Het Wibauthuis

Ik fietste vanmiddag langs het Wibauthuis in Amsterdam, de droom van de socialistenen kapitalisten in de jaren vijftig en zestig, groot, zakelijk, utilitair, rationeel, proper, functioneel, geestloos. Het was jarenlang het symbool van een nuttige en efficiente kapitalistische maatschappij waarin mensen zo goedkoop mogelijk in hokken werden opgesloten om er te werken. Het gebouw is genoemd naar een socialistische voorman uit de jaren twintig van de vorige eeuw en ligt aan een invalsweg naar het centrum, 4 banen breed. Als de socialisten en communisten en kapitalisten hun zin hadden gekregen dan zou er nu een zesbaansweg door het oude centrum van Amsterdam lopen. Zo zou de heilstaat van de socialisten en kapitalisten eruit gaan zien. Maar krakers en buurtgenoten, gewone mensen van vlees en bloed, staken een stokje in het goed geoliede bureaucratische wiel en daardoor is de Nieuwmarktbuurt nog steeds bewoonbaar. Het Wibauthuis, die droom van de funtionalisten die eigenlijk alleen maar nachtmerries produceerden, wordt nu afgebroken. Het heeft zijn functie gehad. Een halve eeuw is lang voor de moderniteit.

De moderniteit kent geen verleden en toekomst, kent alleen het heden, het eeuwige nu. Daarom ziet al het nieuwe er ook onmiddellijk gedateerd uit. De moderniteit krijgt geen kans om te rijpen, om haar onvermijdelijke fouten te herstellen. Het wordt onmiddellijk weer vernietigt om ruimte te maken voor weer nieuwe fouten. De moderniteit is een instant wegwerp maatschappij. Vorige generaties bouwden voor de eeuwigheid, maar de moderniteit bouwt om te vernietigen. Dat is goed voor de economie en de economie is de god van de moderniteit. Stel dat de landhuizen van Palladio een halve eeuw later waren gesloopt, of de Sint Pieter, de piramiden in Egypte en Mexico, het stadhuis op de Dam, of de gebouwen van Wibaut. Wat een schatten hadden we dan nu gemist. Maar als je moderniteit sloopt, mis je dan iets? Het bouwwerk van mijn generatie zal spoedig na onze dood helemaal zijn verdwenen. Dat is in elk geval een voordeel. Het illlustreert meteen ook hoe vluchtig mijn generatie te werk is gegaan. Men heeft niets bestendigs geproduceerd. Wel heel veel praatjes en oorlogen om die praatjes kracht bij te zetten. Mijn generatie is de eerste generatie die zich onzichtbaar heeft gemaakt, alsof ze nooit bestaan heeft. Later zullen mensen aan elkaar vragen: waar is toch de tweede helft van de twintigste eeuw gebleven? En dan wijzen historici naar de inmiddels overgroeide vuilnisbelten buiten de stad, daar ligt het. Ondertussen zijn nieuwe nachtmerriemakers aan de macht. Ook die willen hun stempel op de stad drukken, het zijn nu neoliberalen die samen met de onderwereld en institutionele beleggers in verkeerd zittende pakken de macht hebben gegrepen.

Onlangs schreef de Amerikaanse columniste Peggy Noonan naar aanleiding van de laatste aflevering van The Sopranos:

'Tony became a new and instantly recognizable icon, and his character adds to American myth, to America's understanding of itself. It's a big thing to create such a character, and not only one but a whole family of them--Uncle Junior, Christopher, Carmella. This is David Chase's great achievement, to have created characters that are instantly recognizable, utterly original, and that add to America's understanding of itself. And to have created, too, some of the most horrifying moments in all of television history, and one that I think is a contender for Most Horrifying Moment Ever... One of the reasons the show was so popular--one of the reasons it resonated--is that it captured a widespread feeling that our institutions are failing, all of them, the church, the media, the law, the government, that there's no one to trust, that Mighty Mouse will not save the day. In Mr. Chase's world, everyone's a gangster as long as he can find a gang. Those who don't are free-lancers.'

Als free-lancer nam ik enkele fotootjes van het gebouw, waar binnen al flink gesloopt werd. Einde van een droom van functionalisten, einde van een nachtmerrie van de buitenstaander. Kijken welke droom dan wel nachtmerrie op deze plaats zal verrijzen. De mensen die er verantwoordelijk voor zijn geloven nergens in behalve geld. Dus zal het weer een nachtmerrie worden. Such is Life, zei Ned Kelly, vlak voordat ze hem ophingen.