Afgelopen dinsdagavond reden mijn levenspartner en ik naar het gehucht Korte Akkers, nabij Veendam in Groningen, waar zoals u op de foto's hierboven kunt zien op nummer 29 de restanten liggen van de afgebrande barak waar Anne Frank en tienduizenden anderen enige tijd werkten -- werkten, immers alleen de zon gaat voor niets op -- voordat ze in vernietigingskampen werden vermoord. Ik nam een paar aangebrande plankjes mee, als historische bewijsstukken. Bewijsstukken voor wat? Eigenlijk als bewijs voor het feit dat historisch gesproken onverschilligheid een kenmerkende Nederlandse karaktertrek is. Onverschilligheid en leugenachtigheid zodra het de eigen geschiedenis betreft. Ik heb de stukken zwartgeblakerd hout in kistjes opgehangen. Ik ben nu bezig met een verhaal over de geschiedenis van die plankjes uit Westerbork, want daar stond de barak eerst. Ik heb nu een vraag aan u: Anne Frank behoort tot de Nederlandse geschiedenis, zelfs tot de canon ervan als ik afga op de NRC. Maar nu de vraag: waarom is Anne Frank daarin opgenomen? Dit allochtoonse meisje dat werd verraden, vervolgens door de Nederlandse Spoorwegen voor 4,80 gulden enkele reis werd gedeporteerd en tenslotte werd vernietigd in het hart van christelijk Europa. Waar staat Anne Frank voor? Voor het Nederlands verraad? Voor de Nederlandse collaboratie met de macht? Voor het feit dat procentueel twee keer zoveel joodse Nederlanders werden vernietigd als Belgische en drie keer zoveel als in Frankrijk? En wat de canon betreft: komen daar ook de door Nederland gepleegde genocides in voor? Canon betekent 'meetlat’ of ‘meetstok’ en het woord verwijst naar een standaard. Over welke meetlat, over welke standaard hebben we het hier? Over welke normen en waarden? Waar gaat het hier om? Wie bedriegt wie en waarom?Anne mocht niet op haar eigen school blijven
Anne en haar familie woonden in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Anne ging daar naar school en leerde Nederlands spreken. In mei 1940 begon Duitsland de oorlog tegen Nederland. Na 5 dagen vechten waren de Duitsers de baas in Nederland.
Al snel gingen de Duitsers ook in Nederland de Joden apart houden van de rest van de bevolking. Anne moest afscheid nemen van haar vrienden en juffrouw. Ze moest voortaan naar een school voor Joodse kinderen.
Joden moesten een Een geel stukje stof waarop een ster en daarin het woord 'Jood' gedrukt was. davidsster gaan dragen. Zo konden Joden op straat meteen herkend worden. Overal bij bioscopen, cafés en theaters kwamen bordjes met 'Voor Joden verboden'.
Maar het werd nog veel erger
Vanaf juli 1942 begonnen de Duitsers de Nederlandse Joden weg te voeren naar Oost-Europa. Alle Joodse gezinnen moesten hun koffers pakken om daar te gaan werken. Ze werden van huis opgehaald en op de trein gezet naar het Een terrein met gebouwen en prikkeldraad eromheen waar veel mensen gevangen zitten.concentratiekamp Westerbork in Drenthe.
Van daaruit werden ze naar Een concentratiekamp dat speciaal bedoeld was om mensen te doden.vernietigingskampen in Oost-Europa gebracht. Meer dan 100.000 Joodse mannen, vrouwen en kinderen uit Nederland zijn daar vermoord. In totaal zijn zo'n zes miljoen Europese Joden gedood.
Anne duikt onder en begint te schrijven
Het gezin Frank dook in 1942 onder. Onderduiken betekent dat je zorgt dat niemand je ziet. Je verstopt je en gaat niet meer naar buiten. Samen met vier andere mensen zat de familie Frank verstopt in een huis aan de Prinsengracht in Amsterdam.
