'Deskundigen' 20

Behalve de vaagheden en tegenstrijdigheden wordt het reisboek van Geert Mak ook ontsierd door aperte fouten. Een voorbeeld daarvan: 

'Er ontstonden geruchten dat  Sitting Bull op het punt stond zich bij de beweging aan te sluiten, er werd een arrestatiebevel tegen hem vervaardigd, een groepje Lakota-politiemensen -- want er waren ook collaborateurs -- drong 's avonds zijn hut binnen, er ontstond in het duisternis een gevecht met zijn aanhangers, Sitting Bull werd gedood door een kogel in zijn borst en daarna werd zijn gezicht door een wraakzuchtige Lakota-agent tot moes geslagen.' 

Deze zin wemelt van de fouten en vaagheden. Wat bedoelt Mak met 'er ontstonden geruchten'? Bij wie en wanneer en waarom? Mak weet het kennelijk niet, maar de feiten zijn wel onontbeerlijk voor een goed begrip van deze historische gebeurtenis. Had Mak de boeken gelezen van bijvoorbeeld de Amerikanse historicus Robert Utley, zoals Sitting Bull: The Life and Times of an American Patriot, of The Last Days of the Sioux Nation, dan had hij geweten dat die 'geruchten' niet zomaar spontaan 'ontstonden,' maar dat ze in het leven waren geroepen door blanke kolonisten die op het land van de indianen uit waren, en door Amerikaanse journalisten die uit sensatiezucht suggereerden dat er een nieuwe gewapende strijd met de indianen op het punt stond uit te breken, en door James McLaughlin, hoofd van de Standing Rock Sioux Agency die op het paranoide af vreesde dat Sitting Bull zich zou aansluiten bij een religieuze beweging die een mengeling was van verlossingsleer en traditionele rituelen. McLaughlin moest in opdracht van Washington de naar Standing Rock gedeporteerde indianen in de gaten houden en meende dat de Ghost Dance een oorlogsdans was. In werkelijkheid voorspelde de profeet van deze religieuze beweging juist een vreedzaam einde van het blanke expansionisme. Ineens zouden alle indringers eenvoudigweg verdwijnen, een voorspelling die even opmerkelijk was als het geloof van de blanke kolonisten dat Christus zal terugkeren op de Dag des Oordeels. Het is een oud en bekend fenomeen dat wanhopige mensen zich een verlossing dromen, omdat de werkelijkheid onverdraaglijk is geworden en men zich aan ‘hoop’ vastklampt. Het is een pyschologische wetmatigheid die juist Mak zich zou moeten kunnen voorstellen, gezien zijn eigen intense verlangen naar ‘hoop,’ en dat terwijl hij juist behoort tot de uitverkorenen van hetzelfde systeem dat de indianen uitroeide.

McLaughlin gaf de indiaanse politie, die de blanke orde in de gevangenkampen moest handhaven, opdracht Sitting Bull te arresteren. De bewering dat we hier te maken hebben met 'collaborateurs,' is onjuist als we afgaan op de uiterst negatieve connotatie van het woord. Tenzij Mak bedoelt dat de Amerikaanse kolonisten net als de Duitsers, die eveneens op zoek waren naar Lebensraum en eveneens genocide pleegden, te vergelijken zijn met Nazi's. Maar dat blijkt weer niet uit zijn boek. Geenszins, eerder het tegenovergestelde. Mak spreekt immers zelf van zijn 'geheime liefde' voor 'Amerika.' Gezien de gewelddadige geschiedenis van de VS is de vraag gerechtvaardigd waar deze 'liefde,' die ook nog eens 'geheim' is, op stoelt? 

Hoe dan ook, de kwalificatie 'collaborateurs' is hier niet op haar plaats. En wat betreft het bevel, dat kwam van de hoogste blanke ambtenaar ter plaatse. Waarom zou Mak dit niet vermelden? De politiemannen drongen niet ''s avonds zijn hut binnen,' maar om half zes 's ochtends, en zijn 'hut' was geen 'hut,' maar een houten 'house,' zoals Amerikanen dit noemen, net zo’n ‘huis’ als waar de blanken in het Wilde Westen woonden. Door zijn vaagheid en door de fouten is Mak's tekst tendentieus, op verschillende niveau's. De ongewapende Sitting Bull werd niet door een kogel 'gedood,' maar vermoord door een gewapende politieman in dienst van de blanken die eerder het land van de indianen stalen. Sitting Bull’s gezicht werd niet door 'een wraakzuchtige Lakota-agent tot moes geslagen,' maar tot moes ‘geschoten’ door een politieman die vlakbij hem stond.

