De Mainstream Pers 51

In every system of social organization, those that rule must provide a narrative which on one hand justifies the ruling elite’s right to rule and on the other hand justifies the pre-eminence of systems of social and political organization which enable them to rule. The various forms of liberal democracy that have evolved over the past 400 years are no different. They have evolved as the political system that best supports capitalist social orders. And in liberal democratic capitalist states, those that rule have required a legitimate narrative that justifies capitalist rule. The ways in which bids for capitalist legitimacy change across history and across different national and local contexts are infinitely complex. Yet, if we look at how the system of liberal democratic rule in capitalist social orders has been historically legitimized, there are some remarkably consistent themes. The argument here is that two of those themes are of particular significance, and, as we shall see, are now becoming more vulnerable to challenge than before,

aldus schrijft de Britse socioloog David Whyte in het essay Market Patriotism: Liberal Democracy Unmasked in de bundel Managing Democracy. Managing Dissent. Capitalism, Democracy and the Organisation of Consent. Kort samengevat zijn de twee denkbeelden die in toenemende mate onder druk komen te staan:

1. de opvatting dat in de kapitalistische democratie ‘het volk (door vertegenwoordigers) zichzelf regeert,’ zoals Van Dale het definieert. 

2. de  gedachte dat de kapitalistische democratie leidt tot economische welvaart voor iedereen. Het wordt evenwel problematisch wanneer zelfs langdurig in de leer geschoolde opiniemakers als Geert Mak  zich ineens genoodzaakt voelen publiekelijk te bekennen dat 

er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, die ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen! En dat vind ik buitengewoon beklemmend.

Op dat moment kan zonder overdrijven worden gesteld dat de legitimiteit van het neoliberale kapitalisme inmiddels is aangetast. Niet langer meer kan de economische en politieke elite er blind van uitgaan dat hun neo-Darwinistisch systeem gerechtvaardigd blijft, dat wil zeggen: dat de massa het als de natuurlijke orde beschouwd dat een kleine groep rijken profiteert van de arbeid van alle anderen, dus dat enkelen zich als parasieten verrijken ten koste van mens en natuur. David Whyte betitelt deze ontwikkeling als ‘The Mask Slips’ en schrijft dan:

The process of neo-liberal capitalist social ordering, which intensified in the latter part of the 20th and early part of the 21st centuries, has brought with it growing levels of highly visible inequality in political representation and material wealth. Increased access to mass media and to the internet has increased our capacity to know about inequality and patterns in relative wealth, just as it has improved access to some information about political institutions. This is not to argue, like Bill Gates does, that access to the internet itself is a new form of liberal universalism; merely that internet access has expanded our capacity to see power in different ways. The volume of information and analyses about the post-2008 financial crash means that we can quickly access detailed information about executive wage inflation, and about the devastating impacts of public spending cuts on communities. Our knowledge about power has found a far from perfect, but nonetheless far reaching means of dissemination. Raw data about social inequality has become more accessible and visible. It is no longer possible to hide the fact that whilst Phil Knight in his last year as CEO of Nike earned a total of $3.7 million, many of Nike’s workers in Indonesia were kept on the poverty line, earning as little as 50c an hour. As such evidence becomes more easily disseminated, it becomes much more difficult for anyone to seriously claim that capitalism offers a way to universal prosperity.

Niet langer bezit door de introductie van internet de mainstream pers het monopolie op de berichtgeving en daarmee het alleenrecht op de wijze waarop de werkelijkheid wordt gepresenteerd. Niet langer gaat al ‘het nieuws’ door het ideologische filter van de commerciele massamedia. Daardoor is de heerschappij van de macht en haar spreekbuizen aangetast. Hoe ingrijpend deze verschuiving kan zijn, wordt duidelijk als we afgaan op onder andere de conclusie van de Amerikaanse historicus Marvin Olasky over het werk van de grondlegger van de public relations-industie, Edward Bernays, die in het begin van de twintigste eeuw 'één van de eersten' was geweest 'to realize fully that American 20th Century liberalism would be increasingly based on social control posing as democracy, and would be desperate to learn all the opportunities for social control that it could.' Een andere Amerikaanse historicus, Stewart Ewen, kwam tot een soortgelijke slotsom toen hij in zijn studie PR! A Social History of Spin schreef dat al vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw 'the mass media, dominated by commercial interests, would provide subservient channels through which a broad public might be schooled to a corporate point of view.'

Het was deze Edward Bernays, neef van Freud, die in zijn boek Crystallizing Public Opinion al in 1923 over en voor zijn rijke opdrachtgevers schreef: 

The minority has discovered a powerful help in influencing majorities. It has been possible so to mould the mind of the masses that they will throw their newly gained strength in the desired direction. Propaganda is the executive arm of the invisble government. 