Daar begon Anne aan een dagboek. Ze schreef wat ze meemaakte als een jong meisje dat op een klein kamertje moest zitten. Ze had grote plannen. Later – als ze weer vrij was – zou ze schrijfster worden. Twee jaar lang heeft de familie zich voor de Duitsers verborgen kunnen houden. Toen werden ze verraden en opgepakt.
Anne stierf, maar haar dagboek was goed bewaard
Anne stierf in 1945 in het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen. Ze was vijftien jaar oud. Ook haar zus Margot stierf daar. Haar moeder overleed in Auschwitz. Vader Otto Frank overleefde het kamp en keerde na de oorlog terug naar Amsterdam.
Van Miep Gies kreeg hij een stapel schriften. Miep Gies was de vrouw die de familie Frank bij het onderduiken had geholpen. Ze had de schriften van Anne gevonden en bewaard. De schriften waren haar dagboek.
Een dagboek, een toneelstuk en een huis
In 1947 werd het dagboek uitgegeven. Het kreeg de titel "Het Achterhuis". Het boek werd wereldberoemd, vooral toen er in 1955 in Amerika een toneelstuk van werd gemaakt. Net op tijd, want het Achterhuis zou gesloopt worden. Doordat het boek zo beroemd was, is het huis niet gesloopt. Het Anne Frank-huis is nu een museum waar ieder jaar heel veel mensen naartoe gaan.'
Zie: http://entoen.nu/po/annefrank
Begrijp ik het nu goed dat de suggestie wordt gedaan dat in feite ook de niet joodse Nederlanders de slachtoffers waren van de Duitse genocide? Maar dat is een gotspe. Waar staat Anne Frank nu precies voor? Voor grof onrecht, dat is juist, voor wreedheid, klopt. Maar hoe zit het met onverschilligheid, misschien wel de grootste zonde van alle. En het verraad, het kopgeld? Over de joodse vluchtelingen, mensen die voor 1940 aan de nazi-moordmachine probeerden te ontkomen, lieten de Nederlandse autoriteiten weten:
'De vluchtelingen zullen aan het werk
worden gezet, voor de ontginning van het gebied. Het college wijst er in het voorstel aan de
raad fijntjes op dat die arbeid aan de gemeente ten goede zal komen. Alle kosten, zo valt te
lezen, komen voor rekening van het rijk.
9 maart - Als het nieuws bekend wordt, worden in allerijl tegenacties op touw gezet,
handtekeningen verzameld en boze brieven geschreven. De Vereenigingen voor
vreemdelingen Verkeer in Elspeet en Ermelo dringen er in een brief bij de gemeente op aan
alles in het werk te stellen Elspeet van deze ramp te behoeden. Met die ramp wordt de bouw
van het vluchtelingenkamp bedoeld.
,,Dit moge enerzijds mogelijk een voordeel zijn voor de gemeente maar anderzijds is het voor
veelen in de gemeente vooral in Elspeet met name voor hotel- en pensionhouders een ramp te
noemen. Immers het natuurschoon en de rust die de stadsmenschen en ook de inwoners van
Elspeet en Ermelo in zoo ruimen mate konden genieten en waardoor Elspeet in het geheele
land vermaard is, dreigen thans met een klap te worden vernietigd door de komst van deze
ongewenschte vreemdelingen. Elspeet, het geliefde vacantieoord voor veelen, wordt op die
wijze gemaakt tot een ghetto in den waren zin des woords. Een natuurramp kan
verschrikkelijk zijn in het aanrichten van groote verwoestingen, doch zoo er geen
menschenlevens door worden getroffen, zou deze Elspeet niet noodlottiger kunnen zijn dan de
stichting van zoo 'n kamp.''
9 maart - Koninklijke Toeristenbond ANWB schrijft brief aan de gemeente. De bond vraagt
rekening te houden met de 'zeer ernstige bezwaren die tegen het plan bestaan' en geen
medewerking aan de uitvoering te verlenen. In een brief aan de minister doet de ANWB-
directie er nog een schepje bovenop. Gewezen wordt op de waarde van de Veluwe als
vakantieoord . De ANWB ziet een kamp daarom als een 'ramp voor de bevolking van de
streek, maar tevens voor het Nederlandsche volk'. De ANWB vraagt uit te zien naar een
andere plaats waar niet 'zulke ernstige bezwaren bestaan'.
