Ben Knapen van de NRC 8

De NRC-columnist Ben Knapen, ja inderdaad, die van de Bilderberg conferentie, stelde vorige week woensdag in zijn krant dat 'binnen Amerika zelf [de] macht [is] verplaatst: Wall Street maakte vele jaren de dienst uit, betaalde praktisch voor elke senatorcampagne, was, kortom, het centrum van financiële, politieke en ideologische zwaartekracht.' 

Niet langer meer is de VS dus een plutocratie, ineens is het een democratie. Althans volgens Ben Knapen, die eerst zweeg over de plutocratie maar nu meldt dat die ineens op wonderlijke wijze zou zijn verdwenen, om plaats te maken voor de democratie. Overigens, Ben onderbouwt deze stelling niet met harde feiten. Hij beweert alleen maar van alles. Daarom even wat achtergrond-informatie over deze waardevrije wetenschapper.

Ben Knapen bekleedt sinds 1 januari 2008 als bijzonder hoogleraar de leerstoel Media en Kwaliteit aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Knapen was voorheen hoofdredacteur van het NRC Handelsblad, senior directeur corporate communicatie, marketing en institutionele betrekkingen bij Philips en tot en met 2006 lid van de raad van bestuur bij PCM Uitgevers. Hij was ook ook een gezien gast bij de geheime bijeenkomsten van de zogeheten Bilderberg conferenties.

Prof.dr. Ben Knapen maakt als bijzonder hoogleraar Media en Kwaliteit, geïnitieerd door het Katholiek Instituut voor de Massamedia (KIM), deel uit van de sectie Taalbeheersing. Hij studeerde geschiedenis aan de Radboud Universiteit en promoveerde op een proefschrift over de betrekkingen tussen Nederland en Rusland. Hij was correspondent en hoofdredacteur van NRC Handelsblad, senior director corporate communication bij Philips en lid van de raad van bestuur van PCM uitgevers. Hij verricht onderzoek naar opvattingen over journalistieke kwaliteit en factoren die de kwaliteit van media beïnvloeden. Uit een interview met hem:

 Ben, je bent benoemd tot bijzonder hoogleraar Media en Kwaliteit. Waar gaat je onderzoek precies over?

Het onderzoek moet gaan over ontwikkelingen op het gebied van mediakwaliteit - en ook media-ethiek - en de opvattingen hieroverin de samenleving. Dus over de wisselwerking tussen producenten en burgers/consumenten op dit terrein. Natuurlijk speelt hierin een rol hoe de verhoudingen aan het verschuiven zijn door de wijze waarop het privé-domein als gevolg van internet aan het verdwijnen is...  


De Radboud Universiteit is je alma mater. Je studeerde hier moderne geschiedenis en promoveerde in 1985 (bij Manning en Kersten) op een studie over de betrekkingen tussen Nederland en de Sovjet-Unie. Wat is je het meest bijgebleven van je studietijd hier? 


Van mijn studietijd in Nijmegen is me het meest bij gebleven dat het destijds - 1972-1975 - een rommeltje was, met verdiepingen die op gezette tijd bezet waren om aldus de wereld te ver­be­teren. En het kleine briefje van professor Manning naast zijn plantenbak "Geachte bezetters, wilt u s.v.p. niet vergeten deze plant om de dag een scheutje water te geven" 

Wat hoop je in Nijmegen op jouw vakgebied te realiseren? 
Ik hoop dat studenten met wie ik mag komen te verkeren uiteindelijk het mediageweld, de hypes en wat dies meer zij straks beter kunnen duiden, relativeren en daarmee ook een kritischer partner van de media worden. Daar wordt iedereen beter van. 



En tot slot: welke goede raad heb je voor letterenstudenten die een journalistieke carrière ambiëren? 
Leer eerst een echt vak!'

Aldus Knapen, en het is allemaal niet gering wat hij zegt. 

In zijn intreerede als bijzon- 

der hoogleraar Media en 

kwaliteit aan de Radboud 

Universiteit ging Ben Knapen 

in op het ongrijpbare feno- 

meen ‘publieke opinie’ en 

met name de rol van de 

 media in de totstandkoming 

van die opinie. Media weer- 

spiegelen de samenleving 

en drukken er hun stempel 

op. Echter: niet hun eigen 

stempel, maar dat van de heersende opvattingen, die 

weer worden geboetseerd door maatschappelijke elites. 

In een samenleving waarin elites op hun retour zijn, 

moeten media-organisaties zelf hun standaard vast- 

stellen en bewaken, meent Knapen. Maar dit is een 

taak die burgers niet alleen media moeten toevertrou- 

wen. Ze dienen ook zelf beter inzicht te ontwikkelen 

in wat hen wordt voorgeschoteld en aldoende te bepa- 

len wat er wel en niet toe doet.  

Ben Knapen (1951)  studeerde geschiedenis aan de 

Radboud Universiteit Nijmegen en Internationale 

Monetaire Betrekkingen aan de Fletcher School of 

Law and Diplomacy (Medford, Massachussets, USA). 

Tussen 1999 en 2005 was hij lid van de raad van bestuur 

van PCM Uitgevers. Daarvoor was hij onder meer zeven 

jaar hoofdredacteur van NRC Handelsblad. Eerder was 

hij voor deze krant en NOS televisie correspondent in 

Duitsland en in de Verenigde Staten. 

Prof. dr. Ben Knapen is lid van de Wetenschappelijke 

Raad voor het Regeringsbeleid. Daarnaast bekleedt  

hij diverse toezichthoudende functies en is hij een 

vaste auteur voor NRC Handelsblad. Van 2005 tot 

2008 woonde hij in Jakarta, bereisde Zuidoost-Azië 

 en schreef reportages en reisverhalen voor NRC 

 Handelsblad.

Ben zei ondermeer dit tijdens zijn inaugurale rede:

'De media drukken

niet hún eigen stempel op die werkelijkheid maar het stempel van de heersende opvat-

tingen. Media hebben doorgaans zelf de kennis, wijsheid en soevereiniteit niet om een

eigen stempel te kunnen hanteren. Het zijn maatschappelijke elites, denkers, bestuur-

ders, dominees en wat dies meer zij, die met hun interpretaties van de werkelijkheid het

beeld bepalen. Zij boetseren als het ware voortdurend aan de beelden die de samenle-

ving hanteert om ontwikkelingen te duiden, van context te voorzien, ja, om te bepalen

wat ertoe doet en wat niet. Zij leveren de ingrediënten, de stempels, die de media ver-

volgens verspreiden. Het gebeurt expliciet – via interviews, citaten en wat dies meer zij

– maar oneindig veel vaker impliciet.

Nu mag de pers zich graag op de borst kloppen dat ze juist de elite, de macht, – de

denkers, bestuurders, dominees en wat dies meer zij – controleert. Dat is ook zo. Ze doet

dat onder meer aan de hand van onthullingen. Die baren opzien: soms meer soms min-

der. Maar we moeten dat niet overdrijven. Zoals Den Hollander ooit zo fraai in zijn

Démasqué van de samenleving heeft beschreven, gaat het meestal om onthullingen die

het verschil tussen schijn en de al dan niet stilzwijgend afgesproken definitie van de

werkelijkheid aan de kaak stellen. De gangbare visie op de werkelijkheid en op de wereld

zijn dus leidend en die gangbare visies worden niet door de media zelf bepaald. