Nazmiye Oral

Ik lees in mijn koffiehuis om de hoek altijd met interesse de columns van Nazmiye Oral in de Volkskrant. Vandaag is het onderwerp de volgens haar individualistische Hollandse cultuur versus de meer collectief gerichte cultuur van de Turken. Oral stelt daarbij dat de Hollander naar zijn 'eigen waarheid' leeft 'en dat is wat telt.' Ze verbindt de conclusie daaraan dat 'als je bent opgevoed vanuit een wij-identiteit waaraan alles ondergeschikt is en zelfs het eigen eigen ik in dienst staat van het wij' het heel moeilijk is die culturele verandering naar individualisme kunt maken.

Ik denk dat Nazmiye Oral een geweldig observatiefout maakt. Wij hier in het Westen lijken een individualistische cultuur te hebben en tot op zekere hoogte klopt dat ook, de vervreemding waaraan de westerling lijdt en dat een centraal thema is in onze literatuur en toneel is daar een bewijs van. Daarnaast verheerlijkt onze cultuur weliswaar het individualisme maar tegelijkertijd dwingt diezelfde cultuur het conformisme af. Kijk alleen maar eens hoe uniform we gekleed gaan, en hoe onze smaak gevormd wordt. Individualisme kan niet in een massamaatschappij.

De Amerikaanse socioloog Philip Slater behandelde dit thema in zijn befaamde studie The Pursuit of Loneliness:

The furor of the sixties has died down, but the conflicts that caused it persist. The bitterness has merely been diluted with despair... the pressures remain, and often build up to a pitch of intense distress... I would like to suggest three human desires that are deeply and uniquely frustrated by American culture: 

1. The desire for community -- the wish to live in trust, cooperation, and friendship with those around one.
2. The desire for engagement -- the wish to come directly to grips with one's social and physical environment.
3. The desire for dependence -- the wish to share responsibility for the control of one's impulses and the direction of one's life...

We are so used to living in an individualistic society that we need to be reminded that collectivism has been the more usual lot of humans. Most people in most societies have lived and died in stable communities that took for granted the subordination of the individual to the welfare of the group. The aggrandizement of the individual at the expense of his neighbours was simply a crime.'

Ondanks het openlijk beleden individualisme blijft tegelijkertijd het haast panische verlangen naar gemeenschap, betrokkenheid en afhankelijkheid. Slater schrijft over deze paradox:

Our society gives more leeway to the individual to pursue her own ends, but since the culture defines what is worthy and desirable, everyone tends, independently but monotonously, to pursue the same things in the same way. Cooperation tends to produce variety, while competition generates uniformity.'

Met andere woorden: hoe meer in ons bestel het individualisme wordt verheerlijkt des te conformistischer de samenleving wordt.

Since our contacts with others are increasingly competitive, unanticipated, and abrasive, we seek still more apartness and thus accelerate the trend. The desire to be somehow special sparks an even more competitive quest for progressively more rare and expensive symbols -- a quest that is ultimately futile since it is individualisme itself that produces uniformity,

aldus Slater. Het is op opvallend dat mevrouw Oral juist nu, op dit moment, een fundamentele tegenstelling meent te zien, terwijl zeker op politiek gebied het krampachtig zoeken naar een 'wij' de opkomst verklaart van Wilders en andere extreem rechtse verschijnselen. Het individualisme dat door Oral op een voetstuk wordt geplaatst is in feite failliet, een massamaatschappij waarin de vervreemding dusdanig heeft toegeslagen dat we ons gefragmenteerde onderdeeltjes voelen van een grote machine waarop niemand meer een greep heeft, is failliet. Het zou best kunnen dat Turkse Nederlanders ons iets te leren hebben, iets dat we verloren zijn en niet meer weten waar we het moeten terugvinden. We weten zelfs niet eens meer wat we zoeken en hoe we het zouden moeten formuleren. Zelfs de taal ontbreekt ons, omdat ook de taal gecorrumpeerd is geraakt. Meer hierover later. Mevrouw Nazmiye Oral, zou u een reactie hierop willen geven? Het onderwerp is belangrijk genoeg.

Nazmiye Oral:  'als je bent opgevoed vanuit een wij-identiteit waaraan alles ondergeschikt is en zelfs het eigen eigen ik in dienst staat van het wij'