'Puur economisch bijgeloof
Bezuinigen? De overheid moet juist zorgen dat ze meer geld uitgeeft dan dat er binnenkomt
Er was eens een beroemde voetballer. Hij was erg bijgelovig. Hij kon alleen maar spelen op sandalen. Anders zou het mis gaan. Hij had allemaal zweren en blessures, en hij werd nogal uitgelachen door de andere spelers, maar dat had hij niet zo in de gaten. Op een dag stal een fan vlak voor de wedstrijd zijn sandalen uit de kleedkamer.
Even was hij wanhopig. Reservesandalen had hij niet. Er zat niks anders op: hij moest spelen in gewone, hi-tech voetbalschoenen. Werd de wedstrijd een drama? Integendeel. Hij speelde beter dan ooit, scoorde vijf keer en hielp het team aan de Europacup. Noodgedwongen had hij ontdekt dat hij zijn bijgeloof niet nodig had – dat het zelfs tegen hem werkte.
'Geen keus'
Wat heeft dit met de economie te maken? De afgelopen jaren hebben we, en dat zal de komende jaren doorgaan, elke keer weer kunnen horen dat het geld op is. Dat we moeten bezuinigen. Dat het budget vanuit de rijksoverheid richting de gemeenten weer is verlaagd. Dat de BTW en andere belastingen omhoog gaan. En dat dat allemaal heel erg jammer is, maar dat we geen keus hebben. Daarom moeten bibliotheken en buurthuizen sluiten, wordt er bezuinigd op orkesten en musea, worden thuiszorgmedewerkers uitgeknepen, gaan de huren omhoog en zullen de komende vier jaar nog meer bezuinigingen en belastingverhogingen worden aangekondigd. Steeds meer mensen vallen onder de armoedegrens.
Wat heeft dit met de economie te maken? De afgelopen jaren hebben we, en dat zal de komende jaren doorgaan, elke keer weer kunnen horen dat het geld op is. Dat we moeten bezuinigen. Dat het budget vanuit de rijksoverheid richting de gemeenten weer is verlaagd. Dat de BTW en andere belastingen omhoog gaan. En dat dat allemaal heel erg jammer is, maar dat we geen keus hebben. Daarom moeten bibliotheken en buurthuizen sluiten, wordt er bezuinigd op orkesten en musea, worden thuiszorgmedewerkers uitgeknepen, gaan de huren omhoog en zullen de komende vier jaar nog meer bezuinigingen en belastingverhogingen worden aangekondigd. Steeds meer mensen vallen onder de armoedegrens.
Is het geld op? Hebben we echt geen keus? Is de enige functie van linkse politiek de keuze tussen de ene bezuiniging en de andere? Of is dit een voorbeeld van puur bijgeloof? Voor het antwoord nemen we een duik in de macro-economie.
Geldcreatie
Heel in het kort heeft een soevereine staat die een eigen munt voert (en niet belooft de eigen munt in te wisselen voor goud of andere valuta) geen enkele natuurlijke beperking bij het kunnen uitgeven van geld. De overheid creëert nieuw geld op het moment dat ze investeert in de economie. Dat wil zeggen: de overheid kan nooit te weinig geld hebben. De staat schept geld door het typen van getallen op een toetsenbord, en vernietigt geld door het heffen van belastingen. Daar hoeft de overheid niemand rente voor te betalen. De Verenigde Staten, Japan, Turkije en het Verenigd Koninkrijk zijn voorbeelden van de vele staten met een soevereine, niet-inwisselbare munt (niet gekoppeld aan goud of een andere munt). Dit systeem bestaat wereldwijd sinds 1971, toen de Verenigde Staten ophield met het verkopen van goud voor dollars. (Euroland, waarover straks, is een verhaal op zich).
Heel in het kort heeft een soevereine staat die een eigen munt voert (en niet belooft de eigen munt in te wisselen voor goud of andere valuta) geen enkele natuurlijke beperking bij het kunnen uitgeven van geld. De overheid creëert nieuw geld op het moment dat ze investeert in de economie. Dat wil zeggen: de overheid kan nooit te weinig geld hebben. De staat schept geld door het typen van getallen op een toetsenbord, en vernietigt geld door het heffen van belastingen. Daar hoeft de overheid niemand rente voor te betalen. De Verenigde Staten, Japan, Turkije en het Verenigd Koninkrijk zijn voorbeelden van de vele staten met een soevereine, niet-inwisselbare munt (niet gekoppeld aan goud of een andere munt). Dit systeem bestaat wereldwijd sinds 1971, toen de Verenigde Staten ophield met het verkopen van goud voor dollars. (Euroland, waarover straks, is een verhaal op zich).
