'Deskundigen' 2

Richard Hofstadter in 1948: 'the rudderless and demoralized state of American liberalism.'

Het programma van 'Amerika-deskundigen' bij Pauw en Witteman aan tafel werd gekenmerkt door de consensus onder de aanwezigen en het gebrek aan werkelijke kennis van zaken. Zo merkte Pauw op dat ten tijde van 'Steinbeck Amerika letterlijk het land van de onbegrensde mogelijkheden [was]. Er was ontzettend veel optimisme.' De auteur Geert Mak beaamde dit onmiddellijk, ondanks het feit dat Steinbeck in bijvoorbeeld The Grapes of Wrath een volstrekt andere werkelijkheid liet zien door over de schreeuwende armoede van failliete pachters te schrijven. Maar iedereen aan tafel zweeg eerbiedig, waarop Pauw vervolgde met de bewering dat 'als je hard wilde werken je het allemaal voor elkaar [kon] krijgen, een prachtige auto, een mooi stuk land, noem het allemaal maar op.' Opnieuw beaamde Mak deze voorstelling van zaken en deed er zelfs nog een schepje bovenop door te stellen dat 'Amerikanen, vergeleken met ons fatalistische Europeanen, op een bepaalde manier hele optimistische mensen blijven. Echt dat vind ik ook fantastisch van ze! Ze blijven de moed erin houden,' zo eindigde hij met een blij gezicht. De EO-presentator Jan van den Bosch knikte enthousiast mee. Ja, zo is het en niet anders. In het zweet des aanschijns, etc.

Dit is de gemeensplaats, de mythe, de karikatuur van de werkelijkheid. Hier zien we dat ook Mak te weinig buiten het geijkte beeld kan kijken, te weinig historische beschouwingen van gezaghebbende Amerikaanse historici heeft gelezen. Een van de meest invloedrijke Amerikaanse historici van de twintigste eeuw was Richard Hofstadter die de mythe waarin ook Mak gelooft al in 1948 als volgt doorprikte:

In American politics the development of a retrospective and nostalgic cast of mind has gone hand in hand with the slow decline of a traditional faith. When competition and enterprise were rising, men thought of the future; when they were flourishing, of the present. Now -- in an age of concentration, bigness, and corporate monopoly -- when competition and opportunity have gone into decline, men look wistfully back toward a golden age.' 

Nogmaals deze realistische beschrijving van de werkelijkheid waarin Hofstadter leefde dateert uit 1948.   Geen sprake van 'onbegrensde mogelijkheden,' maar juist de 'decline' daarvan, geen sprake van 'hele optimistische mensen,' maar burgers die wanhopig teruggrepen naar een geidealiseerd verleden, om te snappen aan het meedogenloze heden. Als je niet werkt dan heb je niet te eten in de VS. Een op de vijf kinderen lijdt honger in het land van 'the American Dream.' http://edition.cnn.com/2011/11/23/us/cnnheroes-hungry-children/index.html 

Er is geen optimisme, maar allereerst noodzaak. Er is geen sociaal vangnet voor de armen, die als 'losers' worden gekwalificeert in de neoliberale massacultuur. Als subtiele waarnemer constateerde Hofstadter het volgende in 1948:

 'Although it has been said repeatedly that we need a new conception of the world to replace the ideology of self-help, free enterprise, competition, and beneficient cupidity upon which Americans have been nourished since the foundation of the Republic, no new conceptions of comparable strength have taken root and no statesman with a great mass following has arisen to propound them. Bereft of a coherent and plausible body of belief -- for the New Deal, if it did little more, went far to undermine old ways of thought -- Americans have become more receptive than ever to dynamic personal leadership as a substitute. This is part of the secret of Roosevelt's popularity, and since his death, of the rudderless and demoralized state of American liberalism.'

Deze beschrijving staat veel dichter bij de werkelijkheid dan het juichende beeld waarin Nederlandse 'deskundigen' geloven. De ideologie van de 'self-help' is geen bewonderenswaardige deugd, zoals Mak en Van den Bosch menen, maar eerder een ondeugd, waardoor de Amerikanen ontvankelijk zijn geworden voor de cultus van de persoonsverheerlijking, van de mateloze bewondering voor de 'winners,' of dit nu een president dan wel een sportheld is, of een filmster. Dat is de mentaliteit die Hofstadter net na de Tweede Wereldoorlog rondom zich zag en niet het banale beeld dat keer op keer wordt herhaald. Mak en de zijnen leven nog in de provinciale sfeer van de jaren vijftig toen de kinderen in Nederland zongen:

'Oom Piet is weer terug uit Amerika, uit Amerika, uit Amerika

Oom Piet is weer terug uit Amerika,

Van je hiep-hiep-hiep, hoera !

Hij is nu een rijke Piet

Om wat centen kijkt ‘ie niet

En de jeugd trekt hem ‘t meest

Voor de kinderen uit de buurt

Heeft hij ’t circus afgehuurd

Jongens, jongens, wat een feest !

Oom Piet is weer terug uit Amerika, uit Amerika, uit Amerika

Oom Piet is weer terug uit Amerika

Van je hiep-hiep-hiep, hoera !'

http://www.seniorplaza.nl/Liedjes_GrootmoederO.htm

Wisten die kinderen veel. Maar zelfs als volwassenen weten ze niet veel meer. Dat is de kracht van de propaganda en van de mythe.

Richard Hofstadter (6 August 1916 – 24 October 1970) was an American historian and public intellectual of the mid-20th century... His influence is ongoing, as modern critics profess admiration for the grace of his writing, and the depth of his insight.^[1]

http://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Hofstadter