een andere reden Chris? Vertel het ons.