De Amerikaanse politieke en economische elite begreep razendsnel dat 'the concious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses,' een 'indispensable feature of democratic society' was, zoals Bernays het zo treffend omschreef. Vanaf toen wist de 'intelligent few', deze 'invisible wire pullers,' zoals de PR-ideoloog hen noemde, hoe ze 'continuously and systematically' de uiterst belangrijke taak van 'regimenting the public mind' het best konden uitvoeren. Daarbij wees Bernays erop dat de gemiddelde Amerikaan 'has only six years of schooling... [Therefore] democratic leaders must play their part in... engineering consent... Today it is impossible to overestimate the importance of engineering consent; it affects almost every aspect of our daily lives.'  Hoe belangrijk de propaganda-lessen van Bernays voor de elite zijn geweest wordt nog eens duidelijk uit het feit dat hij in 1999 'was named one of the 100 most influential Americans of the 20th century by Life magazine.' Ook een van de meest invloedrijke media-ideologen van de twintigste eeuw, de Amerikaan Walter Lippmann, benadrukte reeds in 1922 in zijn standaardwerk Public Opinion het absoluut doorslaggevende belang voor een kapitalistische ‘democratie’ van wat hij noemde ‘the manufacture of consent.’  Zonder ‘instemming’ verliest de elite haar macht, aangezien ‘men geen heerschappij kan uitoefenen tegen de publieke opinie in,’ zoals de Spaanse filosoof Ortega y Gasset in 1929 in De Opstand der Horden schreef.

Uiteindelijk zal bij gebrek aan instemming onder de bevolking de macht al dan niet met geweld van haar troon worden gestoten. Hij voegde hieraan toe dat ‘de Staat tenslotte de stand van de openbare mening [is], het is een evenwichtstoestand, een geval van evenwicht.’ Dit is geen theorie maar een empirisch gegeven, zo leert de geschiedenis. De Amerikaanse geleerde Noam Chomsky voegde er met de nodige ironie aan toe: ‘if the state lacks the force to coerce and the voice of the people can be heard, it is necessary to ensure that that voice says the right thing, as respected intellectuals have been advising for many years.’  

Immers, 

Those who manipulate this unseen mechanism of society constitute an invisible government which is the true ruling power of our country… In almost every act of our daily lives, whether in the sphere of politics or business, in our social conduct or our ethical thinking, we are dominated by the relatively small number of persons, who understand the mental processes and social patterns of the masses. It is they who pull the wires which control the public mind,

aldus Edward Bernays, zonder ook maar een greintje ironie. De macht zetelt op woorden, en niets anders. En als die woorden veranderen of een andere betekenis krijgen, gevoelsmatig of rationeel, dan zal tevens de macht zich moeten aanpassen of ten onder gaan, wat onze Makkianen ook allemaal mogen beweren, en wat de economische en politieke macht ook moge verzinnen aan cosmetische veranderingen. Ik bedoel: Mak mag dan wel in een onbesuisd moment fulmineren tegen het ‘grootkapitaal,’ waarvan de macht ‘ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen!,’ om vervolgens enkele maanden later weer de overleving van de neoliberale macht in ‘Brussel’ te bepleiten, maar deze hypocrisie betekent niet dat zijn geloofwaardigheid en die van het ondemocratische neoliberale systeem bij de ontwikkelde kritische burgerij worden hersteld, laat staan vergroot, zelfs niet eens bij de eigen mainstream publiek dat ademloos aan zijn lippen hangt. Wat de opiniemakers van de gevestigde orde ook zullen beweren, het inherent onrechtvaardige neoliberale systeem zit met een toenemende legitimiteit-crisis opgescheept. In dat opzicht is het interessant om te lezen wat David Whyte schrijft over wat hij ‘Market Patriotism’ noemt, de poging van de westerse elite, (onlangs weer door de PVDA), om via nationalistische sentimenten het neoliberalisme een schijn van  geloofwaardigheid te geven. Whyte:

Unlikely though it may seem in a world that we are continually being told is a global village, or is more interconnected and unified than ever before, a key response by governments to the melting legitimacy of liberal democracy is a very traditional form of nationalism, or what I describe here as ‘market patriotism’. This resort to market patriotism is becoming more prevalent as a replacement form of legitimation for the fading myths of liberal universalism…

Ideological supports for capitalist social orders defend ‘market’ and ‘nation’ in equal measure. The term ‘market patriotism’ is used here to describe the hegemonistic attempt to crudely couple the public interest to the economic interest of the ruling elite. It is in market patriotism that we find the most open ideological defence of the naked brutality and economic egoism of neoliberalism.

Een illustratie hiervan gaf op 17 augustus 2013 de vice premier van het neoliberale VVD/PVDA kabinet, minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher:

De Europese Unie moet nieuwe regels opstellen om het vrije verkeer van werknemers aan te pakken. ‘Onze zwakste burgers leggen het op de arbeidsmarkt af tegen bekwamere mensen van elders’, schrijven minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Lodewijk Asscher en de Engelse publicist David Goodhart vanochtend in een ingezonden brief in de Volkskrant en de Britse krant The Independent…

In de brief benadrukken de twee dat het vrije verkeer van werknemers binnen de EU voor de meeste mensen voordelen heeft en een van de pijlers van het Europese ideaal is. ‘Een pijler die we daarom niet graag zien afbrokkelen als gevolg van afnemende steun onder de bevolking.’ Daarom zou moeten worden bekeken hoe kan worden geregeld dat ‘niet alleen de hoogopgeleide professionals’ baat bij het vrije verkeer van werknemers hebben.

http://www.nrc.nl/nieuws/2013/08/17/asscher-wil-einde-aan-vrij-verkeer-werknemers-binnen-eu/ 

Via deze publiciteitsstunt, meer is het niet, probeert de PVDA de desastreuze neergang die de peilingen voorspellen voor de sociaal democraten tegen te gaan. Eerder al schreef ik over minister Asscher’s toneelstukje:

De sociaal democratie heeft altijd vergeefs geprobeerd het kapitalisme een menselijk gezicht te geven. Dankzij een steeds hogere productie, de rationalisering van het arbeidsproces, de uitbuiting van de Derde Wereld en de angst voor het communisme als alternatief, lukte het korte tijd de schijn op te roepen dat het kapitalisme het ultieme model was dat de menselijke evolutie had opgeleverd. Eind 1995 sprak de sociaaldemocratische voorman Wim Kok dan ook in een toespraak getiteld ‘Afscheid van het Socialisme’ de gedenkwaardige woorden uit dat ‘een werkelijke vernieuwing van de PvdA begint (... ) met een definitief afscheid van de socialistische ideologie; met een definitieve verbreking van de ideologische banden met andere nazaten van de traditionele socialistische beweging.’  Jaren later verklaarde Wim Kok dat er geen levensvatbaar alternatief was voor zijn neoliberale beleid van deregulering en privatisering. Het gevolg was open grenzen voor het kapitaal, het ‘outsourcen’ van arbeid naar de lage lonen landen waardoor eerst de laaggeschoolden en daarna de geschoolde werknemers moesten gaan concurreren met Derde Wereldbewoners. De sociaaldemocratie voldeed daarmee aan de eisen van het bedrijfsleven, zoals al twee jaar eerder was gebleken uit het volgende alles kenmerkende bericht dat:

KLM heeft plan voor verhuizing administratie

27 juli 1993

SCHIPHOL - De Vervoersbond FNV is het oneens met het plan van de KLM om bepaalde activiteiten te laten verrichten in lage-lonenlanden.

http://stanvanhoucke.blogspot.nl/2013/08/minister-asschers-toneelstukje.html 

Net als Geert Mak in zijn pleidooi voor steun aan het neoliberale ‘Brussel’ omdat anders zijn voormalige dorp ‘Jorwerd’ geen toekomst zou hebben, weten ook de neoliberale regering en de Nederlandse volksvertegenwoordigers dat ze de kluit belazeren door te doen alsof het neoliberalisme het beste voor de mensheid is. De elite wil namelijk nooit vrijwillig de ideologie waar haar macht op is gebaseerd loslaten. Dat kan alleen als de macht daartoe gedwongen wordt door de bevolking en juist dat proberen de Makkianen koste wat kost te voorkomen. Dat is niet vreemd, het is voor de kleine kring van Nederlandse mainstream opiniemakers altijd payback time. Men kan niet door de autoriteiten tot ‘Ridder van het Legioen van Eer’ worden verheven zonder dat er een tegendienst tegenover staat. ‘You owe them one,‘ dat gaat voor elke broederschap op, van de Mafia tot aan de al even besloten Bilderberg Club. Nu ik deze naam heb laten vallen, even een terzijde. Een lezer van mijn weblog mailde me onlangs een lachwekkend stukje van Martin Sommer, waarin de ‘politiek commentator’ van de Volkskrant onder andere het volgende stelde:

Hotel De Bilderberg, daar kleeft geheimzinnigheid aan, te weten de namen van prins Bernhard en de CIA. Maar sinds de dood van Wim Klinkenberg, de laatste officiële Nederlandse stalinist, is de CIA er niet meer gezien. Prins Bernhard was er zaterdag ook niet en trouwens niemand van de koninklijke familie. Een tegenvaller.

Bilderberg is een keurig nette VNO-NCW-conferentie en dus waren er vierhonderd werkgevers, die hun Audi's en BMW's allemaal op het grasveld voor de deur hadden geparkeerd. Het was de wereldtop op zijn Hollands en dus een voorrecht om erbij te mogen zijn. Ik heb als tegenprestatie een papier getekend: mondje dicht over het besprokene.

Het lachwekkende is dat Sommer ervan uitgaat dat CIA-agenten publiekelijk herkenbaar zijn en bovendien ook nog eens geinteresseerd zijn in de activiteiten van een krantenjongen uit een kikkerlandje, die vooraf braaf heeft beloofd dat hij niets zal door vertellen aan het mainstream-publiek, waarvoor hij zegt te werken, van wat de dames en heren besproken hebben. Ik kom hier morgen op terug. Dan meer over hoe de macht daadwerkelijk opereert. 



Martin Sommer: 'mondje dicht over het besprokene.' Neerlands hoop in bange dagen.