Een proces over de MH17 is kansloos, geef het op
De eenzijdige focus op bestraffing van de daders van de MH17-ramp helpt de nabestaanden niet, denkt filosoof en theatermaker Ab Gietelink.
Op de dag van de ramp met MH17, 17 juli 2014, heeft de Nederlandse regering zichzelf in een tunnelvisie van straf en schadeloosstelling gezet. Aan het einde van de tunnel moesten de schuldigen gevonden, berecht en gestraft worden en het oog was daarbij direct al op de Russische staat gericht. Gezien vanuit die tunnel raakten belangrijke vragen uit het zicht en werden andere manieren van omgang met de ramp verduisterd.
Allereerst is belangrijk te beseffen dat het passagiersvliegtuig MH17 in een oorlogszone vloog. Oekraïne bombardeerde locaties in de volksrepublieken Luhansk en Donetsk. De media hadden in de weken voor de ramp uitgebreid bericht hoe separatisten daar, mogelijk met Russische steun, Oekraïense militaire vliegtuigen uit de lucht hadden geschoten. Het passagiersvliegtuig MH17 was op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats en verschillende partijen waren daarvoor verantwoordelijk.
Vluchtplan
Allereerst had de vliegmaatschappij het vluchtplan moeten aanpassen. De verdediging van de Oekraïense luchtvaartautoriteiten dat de separatistische afweer niet hoger reikte dan zes kilometer en er dus op tien kilometer hoogte veilig kon worden gevlogen, is een absurde en verwijtbare fout. De luchtvaartautoriteiten in Kiev hadden het luchtruim volledig moeten sluiten.
Tenslotte is de vraag belangrijk wat het motief kan zijn van Russische militairen van de 53ste brigade uit Koersk om met een Buk-raket de MH17 neer te halen. Het Russische leger had geen belang noch motief en daarmee lijkt de meest waarschijnlijke optie dat er sprake was van een afschuwelijke fout. Het onderzoeksteam MH17 verklaarde in 2017 zelf dat de ramp 'zeer waarschijnlijk een vergissing' was.
Zeer waarschijnlijk is het neerstorten van de MH17 daarmee collateral damage bij de afscheidingsoorlog in Oost-Oekraïne. Nederlandse media hebben in hun koudeoorlogs-wantrouwen jegens Rusland die optie jarenlang in hun analyses ondergewaardeerd.
De Russen krijgen kritiek niet mee te werken aan het onderzoek. Maar is dat vreemd? De JIT-onderzoekscommissie bestaat uit deskundigen uit landen met slachtoffers. Experts uit Rusland, Luhansk of Oekraïne zijn er niet bij betrokken. Bij monde van president Poetin spiegelen de Russen redelijkerwijze terug dat Russische contra-expertise een eis is voor erkenning van de onderzoeksresultaten.
Het JIT en de Nederlands regering stellen herhaaldelijk dat het neerschieten van de MH17 een strafrechtelijk misdrijf is. Dat is nog maar de vraag als er sprake is van een 'vergissing' in een oorlogssituatie. Het is echter ondenkbaar dat Rusland zijn eigen militairen gaat uitleveren voor een strafrechtsproces in Den Haag. Ook de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk of Nederland zouden nooit hun eigen militairen uitleveren en zeker niet bij collateral damage.
Nooit een bevredigend einde
De regeringen-Rutte II en Rutte III hebben zich echter vastgebeten in een strafrechtelijk proces dat nu al vier jaar duurt - en volgens de JIT nog jaren kan duren - maar nooit een bevredigend einde zal hebben. De overheid misbruikt daarvoor het geduld van de nabestaanden. Nederland investeert zijn internationaal krediet fors in de MH17-ramp met dusver als resultaat een groeiende Koude Oorlog met Rusland.
En dan is er nog de civielrechtelijke claim. Het klinkt redelijk dat onschuldige burgerslachtoffers worden gecompenseerd voor fatale militaire fouten. Maar die route kan enorme consequenties hebben voor het internationaal recht. Is de Nederlandse staat bijvoorbeeld bereid mee te werken aan schadevergoeding voor de vele onschuldige slachtoffers van militaire missies in Afghanistan en Syrië?
De politiek zou verstandiger en empathischer kunnen omgaan met deze ramp. De nabestaanden moeten deze verschrikkelijke gebeurtenis achter zich kunnen laten. In plaats van een kansloos strafrechtelijk proces zou Nederland ervoor kunnen kiezen om samen met regionale autoriteiten in Luhansk een gedenkplaats op te richten en de nabestaanden daar uit nodigen om nog een keer afscheid te nemen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten