Jan Marijnissen van de SP 32

Net zoals het elastiek van een onderbroek soms zijn rek verliest, verliest ook een systeem op een bepaald moment zijn spanning. De oorspronkelijke impuls die het systeem dynamisch maakte, raakt uitgewerkt en het verlangen groeit naar een nieuwe rechtvaardiging. Zo gold ook voor links na de ineenstorting van de Sovjet-Unie en de officieel geproclameerde eindoverwinning van het kapitalisme. De brave burger was vervangen door de calculerende consument en de politiek diende zich daaraan aan te passen. Dat zou pas ware democratie zijn. Links moest zijn socialistische veren van zich afschudden, zoals Wim Kok het formuleerde. Of zoals Adam Curtis in Century of Self uiteenzette: 'Those who masterminded Labour's victory in 1997 saw it as a triumph and vindication of a new form of democracy. By understanding and fulfilling people's inner desires through the focusgroup they were giving power to the individuals, not treating them as faceless groups who were told by politicians what was good for them.' Tony Blair: 'What the people give, the people can take away. We are the servants, they are the masters now.' Philip Gould, de strategie-adviseur van Labour tijdens de Verkiezingscampagne in 1997 zei het zo: '1997 is fundamentally important in that it is the end of the elitist policies which dominated Brittain for so much in the last hunderd years.'

De realiteit was natuurlijk diametraal anders. In werkelijkheid had de overheid elke greep op de chaos van de markt verloren en zouden precies tien jaar later de voormalige 'servants' inmiddels uitgeroepen tot de zogeheten 'masters' geconfronteerd worden met de rampzalig hoog opgelopen rekening van de nieuwlinkse illusie. Met als gevolg dat de 'servants' op dit moment de miljarden euro's zullen moeten opbrengen die hun werkelijke 'masters' in iets meer dan een decennium wisten te verduisteren. Niet voor niets deelt een sociaaldemocratische minister van Financien als Bos nu miljarden uit aan failliete banken, die gerund worden door kleine ondemocratische elites. In feite is hier sprake van een totalitair gerund economisch systeem.

Deze ontwikkeling was onvermijdelijk. 'De lange mars door de instituten,' zo propageerde drie decennia geleden Joop den Uyl, dat was het maximum haalbare voor het westers socialisme. Immers, er was sprake van 'de smalle marges van de democratie.' De parlementaire democratie kan niet de belangen van de grote concerns en banken aanpakken, en kan dus alleen in de marge de uitwassen van het neoliberale kapitalisme bijsturen. Meer doet de PVDA ook niet. En toen de sociaaldemocraten eenmaal op fluweel waren beland en hun 'lange mars door de instituten' voor hen vruchten begon af te werpen, beseften ze ineens hoe smal 'de marges van de democratie' zijn en wilden ze niets liever dan zo snel mogelijk hun socialistische veren afschudden met als gevolg dat de laaste barrieres verdwenen voor de lonkende commissariaatschappen en andere vette kluiven.

Dat is allemaal heel menselijk, en in feite heel gewoon. Het is buitengewoon moeilijk om in een conformistische cultuur waar de hoogste waarde bezit is, weerstand te bieden aan geld. Dus daar hoeven we niet lang bij stil te staan. Wat blijft is de vraag: welke fundamentele fout hadden al deze praatjesmakers in feite gemaakt? Daarover later meer.