De Mainstream Pers 53

Liberal democracy remains the same as it ever was: a set of political principles that claims to guarantee equality of access and collective decision making to all, but delivers the opposite. Further, the argument will be that in current times of ‘turbo-capitalism’ or ‘neo-liberalism’, those myths of equality and universal access are quickly evaporating.

David Whyte, Market Patriotism: Liberal Democracy Unmasked. 2013

Geen Jorwerd zonder Brussel. 

Geert Mak. Abel Herzberg-lezing. 22 september 2013

In welke wereld leven de Makkianen? Ik stel die vraag omdat in de nazit van zijn Abel Herzberg-lezing de miljonair Geert Mak het volgende opmerkte:

Ik was laatst bij mijn belastingadviseuse en ik ging er heen als een halve VVD-er, wat je gewoonlijk doet, want je denkt: ik kan dat nog aftrekken, het gaat mij redelijk goed door die boeken. Ik schrok me kapot wat voor voordeeltjes ik allemaal krijg, wat voor aardige dingen ik kan doen het komende jaar. Ik kan ‘onze’ kinderen een ton geven, als ik dat wil, etc. Ik kwam eruit als een SP-er. Ik vond het echt schandelijk!

Mak vertelde zijn mainstream-publiek dat ‘men op allerlei manieren’ in de neoliberale maatschappij door het ontkennen van de eigen verantwoordelijkheid ‘poogt de moraliteit weer te herstellen.’ En dat is ‘heel fout, heel slecht,’ omdat men weigert ‘oorzaak en gevolg’ te zien. Er is sprake van ‘een arrogantie die mij de mond doet open vallen.‘ Mak vervolgde: ‘Met name de bancaire sector, maar ik vind ook sommige politici hebben enorme schade berokkend aan het Europese project.’  Ze ‘weigeren tot op de dag van vandaag’ hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen, waardoor 

het proces om de morele orde te herstellen niet plaats [vindt], en ik denk dat dit een catastrofaal effect kan hebben op met name jongere generaties. Los van alles is er een ernstige morele crisis aan de hand, op dit moment.

Wat is nu precies de strekking van Mak’s verhaal? Dat de politieke en economische macht, die via ‘Brussel’ een asociaal en meedogenloos neoliberaal beleid voert, ogenblikkelijk  ten val moet worden gebracht om de oude christelijke waarden van ‘morele’ verantwoordelijkheid te herstellen? Of dat de ‘ernstige morele crisis’ bestreden kan worden door het kapitalisme weer de schijn van een menselijk gezicht te geven? Of moeten miljonairs als Mak veel meer gaan afdragen aan de gemeenschap zodat ze niet langer tonnen belastingvrij aan hun ‘kinderen’ kunnen geven? Of moeten de boeken van Mak waardoor het hem ‘redelijk goed’ gaat, in prijs worden verlaagd? Trouwens, welke conclusie moet er worden getrokken uit het feit dat een miljonair als Mak van mening is dat het hem ‘redelijk’ goed gaat, terwijl hij met tonnen kan strooien en hij als ‘halve VVD-er’ zich ‘kapot schrok wat voor voordeeltjes’ hij overigens al vele jaren krijgt? En wat doet hij met al die ‘voordeeltjes’? Die vragen  worden logischerwijs opgeroepen wanneer men als bekende mainstream-opiniemaker bankiers de maat neemt. Wie is het orakel van 'Jorwerd' dat enerzijds het neoliberale ‘Brussel’ overeind wil houden en anderzijds, weliswaar genoodzaakt maar toch, verklaart dat de macht van het ‘grootkapitaal… ons totaal ontglipt‘ en dat dit ‘buitengewoon beklemmend’ is. Waar is zijn eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid? Denkt hij werkelijk ‘de moraliteit weer te herstellen’ door van twee walletjes te vreten? Wie berokkend nog meer ‘enorme schade aan het Europese project’? De bankiers, die van ‘Brussel’ de volle ruimte hebben gekregen of ook de opiniemakers als Mak die deze ‘ruimte’ nog steeds proberen te verkopen met ‘morele’ argumenten? Ik bedoel, van een bankier verwacht men niets anders, maar van een journalist die zich presenteert als bewaker van de publieke moraliteit zou men wel anders mogen verwachten. Waarom denkt hij dat de ‘moraliteit’ van ‘Jorwerd zonder Brussel’ niet kan worden hersteld? Of speelt de ‘moraliteit’ van het dorp ‘Jorwerd’ en de ‘moraliteit’ van het bureaucratische neoliberale bolwerk ‘Brussel’ ineens geen rol meer? Wat bedoelt Geert Mak dan met ‘Geen Jorwerd zonder Brussel’? Die vraag is opnieuw actueel omdat op zaterdag 19 oktober 2013 de International New York Times op de voorpagina opent met het bericht dat 'U.S. lobbyists find fortune in Brussels. Influence on E.U. policy grows even as their methods draw criticism.' Waarom is Mak blind voor 'oorzaak en gevolg.'