Bijgeloof
Maar wacht even: als de overheid onbeperkt geld kan scheppen en in de economie kan investeren, krijg je dan geen enorme inflatie (waarbij het geld steeds minder waard wordt)? Is het niet logisch dat er strenge beperkingen zijn aan het budget van de overheid? De staat moet toch belastingen heffen en geld lenen op ‘de financiële markten’ voordat ze geld kan uitgeven? Is de overheid niet net als een huishouden of een bedrijf?
Maar wacht even: als de overheid onbeperkt geld kan scheppen en in de economie kan investeren, krijg je dan geen enorme inflatie (waarbij het geld steeds minder waard wordt)? Is het niet logisch dat er strenge beperkingen zijn aan het budget van de overheid? De staat moet toch belastingen heffen en geld lenen op ‘de financiële markten’ voordat ze geld kan uitgeven? Is de overheid niet net als een huishouden of een bedrijf?
Begrotingstekort
Integendeel, dat is allemaal economisch bijgeloof. Een bedrijf of huishouden moet inderdaad zorgen dat ze niet meer uitgeeft dan er binnenkomt. Maar de overheid moet juist zorgen dat ze meer geld uitgeeft (o.a. aan investeringen in de publieke sector) dan dat er binnenkomt (aan belastingen, heffingen, enz.)! De overheid moet dus bijna altijd een begrotingstekort hebben. Anders kan er niet voldoende werkgelegenheid zijn, kan de infrastructuur geen hoge kwaliteit hebben, en kan de levensstandaard geen hoog peil bereiken.
Integendeel, dat is allemaal economisch bijgeloof. Een bedrijf of huishouden moet inderdaad zorgen dat ze niet meer uitgeeft dan er binnenkomt. Maar de overheid moet juist zorgen dat ze meer geld uitgeeft (o.a. aan investeringen in de publieke sector) dan dat er binnenkomt (aan belastingen, heffingen, enz.)! De overheid moet dus bijna altijd een begrotingstekort hebben. Anders kan er niet voldoende werkgelegenheid zijn, kan de infrastructuur geen hoge kwaliteit hebben, en kan de levensstandaard geen hoog peil bereiken.
Overschot
Als je de hele economie bij elkaar optelt (overheid en niet-overheid), en je trekt alle schulden van alle spaargelden af, dan moet je uitkomen op nul. De schuld van de één is het vermogen van de ander. Alle contanten zijn (renteloze) schulden van de staat, en ook alle bedragen op bankrekeningen zijn schulden (aan de bank of van de bank, rentedragend of rentevrij). Als de overheid een tekort voert, hebben wij een overschot. Als de overheid een overschot voert, hebben wij een tekort. Wat heeft u liever, een tekort of een overschot? Juist: burgers en bedrijven hebben liever een overschot! Daarom moet de overheid een tekort hebben.
Als je de hele economie bij elkaar optelt (overheid en niet-overheid), en je trekt alle schulden van alle spaargelden af, dan moet je uitkomen op nul. De schuld van de één is het vermogen van de ander. Alle contanten zijn (renteloze) schulden van de staat, en ook alle bedragen op bankrekeningen zijn schulden (aan de bank of van de bank, rentedragend of rentevrij). Als de overheid een tekort voert, hebben wij een overschot. Als de overheid een overschot voert, hebben wij een tekort. Wat heeft u liever, een tekort of een overschot? Juist: burgers en bedrijven hebben liever een overschot! Daarom moet de overheid een tekort hebben.
Het geld van de staat kan nooit opraken: de staat creëert rentevrij geld terwijl ze investeert. De overheid heeft geen geld, de overheid creëert geld. Burgers en bedrijven, aan de andere kant, moeten meer rentedragende schulden aangaan wanneer de overheid langdurig overschotten heeft. Anders gaan ze failliet. Maar door die rentedragende schulden krimpt de economie op den duur, en vindt een opwaartse verdeling van geld plaats.
Kunt u het volgen? Maar waar zijn de belastingen dan voor nodig? Kunnen we de belastingdienst niet opheffen? Waarom bestaat er een staatsschuld? Hebben de VS en Japan bijvoorbeeld geen enorme staatsschuld? Een duidelijk bewijs dat de VS en Japan geld moeten lenen voor ze het kunnen uitgeven!
Kunt u het volgen? Maar waar zijn de belastingen dan voor nodig? Kunnen we de belastingdienst niet opheffen? Waarom bestaat er een staatsschuld? Hebben de VS en Japan bijvoorbeeld geen enorme staatsschuld? Een duidelijk bewijs dat de VS en Japan geld moeten lenen voor ze het kunnen uitgeven!
Staatsschuld is niet nodig
Het tegenovergestelde is waar. Een overheid hoeft geen (rentedragende) staatsschuld te hebben. Het is een politieke keuze. Door het uitgeven van obligaties (schuldpapieren) kan de staat bijvoorbeeld rente betalen aan pensioenfondsen, die daarmee een kapitaal opbouwen om pensioenen uit te keren. Maar een staatsschuld kan alleen maar bestaan als de overheid eerst geld in de maatschappij heeft gestopt: als burgers en bedrijven geen geld op hun rekening hebben (die bankreserves vormen) hebben banken en pensioenfondsen helemaal geen geld om staatsschuldpapier te kopen! De VS en Japan kunnen nooit geld tekort komen om de rente over hun staatsschuld te betalen. Het is ook niet de geldmarkt die de rentevoet over die staatsschuld bepalen, maar de staat zelf (het ministerie van financiën en de centrale bank). Het uitgeven van schuldpapier door de staat is een traditie en een politieke keuze, nooit een financiële noodzaak.
Het tegenovergestelde is waar. Een overheid hoeft geen (rentedragende) staatsschuld te hebben. Het is een politieke keuze. Door het uitgeven van obligaties (schuldpapieren) kan de staat bijvoorbeeld rente betalen aan pensioenfondsen, die daarmee een kapitaal opbouwen om pensioenen uit te keren. Maar een staatsschuld kan alleen maar bestaan als de overheid eerst geld in de maatschappij heeft gestopt: als burgers en bedrijven geen geld op hun rekening hebben (die bankreserves vormen) hebben banken en pensioenfondsen helemaal geen geld om staatsschuldpapier te kopen! De VS en Japan kunnen nooit geld tekort komen om de rente over hun staatsschuld te betalen. Het is ook niet de geldmarkt die de rentevoet over die staatsschuld bepalen, maar de staat zelf (het ministerie van financiën en de centrale bank). Het uitgeven van schuldpapier door de staat is een traditie en een politieke keuze, nooit een financiële noodzaak.
Belastingen verlenen waarde aan het geld
Belastingen zijn niet nodig voor het kunnen financieren van de uitgaven van de staat. Toch hebben ze een essentiële functie. Burgers en bedrijven weten dat ze hun belastingen moeten betalen in de officiële nationale valuta. Daarom accepteren zij die munt als betaalmiddel – ze hebben hem nodig. De functie van belastingen is dus het verlenen van waarde aan de munt.
Belastingen zijn niet nodig voor het kunnen financieren van de uitgaven van de staat. Toch hebben ze een essentiële functie. Burgers en bedrijven weten dat ze hun belastingen moeten betalen in de officiële nationale valuta. Daarom accepteren zij die munt als betaalmiddel – ze hebben hem nodig. De functie van belastingen is dus het verlenen van waarde aan de munt.
Er is een tweede functie. Stel dat de economie op volle toeren draait. De werkloosheid is opgelost. Bedrijven hebben grote moeite hun vacatures in te vullen. De economie raakt oververhit. Het is dan een goed idee om de belastingen te verhogen. De staat snijdt zo koopkracht weg. De economie kan tot bedaren komen, om inflatie te voorkomen. Inflatie is bij volledige werkgelegenheid immers wel voorstelbaar.
Een derde functie is inkomenspolitiek en het belonen of ontmoedigen van gewenst of ongewenst economisch gedrag. Bijvoorbeeld door hoge belastingen op winst uit olie- en gaswinning, en lage belastingen op winst uit de productie van windmolens en zonnepanelen. Dat zijn politieke keuzes.
Inflatie als boeman
Inflatie: het schrikbeeld dat u bang moet maken. Als de overheid zomaar geld kan uitgeven, zonder te streven naar een balans op de begroting, leidt dat niet per definitie tot inflatie? Zodat we met kruiwagens vol euro’s naar de bakker en de drogist moeten? In Duitsland (de Weimar-Republiek) en Zimbabwe (onder Mugabe) hebben we toch dramatische voorbeelden gezien van het aanzetten van ´de geldpers´! Toch hebben de Weimar-Republiek en Zimbabwe niets te maken met teveel investeren door de overheid in de economie.
Inflatie: het schrikbeeld dat u bang moet maken. Als de overheid zomaar geld kan uitgeven, zonder te streven naar een balans op de begroting, leidt dat niet per definitie tot inflatie? Zodat we met kruiwagens vol euro’s naar de bakker en de drogist moeten? In Duitsland (de Weimar-Republiek) en Zimbabwe (onder Mugabe) hebben we toch dramatische voorbeelden gezien van het aanzetten van ´de geldpers´! Toch hebben de Weimar-Republiek en Zimbabwe niets te maken met teveel investeren door de overheid in de economie.
In Zimbabwe werd nauwelijks of geen belasting meer geheven. Niemand zag nog de noodzaak om de Zimbabwaanse munt te gebruiken. Zimbabwe had onbetaalbare schulden in buitenlandse valuta. Inderdaad, als de staat probeert grote hoeveelheden buitenlandse valuta aan te kopen, keldert de waarde van de eigen munt tegenover andere munten (de wisselkoers). Importen worden onbetaalbaar; hyperinflatie is het gevolg.
Datzelfde gebeurde in Weimar-Duitsland. Nadat het Duitse Keizerrijk de verliezer van de Eerste Wereldoorlog werd, legden o.a. het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk het enorme schulden op. Voor de rentebetalingen was Duitsland gedwongen grote hoeveelheden buitenlandse valuta en goud te kopen, zodat uiteraard de wisselkoers van de Duitse mark instortte – met hyperinflatie als gevolg. Zodra de Duitse staat stopte met het kopen van goud en buitenlandse valuta kwam er een eind aan de hyperinflatie.
'Het geld is op'
Dit is allemaal kennis die door de meeste verstandige economen wordt gedeeld. Maar als het geld nooit op kan zijn (omdat een zelfstandige overheid met een soevereine, niet-inwisselbare munt nooit een tekort aan getallen op het beeldscherm kan krijgen), waarom horen we dan altijd dat het geld op is? Ook in de VS hameren politici om het hardst dat het geld op is, dat de sociale zekerheid onbetaalbaar wordt, en dat ‘pijnlijke bezuinigingen’ noodzakelijk zijn om het land van de financiële ondergang te redden. President Obama heeft gezegd dat het geld op is. Maar het is bijgeloof.
Dit is allemaal kennis die door de meeste verstandige economen wordt gedeeld. Maar als het geld nooit op kan zijn (omdat een zelfstandige overheid met een soevereine, niet-inwisselbare munt nooit een tekort aan getallen op het beeldscherm kan krijgen), waarom horen we dan altijd dat het geld op is? Ook in de VS hameren politici om het hardst dat het geld op is, dat de sociale zekerheid onbetaalbaar wordt, en dat ‘pijnlijke bezuinigingen’ noodzakelijk zijn om het land van de financiële ondergang te redden. President Obama heeft gezegd dat het geld op is. Maar het is bijgeloof.
Voor een groot deel geloven de gekozen politici wat ze zeggen. Maar ook als ze het niet geloven is het een uitgelezen kans om een radicaal rechtse, neoliberale agenda door te voeren. Want wat moeten burgers doen als ze denken dat het geld op is? Het is dan veel moeilijker om verontwaardigd de straat op te gaan. De ´pijnlijke maatregelen´ worden zo veel braver geslikt. Een kind dat denkt dat de koekjes op zijn gedraagt zich anders dan een kind dat weet dat er tientallen koekjes in de trommel zitten.
De euro: een vreemde monetaire eend
Nu u een indruk heeft van hoe een soevereine munt werkt, kunnen we naar Europa. De Europese Monetaire Unie (Euroland) is een hele vreemde eend in de bijt. In het kort hebben de lidstaten die de euro hebben ingevoerd vrijwillig afstand gedaan van de mogelijkheid om geld te scheppen. Nederland en de andere staten in Euroland hebben zich afhankelijk gemaakt van belastinginkomsten en leningen op de kapitaalmarkt.
Nu u een indruk heeft van hoe een soevereine munt werkt, kunnen we naar Europa. De Europese Monetaire Unie (Euroland) is een hele vreemde eend in de bijt. In het kort hebben de lidstaten die de euro hebben ingevoerd vrijwillig afstand gedaan van de mogelijkheid om geld te scheppen. Nederland en de andere staten in Euroland hebben zich afhankelijk gemaakt van belastinginkomsten en leningen op de kapitaalmarkt.
We kunnen niet meer ongestraft een tekort voeren, en we moeten voor onze staatsobligaties de rente betalen die de markt dicteert. Nederland en de andere EMU-lidstaten zijn nu vergelijkbaar met Amerikaanse staten, zoals Florida of Illinois. Maar de Verenigde Staten hebben een ministerie van financiën en een centrale bank die in principe zijn onderworpen aan de volksvertegenwoordiging. De federale staat (in Washington) kan – als ze het maar wil – altijd financieren wat de staten nodig hebben. Of dat ook gebeurt is een kwestie van politieke wil.
Afhankelijk van de banken
De Europese Centrale Bank (ECB) daarentegen is officieel onafhankelijk van de politiek. Wat betekent dat? In de praktijk is de ECB afhankelijk van de banken. Euro-lidstaten moeten de ECB smeken om hun staatsschuld op te kopen, als de rente die de markt dicteert door het dak gaat. Het is de vraag of de ECB dat steeds gaat doen. De (ooit soevereine) staten die de nu de euro hebben ingevoerd zijn nu totaal afhankelijk van het humeur van een klein, ondemocratisch clubje in Frankfurt am Main. We hebben niet het equivalent van het Amerikaanse ministerie van financiën, dat de afgelopen jaren (via de centrale bank) duizenden miljarden dollars op zijn toetsenborden tevoorschijn toverde en in de banken pompte. Dat de bestemming van al dat geld verkeerd is, is een politieke kwestie. Hetzelfde bedrag zou de overheid kunnen investeren in het onderwijs, de gezondheidszorg, het milieu, duurzame energie, de werkgelegenheid en de infrastructuur.