10 maart - De gemeenteraad komt bijeen om te vergaderen over de bouw van het kamp. Dat
gebeurt in Nunspeet, waar het gemeentehuis van de toenmalige gemeente Ermelo staat. De
bevolking is massaal op de been gekomen, maar burgemeester H.M. Martens heeft een
verrassende mededeling. Als de brandende kwestie van het kamp aan de orde komt, sluit hij
de vergadering om het voorstel achter gesloten deuren voort te zetten.
Dat geheime overleg duurt twee uur. De gemeenteraad gaat uiteindelijk met 10 - 5 stemmen
akkoord met een opvangkamp in Elspeet. CHU-er Huisman uit Elspeet behoort tot de
tegenstemmers. De notulen van deze vergadering zijn verdwenen. Er blijkt in wijziging in het
voorstel te zijn aangebracht. De pachtsom is verhoogd van tien naar twintig gulden per jaar
per hectare. Het voorstel om dat te doen, komt van raadslid Roelofsen en wordt met 9-6
aangenomen.
De samenstelling van raad (verkiezingen 1935) was: 6 CHU (4 CHU-Ermelo, 1 CHU-Elspeet,
1 CHU-Nunspeet), 6 AR (3 AR-Ermelo, 3 AR-Nunspeet), 2 SDAP (Nunspeet), 1
Vrijheidsbond (te vergelijken met nu VVD). Omgerekend naar huidige maatstaven dus 12
CDA, 2 PvdA, 1 VVD.
10 maart - Minister Van Boeyen legt koningin Wilhelmina in een brief uit waarom de keuze
op Elspeet is gevallen. Hij schrijft onder meer: ,,In de eerste plaats diende bij de keuze van
een terrein voor het kamp te worden gezocht in een streek, waar de grond goedkoop is. Ook is
het wenschelijk dat het kamp komt te liggen in een streek welker bevolking zooveel mogelijk
waarborg biedt, dat geen assimilatie van de bewoners van het kamp plaats vindt.''
12 maart - In een ingezonden brief keert prof.ir. J.H. Jager Gerlings - oud-hoogleraar van de
Landbouwhogeschool in Wageningen - zich tegen het kamp. Hij spreekt van onherstelbaar
cultureel verlies door de vernietiging van het volkseigen in een van de mooiste en meest
karakteristieke streken van ons land. Hij schrijft onder meer. ,,Laat men zich eens indenken
wat het beteekent als daar te midden van de Veluwsche bevolking, gedurende een lange reeks
van jaren, zulk een groot aantal vreemden met anderen godsdienst en volkomen andere
levensbeschouwing en zeden, wordt gevestigd. Als men dan bedenkt dat er onder die
vluchtelingen een groot aantal verkeerde elementen schuilt en dat men al die menschen toch
immers niet gedurende jaren achtereen binnen de omheining van het kamp kan houden.
Dreigt hier dan niet een groot gevaar voor de bevolking…''
14 maart - Brief koningin Wilhelmina aan minister van Binnenlandse Zaken waarin ze haar
ongenoegen uitspreekt over de plannen. Daarin staat 'dat Hoogstdezelve bepaald betreurt, dat
de keus van een plaats voor het vluchtelingenkamp gevallen is op een terrein, dat zóó dicht bij
het zomerverblijf van Hare Majesteit gelegen is en dat het Hoogstdezelve aangenamer ware
geweest indien dat terrein, eenmaal de keus op de Veluwe gevallen zijnde, veel verder van het
Loo had gelegen'. Gezien de verwachting dat het geen kamp voor korte duur zal zijn, vraagt
de koningin de minister een ander terrein te zoeken. Ze wijst daarbij op Brabant of de
omgeving van Oldebroek en Heerde.
21 maart - Een spoedbrief van het ministerie van Binnenlandse Zaken aan het
gemeentebestuur van Ermelo, waarin de minister bericht dat 'in verband met gerezen
bezwaren tegen de bestemming van een gedeelte van het Elspeterveld als terrein voor de
oprichting van een vluchtelingenkamp, de Regeering heeft gemeend te moeten afzien van het
sluiten van een overeenkomst ter zake'.