Met wat voor chaos worden we hier geconfronteerd?  Waar komt die ‘arrogantie’ vandaan die ‘de mond doet openvallen’? Hoe denkt Mak dat ‘het proces om de morele orde te herstellen’ kan plaatsvinden als de moralisten zelf intellectueel gecorrumpeerd zijn? Wie moet de economische macht en haar woordvoerders moraliteit bijbrengen? Wie of wat moet hen dwingen hun persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen? Mak zwijgt erover, want hij is en blijft een combinatie van dominee en koopman, die beiden hun handel moeten aanprijzen. Hoe is het mogelijk geweest dat er ‘op dit moment’ sprake is van ‘een ernstige morele crisis’? Mak doet niet meer dan een simplistische beschrijving geven van een historisch proces waarvan hijzelf een onlosmakelijk onderdeel is. Aan een verklaring komt hij niet toe, want dan zou hij zichzelf marginaliseren, en dat wil hij letterlijk en figuurlijk voor geen geld ter wereld. En hij komt ermee weg omdat Mak een Makkiaan is en zij bepalen in Nederland de toon en inhoud van, wat zo pedant, ‘het maatschappelijk debat’ heet. In plaats van zich druk te maken over ‘met name jongere generaties’ zou Mak de hand in eigen boezem moeten steken, en onze leeftijdgenoten ter verantwoording moeten roepen vanwege het gebrek aan persoonlijke verantwoordelijkheid en vanwege de corruptie waaraan de hele generatie Makkianen deelneemt. Maar dat gebeurt niet omdat het Nederland ontbreekt aan een kritische intelligentsia. Nagenoeg niemand hier durft echt kleur te bekennen. Mak is slechts het meest  zichtbare exponent van die intellectuele corruptie. Nederland kent geen academici als bijvoorbeeld de Britse socioloog David Whyte, die in Managing Democracy. Managing Dissent schrijft:

We are living in confusing times. This is an age in which liberal democracy is being extended across the globe by ever more awesome and terrifying forms of policing and military violence. It is an age in which liberal democracy is being imposed without choice upon the most vulnerable economies by faceless and unaccountable financial institutions. And it is an age in which the most extreme forms of violence and economic force are produced by liberal democracies. Yet a close look at world history shows us that there is no contradiction between the liberal democracy and the violence that is necessary to ensure its prevalence. The history of both British and American Imperialisms, although their paths of development have been wholly different, show this umbilical connection between extreme violence and the spread of the model of liberal democracy most openly. In the British Empire, the open acknowledgment of this close connection is written into the blueprint for colonization. Simply read, John Locke’s theory of property is nothing less than a rationale for every Christian form of pillage and theft. At the height of the American Empire, in the late 20th century, the doctrine of liberal democracy was rhetorically trawled out in US foreign policy as the same government sponsored and ensured the survival of regimes that routinely practised torture and organised death squads.