De Europese Centrale Bank (ECB) daarentegen is officieel onafhankelijk van de politiek. Wat betekent dat? In de praktijk is de ECB afhankelijk van de banken. Euro-lidstaten moeten de ECB smeken om hun staatsschuld op te kopen, als de rente die de markt dicteert door het dak gaat. Het is de vraag of de ECB dat steeds gaat doen. De (ooit soevereine) staten die de nu de euro hebben ingevoerd zijn nu totaal afhankelijk van het humeur van een klein, ondemocratisch clubje in Frankfurt am Main. We hebben niet het equivalent van het Amerikaanse ministerie van financiën, dat de afgelopen jaren (via de centrale bank) duizenden miljarden dollars op zijn toetsenborden tevoorschijn toverde en in de banken pompte. Dat de bestemming van al dat geld verkeerd is, is een politieke kwestie. Hetzelfde bedrag zou de overheid kunnen investeren in het onderwijs, de gezondheidszorg, het milieu, duurzame energie, de werkgelegenheid en de infrastructuur.
Experiment
De EMU is dus een tamelijk rampzalig monetair experiment. Maar voor de financiële sector is het een droom die is uitgekomen. Want een overheid die geen rentevrij geld kan scheppen, moet steeds een beroep doen op die financiële sector. Ondertussen zakken de Europese economieën steeds verder weg, en dat landen als Duitsland en Nederland er relatief nog redelijk voor staan komt doordat zij netto exporteurs zijn – niet door ‘degelijk financieel beleid’ of een grotere ‘discipline’. Aardig, maar niet alle landen kunnen netto exporteur zijn.
De EMU is dus een tamelijk rampzalig monetair experiment. Maar voor de financiële sector is het een droom die is uitgekomen. Want een overheid die geen rentevrij geld kan scheppen, moet steeds een beroep doen op die financiële sector. Ondertussen zakken de Europese economieën steeds verder weg, en dat landen als Duitsland en Nederland er relatief nog redelijk voor staan komt doordat zij netto exporteurs zijn – niet door ‘degelijk financieel beleid’ of een grotere ‘discipline’. Aardig, maar niet alle landen kunnen netto exporteur zijn.
Schoenveters
Euroland heeft dus een fundamenteel probleem. U weet nu waarom we overal op moeten bezuinigen. We hebben onze schoenen strak met de veters aan elkaar vastgebonden – en dan vragen we ons af waarom we zo langzaam vooruitkomen! Ook de EMU-normen van maximaal 3% begrotingstekort en 60% staatsschuld (als percentage van het Bruto Binnenlands Product) zijn economische waanzin.
Euroland heeft dus een fundamenteel probleem. U weet nu waarom we overal op moeten bezuinigen. We hebben onze schoenen strak met de veters aan elkaar vastgebonden – en dan vragen we ons af waarom we zo langzaam vooruitkomen! Ook de EMU-normen van maximaal 3% begrotingstekort en 60% staatsschuld (als percentage van het Bruto Binnenlands Product) zijn economische waanzin.
Oplossing
Valt dit nog op te lossen? Een economisch eenvoudige, maar politiek lastige kwestie. Consequent is het vormen van een soort Verenigde Staten van Europa. Maar we moeten ons hart vasthouden voor het democratisch gehalte daarvan. Niet ondenkbaar is het totale uiteenvallen van de Unie en de terugkeer van de nationale munten. Mogelijk met chaos op de korte termijn, maar op de lange termijn keert de rust weer en kunnen de lidstaten hun eigen monetair beleid voeren, zonder de terreur van ‘de financiële markten’.
Valt dit nog op te lossen? Een economisch eenvoudige, maar politiek lastige kwestie. Consequent is het vormen van een soort Verenigde Staten van Europa. Maar we moeten ons hart vasthouden voor het democratisch gehalte daarvan. Niet ondenkbaar is het totale uiteenvallen van de Unie en de terugkeer van de nationale munten. Mogelijk met chaos op de korte termijn, maar op de lange termijn keert de rust weer en kunnen de lidstaten hun eigen monetair beleid voeren, zonder de terreur van ‘de financiële markten’.
Het is daarnaast niet onmogelijk om de eurolanden hun relatieve onafhankelijkheid te laten behouden, zonder dat de eurozone uiteenspat. Daartoe moet de Europese Centrale Bank worden getemd en onder democratisch bestuur komen. Gebaseerd op bijv. een verdeling per aantal inwoners kan de ECB zo gedwongen worden om het geld te scheppen dat elk land nodig heeft om een fatsoenlijk begrotingstekort te voeren. Zodat het kan investeren in onderwijs, infrastructuur, energie, milieu, de gezondheidszorg, en de werkgelegenheid – zonder dat we de slaaf zijn van de speculanten.
Kennis is macht
Op de huidige weg doormodderen is het beste recept voor armoede en massawerkloosheid. Dat is nergens voor nodig: de EMU fiksen – het kan. Maar dat gebeurt alleen als onder de bevolking van Euroland een besef gaat groeien van de aard van het probleem. Als u dit heeft uitgelezen bent u, hoop ik, een bijgeloof armer.
Op de huidige weg doormodderen is het beste recept voor armoede en massawerkloosheid. Dat is nergens voor nodig: de EMU fiksen – het kan. Maar dat gebeurt alleen als onder de bevolking van Euroland een besef gaat groeien van de aard van het probleem. Als u dit heeft uitgelezen bent u, hoop ik, een bijgeloof armer.
11 opmerkingen:
Erg goed stuk. Meester begrijpt hoe het werkt. Wel had hij mogen verwijzen naar Modern Money Theory (MMT), waar hij bij aansluit. Het bastion van MMT is de Universiteit van Missouri in Kansas City. De bekendste namen daar zijn Michael Hudson, Randall Wray, Stepanie Kelton. Toevallig gisteren nog een presentatie van Kelton zitten te bekijken. Maar Meester doet goed en zelfs nobel werk. Je weet van teveoren dat je besprongen wordt door de 'bijgelovigen'...
Een 'meesterlijk' stuk.
Helemaal als je ook zijn antwoorden op de vele -'besprongen door bijgelovigen'- reakties leest.
Als leek was ik na dit uurtje economie-studie helemaal murw en kon niet meer bepalen of ik nu meer bewondering had voor het stuk of voor de geduldige weerlegging van de vele reakties.
Uiterst leerzaam. Dank voor de link.
Ton
Meester vat de ideeën van Modern Money Theory (MMT) prima samen. Voor wie het allemaal van wat dichterbij wil beluisteren kan ik de presentaties op de MMT-website http://neweconomicperspectives.org van harte aanbevelen. Vooral Stephanie Kelton is werkelijk een unicum van helderheid.
Eerder dit jaar waren Kelton en Michael Hudson in Italië (Rimini) voor een symposium. Voor een sporthal vol met gewone mensen legden ze de ideeën van MMT uit. Hartverwarmend! Er zijn mp3's van maar de geluidskwaliteit is erg slecht. Meer in het algemeen lijkt het MMT-gedachtengoed nu eindelijk een beetje de wind mee te krijgen, tenminste in de VS. Dat is ook wel nodig: hun boodschap is zo belangrijk dat je er bijna hoofdpijn van krijgt. Want bedenk eens: al die bezuinigingen zijn nergens voor nodig!! Onvoorstelbaar hoe de linkse partijen het hier laat zitten!
Links:
Recent radio-interview met Stehpanie Kelton (zoals ik al zei, ze is glashelder, echt de moeite meer dan waard):
http://harryshearer.com/le-show/october-28-2012/
Link naar uitstekende lezing van Warren Mosler en Stephanie Kelton:
http://neweconomicperspectives.org/2012/10/modern-money-and-public-purpose-2-governments-are-not-households.html
Zoals gezegd een belangrijkere economische boodschap voor ons hier in NL is niet te verzinnen.
Ik had inderdaad wel mogen verwijzen naar MMT, UMKC etc.
De reden dat ik dat niet deed is omdat het stukje aanvankelijk bedoeld was voor totale leken op economisch gebied, en ik het zo simpel mogelijk wilde houden. Verder wilde ik ook dat het stukje zelf overtuigend zou kunnen zijn, zonder zich te beroepen op een autoriteit (die mensen ook verder niet kennen).
Ook is mijn bezwaar tegen MMT vooralsnog (los van het feit dat het natuurlijk gewoon klopt) dat ze de private geldcreatie door banken te weinig als factor meenemen waar crises door veroorzaakt worden. Minsky en Keen (die zich niet afficheert als "MMT") hebben daar belangrijk werk gedaan.
Ook zijn er MMT'ers die zichzelf eigenlijk geen MMT'er willen noemen (Mosler), en Michael Hudson is helemaal een eigenwijze vogel.
Het plan was om daar een volgend stukje over te plaatsen op de joop-site. :)
Daarnaast heb ik nog wat bezwaren tegen MMT zoals gepredikt door o.a. Mosler, dat het verder gewoon een verheerlijking is van "entrepreneurial capitalism". Weinig over uitbuiting, ongelijkheid, verwoesting van het milieu, enz. Een hele slimme vogel die Mosler maar toch ook gewoon een hedge fund manager die geld met geld verdient.