22 april - Minister Van Boeyen deelt koningin Wilhelmina in een brief mee dat op haar
verzoek ('in verband met de wenschen van Hoogstdezelve') van de keuze voor Elspeet is
afgezien.
29 april - Het comité voor bijzondere joodsche belangen klaagt in een brief aan minister Van
Boeyen zijn nood over Westerbork. De omstandigheden zouden te bar zijn om er ouderen en
kleine kinderen te laten wonen. ,,Naast de reeds vroeger genoemde bezwaren (verwijderde
ligging en daardoor moeilijkheid van voorbereiding der emigratie en groote kosten bij
noodzakelijke bezoeken) komt nu nog het gemis van de voor elk kamp steeds als noodzakelijke
voorwaarde gestelde bebossching, met als gevolg daarvan het gebrek aan bescherming tegen
het in ons lang gedurende een groot deel van het jaar ongure klimaat''.
19 juli 1939 - Nadat er nog even is gekeken in de omgeving van Heerde en Oldebroek en ook
Steenwijk valt de definitieve keuze op het Amerveld bij Westerbork. In de zomer van 1939
begint de bouw. Op 9 oktober arriveren de eerste 22 bewoners.
Eind 1941 beslissen de nazi's Westerbork voor deportatiedoeleinden gereed te maken. De
kosten, zoals uitbreiding met 24 grote barakken, worden betaald met in beslaggenomen joodse
vermogens. Kamp Westerbork gaat hierdoor de geschiedenis in als het symbool van de moord
op 102.000 in Nederland levende joden, en 200 Sinti en Roma.
Met dank aan Henk Hovenkamp (Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe).
Meer dan driekwart van de joodse Nederlanders werd vermoord. Nog voordat de nazi's erom gevraagd hadden, hadden de ambtenaren van de linkse stad Amsterdam concentraties joden in kaart gebracht, zodat de vijand onmiddellijk kon zien waar joodse Nederlanders woonden en meteen aan het werk konden. Waar staat Anne Frank voor in de Canon van Nederland?
'Twee jaar lang heeft de familie zich voor de Duitsers verborgen kunnen houden. Toen werden ze verraden en opgepakt.'
Door wie en waarom? En wat vertelt dit over Nederland? Waarom wordt hier niet op in gegaan?
2 opmerkingen:
En Frenk staat voor de eerlijke Hollandsche koopmansgeest. Hoeveel mensen er niet voor dat huis komen - je zou er de naburige studentenflat toch voor slopen, om er een kantine aan te berien voor al die toeristen. Sterker nog, dat is gebeurd. Gaat u maar in containers wonen...
Nooit vermelden dat zij eerst aan de Amstel ondergedoken heeft gezeten, want dat solide huis moest gesloopt worden voor de Stopera.
En Frenk (altijd zo uitspreken) levert geld op - aan haar verrader(s) en aan degenen die haar commercieel exploitanten - van het café op de hoek waar je automatisch in het Engels wordt toegesproken tot de souvenirwinkels in de buurt en de hotels over de gehele stad.
Een koopmansgeest die Ons Allen toch al gauw met de Gouden Eeuw en de VOC-mentaliteit verbindt, toch?
People are surprised, they become indignant. They say: "How strange! But never mind - it's Nazism, it will pass!" And they wait, and they hope; and they hide the truth from themselves, that it is barbarism, the supreme barbarism, the crowning barbarism that sums up the daily barbarisms; that it is Nazism, yes, but that before they were its victims, they were its accomplices; that they tolerated that Nazism before it was inflicted on them, that they absolved it, shut their eyes to it, legitimized it, because, until then, it had been applied only to non-European peoples; that they have cultivated that Nazism, that they are responsible for it, and that before engulfing the whole edifice of Western, Christian civilization in its reddened waters, it oozes, seeps and trickles from every crack.
Uit: 'Discours sur le colonialisme' (1950)
Aimé Césaire (1913-2008)
Een reactie posten