Het fundamentele probleem met de Makkianen is dat ook al weten ze dat Whyte’s analyse klopt, ze nooit de consequenties van dat feit kunnen accepteren. Waarom niet? Omdat dit zou leiden tot een totale afwijzing van het neoliberale kapitalisme, dus het systeem waaraan ze prestige, geld en bovendien een identiteit ontlenen. Ze weten dat de macht van het ‘grootkapitaal... ons totaal ontglipt’ en ‘waar je niks tegen kunt doen!’ Maar juist daarom menen ze dat zij even machteloos zijn tegenover de boven ons gestelde macht als de middeleeuwse christenen dat waren tegenover de heerschappij van hun God. Die macht is namelijk van een andere orde, al millennia lang is het individu vertelt dat het een  wet is van god dan wel de natuur is dat hij op aarde verblijft om een ander te dienen. Dat is de zin en betekenis van de hele geschiedenis, en tevens het einde ervan, zoals de ware gelovige meent. Daar kun ‘je niks tegen doen’ en dit mogen ze dan wel bij tijd en wijlen ‘buitengewoon beklemmend’ vinden, maar het leidt niet tot het inzicht dat daarom het ‘grootkapitaal’ volledig aan banden moet worden gelegd. 

Vandaar dat de volgende feiten blijven bestaan: tot voor twee eeuwen waren de rijke landen slechts 3 keer rijker dan de arme landen. Tegen het einde van het kolonialisme, in de jaren zestig van de twintigste eeuw, waren ze 35 keer rijker, en vandaag de dag zijn de rijke landen ongeveer 80 keer rijker. Het behoeft geen uitleg dat een systeem waarbij 'the richest 300 people on earth have as much wealth as the poorest 3 billion,’ geen toevalligheid is, want 'those in power write the rules,’ en dat een dergelijk systeem tot op het bot verziekt is. De mensen die dit niet begrijpen zullen het nooit begrijpen, omdat ze zo totaal gehersenspoeld zijn dat ze niet meer kunnen denken en voelen.

Elk jaar betalen de arme landen 600 miljard aan de rijke landen voor leningen die al vele malen zijn terug betaald. Jaarlijks verdwijnt in totaal 2 biljoen dollar (biljoen: een miljoen maal een miljoen) van de arme landen naar de rijke landen voor leningen die al vele malen zijn terug betaald.

Om het allemaal terug te brengen tot menselijke maat kan worden gesteld dat de ‘VVD-er’ in Geert Mak, nog voordat hij naar zijn ‘belastingadviseuse’ afreist door Mak zelf moet worden uitgeschakeld, anders zal in elk geval hij nooit de ‘morele orde’ in hemzelf weten ‘te herstellen,’ laat staan in ‘Brussel,’ en zal hij ‘enorme schade’ blijven berokkenen, niet alleen aan de EU, maar 'met name' aan ‘jongere generaties.’ Blijft Mak evenwel  de rol van poseur spelen dan zullen de gevolgen ‘catastrofaal’ zijn voor allereerst ‘onze kinderen,’ die hij dit jaar ieder een ‘ton’ belastingvrij kan geven, ‘als ik dat wil,’ zoals hij eraan toevoegde. Die 'ton' verdienen ze volgens mij ook, zeker gezien het feit dat ‘onze kinderen’ het ‘catastrofaal effect’ moeten ondergaan van het gebrek aan ‘moraliteit’ van een groot deel van mijn babyboom-generatie. De Makkianen moeten daarbij zeker niet de volgende woorden van David Whyte vergeten:

The starting point for the argument I will develop here is not a particularly new one. Yet it is one that is -- perhaps as a result of its obviousness -- commonly missed in debates about the nature of power in contemporary capitalist societies. This point is that we need to distinguish between what liberal democracy does and what it says it does. This may seem obvious, but this basic conflation remains the source of zo much obfuscation and mystification that it continues to obscure our view of how the world really works. Most contemporary social theory that has become prominent in academic diciplines and political debates suffers from a basic misunderstanding of liberal democracy: that liberal democracy is democratic. Yet the political and economic systems that we know as ‘democracies’ are far from what they claim to be… liberal democracy remains the same as it ever was: a set of political principles that claims to guarantee equality of access and collective decision making to all, but delivers the opposite. Further, the argument will be that in current times of ‘turbo-capitalism’ or ‘neo-liberalism’, those myths of eqality and universal access are quickly evaporating.

Als Mak schrijft dat de VS ‘decennialang als ordebewaker en politieagent’ optrad moeten hij en zijn lezers toch echt gaan beseffen dat ze -- in het protestants christelijk jargon van Mak -- ‘heel fout, heel slecht’ zijn, omdat ze vrijwillig deelnemen aan het om zeep helpen van de ‘moraliteit.’ Tenzij Mak bedoelt dat de VS de ‘ordebewaker en politieagent’ is geweest van een fascistoide neoliberale ‘orde’ die ertoe heeft geleid dat vandaag de dag ‘the wealthiest 20 percent of the world's population consumes 80 percent of the goods and services produced from the earth's resources,’ terwijl meer dan drie miljard wereldbewoners ieder van twee dollar per dag moet zien te overleven. Maar dat verzwijgt Mak, net als Henk Hofland en de andere Makkianen meent hij dat het Westen ‘vredestichtend’ is. De mainstream opiniemakers kunnen niet zonder hun leugens en hun versleten mythen het leven door, en dus blijven ze met woorden de ‘moraliteit’ van ‘met name de jongere generaties’ uithollen. Immers, van wie anders krijgen ‘onze kinderen’ hun ‘morele orde’ voorgeschoteld? De mythe dat het kapitalisme een menselijk gezicht kan hebben, is niets anders dan… inderdaad, een mythe. De mainstream opiniemaker demonstreert keer op keer geen enkel benul te hebben van hoe het neoliberale kapitalisme werkt en meent dat met enkele goedwillende kosmetische veranderingen de klok kan worden teruggedraaid. 

Het moderne kapitalisme is sinds de industriele revolutie tot in de kern immoreel geweest. Het begon in Europa met het verdrijven de kleine boeren, het uitbuiten van kinderen en vrouwen op massale schaal, en met het geforceerd opleggen van een arbeidsethos dat  het verrichten van het gerationaliseerde monotone werk afdwong. Dankzij de moed van de arbeidersbeweging, en niet dankzij de christelijke autoriteiten, wisten de ontheemden en de machtelozen een vuist te maken tegen de terreur van de rijke elite. Maar nu het neoliberale kapitalisme dankzij de globalisering en de ineenstorting van de Sovjet Unie de te ‘dure’ werknemers in het Westen niet meer nodig heeft, kan het als gevolg van de ‘terugtredende overheid’ opnieuw de totale macht claimen. En zoals elke macht zullen ze die niet vrijwillig terug geven. Het laatste, werkelijk het allerlaatste is de ‘moraliteit’ waaraan ze denken, wat de Makkianen ook over 'Brussel' etc. mogen uitkramen. De mensheid zit opgescheept met een parasitaire moloch, die alleen door massaal geweld zal wijken. Zoveel leert ons de geschiedenis. Hetzelfde systeem dat mijn oude kameraden Geert Mak en Derk Sauer miljonair heeft gemaakt, zorgt ervoor dat elke dag naar schatting 20.000 kinderen van honger creperen. Waarom zouden de Makkianen een dergelijk systeem verdedigen en toch hoog opgeven over westerse 'vrijheid' en 'moraliteit'?

In een bespreking in The New York Review of Books vat de Britse auteur Tim Parks de centrale vraag samen die de Italiaanse auteur Giacomo Leopardi zijn hele leven lang bezighield: 

How did man get to be what he now is, a confusion of vital animal instinct and mortifying reason, of nature and civilization? 

Ondertussen moeten we verder met dit leven, waarover Leopardi in Zibaldone schreef:

Two truths that men will generally never believe: one, that we know nothing, the other, that we are nothing. Add the third, which depends a lot on the second: that there is nothing to hope for after death.

De rest is ijdelheid en eigenwaan. Dit alles wetende, weten we wie en wat de Makkianen zijn, en goddank ook wie en wat wijzelf zijn en waar we staan.