PS Eerder in die serie op neweconomicperspectives.org staat een lezing met Randall Wray en Michael Hudson. Wray is wat mij betreft de helderste MMT'er.
Heb je z'n "MMT primer" al in huis?
Maarre, als een overheid de geldpers aanzet om zich te bewapenen en voor een leger enorme bedragen neer te tellen die ook nog eens ingezet worden tegen de eigen bevolking. Dan is dit toch in omloop gebracht geld dat een bestaande infrastructuur en een de economie ten goede komende bevolkingsgroep ten nadele van, zo niet vernietigend voor een reële economie. Waarmee gezegd is dat er toch eerst garanties moeten worden ingebouwd die dit al direct bij het begin onmogelijk maken. En is dit niet al een heel oud gegeven dat door passivisten naar voren werd gebracht en dat steeds weer werd gefrustreerd. In feite is het opheffen van bewapening en leger precies genoeg om die negatieve kanten van overheidstekorten te bestrijden die in het oude model een overheid nopen geld te lenen op de financiële markt, en zich daarmee uitlevert aan die markt, en was het juist dit dat economieën van landen in een crisis doet belanden omdat staatsschulden en private schulden met elkaar in concurrentie zijn betreffende de rang die wordt toegescheven aan de belangrijkheid van inlossen van die schulden. Wat zeker is is dat een van staatswege ondersteuning van die financiële markt met hogere schulden van die staat als gevolg opgeteld bij de schulden die die staat al aanging om een bewapening en leger te bekostigen de negatieve gevolgen voor wat er aan geld beschikbaar is voor de private economische sector dubbel benadeelt.
Dit overwegende kan ik toch niet anders dan tot de constatering komen dat er eerst aan deze dubbele achterstelling van de reële economie moet worden gewerkt voordat het zinnig is de geldpers aan te zetten om een gezonde economie te bewerkstelligen. Dus ik ben het wel eens met Herman Meester maar hij slaat iets over, namelijk de psychische factor van de psychoten/psychopaten die de natie[s]/staat[en]/EU eurostaten/de VS en bij uitbreiding helemaal op het eind ook de VN runnen.
Kortom, oorlog is hun bussiness. We leven in een internationale oorlogseconomie, en ga daar maar eens de geldpersen ongelimiteerd voor laten draaien. Onze crises komen steeds uit een internationaal buitenland die precies zoals Herman Meester zegt doen. Maar dan ook helemaal verkeerd en overslaande wat zo evident is. Los eerst de oorlogseconomiën maar eens op. Een huishouden dat meer geld uitgeeft aan bewapening en leger dan aan het huishouden zelf, zoals de VS, krijgt van mij geen goedkeuring. Mijn toetsenbordje kan er niet meer van maken, helaas.
Typisch dat ik dit gegeven niet een keer tegenkom in de reacties op Joop.nl.
Je hebt wel gelijk Sjuul, maar aan de andere kant, als linkse (of "linkse") mensen om opportunistische redenen gaan roepen dat er op het leger bezuinigd moet worden "omdat het geld op is", gaan ze dan akkoord met uitbreiding als het geld opeens niet "op" blijkt te zijn? M.a.w., is het niet gevaarlijk om zo te redeneren? Ik zou zeggen dat het bezwaar tegen het gigantische militaire apparaat de verspilling van grondstoffen en energie is, naast de dood en verderf die de ermee gevoerde oorlog zaait.
Het is bijv. waar dat het volledige Amerikaanse tekort op de betalingsbalans te wijten is aan militaire uitgaven wereldwijd. Maar moeten we daar niet tegen zijn om sociale en ecologische redenen, in plaats van om financiële?
Veel "linkse" types zijn tegen de oorlog als het teveel geld kost en te lang duurt. Maar als het een snelle overwinning is, met weinig doden aan "onze" kant, dan vinden ze het opeens wel jofel. Dat vind ik het ranzigst soort opportunisme.
Ja je hep gelijk Herman, het is "linksigheid" van het ranzigste soort als bijvoorbeeld een Joseph Stalin met zijn Rode Leger oppertunistisch bovenstaand "puur economisch bijgeloof" ter zijde schuift, en een oorlogseconomie opstart op de manier zoals jij zogenaamd wars van bijgeloof voorstelt, nogwel tegen het wereldwijd aanwezige maar binnenslands in de SU ook niet mis te verstane antisemitisme in, misschien wassie het zelf ook wel in zekere mate, en koste wat kost Hitlers barbaarse fascistenhordes terugdreef tot voorbij de buitengrenzen van hun republiek. Dit soort links wist allang hoe het moest en weigerde bijvoorbeeld ook Marshall hulp aangezien de soort economie die zij voorstonden precies voldeed aan wat je hier schrijft. En ook nog de moeite nam, tegen alle nationalistische politici in, revolutionairen en antikolonialisten wereldwijd te ondersteunen. Niks mis mee mijns inziens.