  

7 regels op 1 bladzijde met 10 vaagheden en fouten. Dat is een hoog percentage voor iemand die pretendeert de geschiedenis van de VS te kennen en opgevoerd wordt als een 'Amerika-deskundige.' Het geweld tegen de indianen wordt door Mak als een soort side-show afgedaan, het is alsof hij op het laatst nog even een lijstje heeft afgewerkt van dingen die hij absoluut nog even moest behandelen. In gesprekken met Geert viel me op hoe vaak hij over 'de Amerikanen' spreekt. En in zijn optiek zijn 'de Amerikanen' vol goede moed en altijd weer 'optimistisch.' Telkens weer vertelt hij dat hij eenmaal in ‘Amerika’ onder de indruk is van alles dat er 'nieuw en groot' is. Maar wat hij niet beseft is dat hij het niet over 'de Amerikanen' heeft maar over een blanke hegemonistische elite, die  vanaf het begin uit was op een eigen imperium en daarvoor het oude vernietigde om het nieuwe te laten overheersen. Terwijl het continent al vele duizenden jaren bewoond was begin took voor Mak de ‘Amerikaanse’ geschiedenis bij de blanke kolonisten. En ook over het begrip 'groot' heeft hij niet serieus nagedacht. Om dit toe te lichten moet ik eerst een stap terug doen.

Dinsdagavond 15 juli 2003 schreef ik in mijn notitieboekje het volgende:

Die drang om te presteren, nog sterker, nog groter, nog massaler. Dat zagen we vanochtend bij Mount Rushmore. Huizenhoge hoofden van vier Amerikaanse presidenten die met drilboren en dynamiet uit een granieten berg zijn gehakt. Grootscheeps geweld tegen één van de oudste steenlagen van het Amerikaanse continent om een prestige object mogelijk te maken ‘to astound the world,’ aldus Lincoln Borglum, de zoon van de beeldhouwer Gutzon Borglum die in de jaren dertig van de twintigst eeuw de leiding had.

In 1930 schreef Gutzon Borglum een kenmerkende definitie van de ‘Bigness’ van imperium bouwers. Vanaf de piramides van Cheops en de Assyrische leeuwen, het Parthenon, de Romeinse triomfbogen tot Rijkskanselarij van Hitler en het Pentagon, de bouwkunst van imperia is altijd kolossaal geweest, omdat de allereerste functie ervan is om te imponeren en te intimideren door de mens letterlijk te kleineren. Hoe kolossaler de vorm des te kleiner de mens. Borglum begreep dit als geen ander. Hij formuleerde het zo:

‘Colossal art has [a] value – human and soulstirring – that should be incorporated permanently in all National expression – consciously and deliberately in scale with its importance [and] with the people whose lives it express.’

En dan geeft de beeldhouwer een illustrerende anecdote:

‘Some few years ago, a sculptor visited me who showed me the head of a pin, on which he had carved the head of a president. Quite apart from my feelings regarding the purpose, the meaninglessness of this… product of the magnifying glass and patience, I began to think more seriously on the subject of making things larger and better. This pin-head sculptor was shaping the dimensions of his life and soul… into smaller and more cramped dimensions. In thinking of this, I realized how the whole process of life in its healthy form [is expansive] in character… I recalled distinctly that volume; great mass, has a greater emotional effect upon the observer than quality of form; that quality of form (when it is understood) affects the mind; volume shocks the nerve or soul-centers and is emotional in its effect.’

Zo dacht ook Albert Speer, de architect van Hitler en minister van Bewapening van het Nazi-regime. Het verraadt een totalitair denken, inclusief de minachting voor het kleine. Borglum’s sleutelwoorden zijn: ‘soulstirring, meaninglessness, larger and better, cramped dimensions, healthy form, great mass, expansive, volume shocks the nerve.’ Borglum stelt letterlijk dat klein 'betekenisloos’ is. Het is de ideologie van de overtreffende trap. Klein heeft geen recht van bestaan. Alleen wat 'groot’ is, lijkt ‘beter.'  Klein is ‘verkrampt.’ Massa bezit ‘een groter emotioneel effect’ dan ‘de kwaliteit’ van de vorm, want ‘volume shokeert het zenuwgestel.’  Deze beschrijving illustreert in een notendop waar het imperia om draait. Ze dienen te groeien, anders kunnen ze niet imponeren en intimideren, komt er een einde aan het expansionisme en verliezen ze de macht. En juist dat laatste is de grootste vrees van de hegomonistische elite van elk imperium, inclusief die van de VS. Maar Geert Mak beseft dit niet. Door zijn ‘geheime liefde’ voor wat hij noemt ‘Amerika’ laat hij zich imponeren. Ik kom hierop terug.