Wat er mis is met het bestrijden van zekere bijgeloven zoals je voorstelt, maar ik heb eerder de indruk dat het een kapitalistisch grondbeginsel is waar de kapitalistische economie niet buiten kan functioneren, is dat ik weiger te geloven, en hopelijk velen met mij, dat een hitleriaans bestuurde nazieconomie op de door jouw beschreven wijze in staat is een crisis te bestrijden zonder expantiedrift en alles wat het verder vereist aan propaganda en haatzaaierij enzovoort. Ik beweer alleen maar dat het onvermijdelijk is om eerst de internationale oorlogeconomieën het bestaan onmogelijk te maken voordat er nog maar gedacht kan worden aan een economische-crisis-bestrijding zoals je voorstelt.
Ik denk echter eerder dat de inhoud van je voorstelling van zaken er eerder een is die spiegelbeeldig is aan die die in de voormalige communistische SU gebruikelijk was. Het volk, en dan niet alleen het russische maar alle volken binnen de SU, was eigenaar van alles en de geldeconomie bestond er alleen maar om distributie van geld en goederen en diensten te reguleren. Maar helaas en gelukkig maar, werden ze ook daar bijgelovig. Jij wilt het eigendom van alles aan de staat geven en iedereen tot schuldenslaaf van die staat maken, is mijn indruk.
Het punt wat ik wilde maken is het evidente gegeven dat financiële redenen normaliter niet te omzeilen zijn (behalve dan door de VS heppik de indruk). Met alle horror tot in de haarvaten van alle samenlevingen waar ook op onze planeet, en binnenslands in de VS (wat dat betreft kan het mij daar niet slecht genoeg met de economie gaan), waarmee dit gepaard gaat tot gevolg. Horror voor het echie hoor, geen hollywood horror. De VS is de eerste natie die in aanmerking komt om door economische wetten tot de orde geroepen te worden. Hun oorlogseconomie moet kapot. Verandering waar we in kunnen geloven, ja we kunnen het. De hamvraag is welke natie daarna daar voor in aanmerking komt. Ik stel voor elke staat die neigt te expanderen en dit met niet mis te verstane militaire middelen doet, en die dit met oorlogspropagandistische middelen doet, al is het laatste meestal niet zo duidelijk waar te nemen voor de gemiddelde mainstream massa(ge)media (bij)gelovige.
Je geloof, of is dit nu jouw bijgeloof, dat kapitalisten kunnen veranderen en opeens omdat we daar tegen zijn om sociale en ecologische redenen, in plaats van om financiële redenen, dit gaan doen. Sorry hoor, ik geloof geen woord van wat je zegt.
Sjuul,
Ik zie niet goed waar ik de aanleiding heb gegeven om je te laten denken dat ik "het eigendom van alles aan de staat [wil] geven en iedereen tot schuldenslaaf van die staat maken".
Ik beschrijf alleen wat de soevereine overheid altijd doet en altijd heeft gedaan: als de overheid geld uitgeeft, creëert ze nieuw, rentevrij geld. Daarmee kan ze goedaardige dingen doen (spoorwegen aanleggen, ziekenhuizen, scholen, enz. bouwen) en kwaadaardige dingen doen (een militair apparaat opzetten om de wereld mee te overheersen). Het probleem in de EMU is dat we dat niet snappen en onszelf kapot bezuinigen.
Mijn enige boodschap is dus dat voor het financieren van onderwijs, zorg, infrastructuur enz. niemand je mag wijsmaken dat "het geld op is." Als ik je goed begrijp zeg je: vertel dat de mensen nou maar niet, want als ze erachter komen dat het geld niet op is, gaan ze het leger weer uitbreiden. Dus dan moeten we de bevolking in armoede storten en de publieke sector afschaffen in ruil voor een magerder militair apparaat. Ik denk dat het toch beter is om gewoon de waarheid te spreken. De "oorlogseconomieën het bestaan onmogelijk maken" moet je daarnaast ook niet laten, maar niet om financiële maar om menselijke redenen.
Hoi Herman,
Ik heb de primer nog niet (volgde Hudson al langer maar MMT eigenlijk pas sinds kort). Nogmaals mijn waardering voor je werk om het economische analfabetisme in NL en Europa te bestrijden. En voor je enorme geduld bij het geven van uitleg! Groet, Paul
Het stukje was overtuigend genoeg! Heb mijn partner min of meer gedwongen het te lezen omdat de boodschap richting onze huidige politiek in Nederland en Europa zo onbeschrijflijk belangrijk is. Groet!
Een reactie posten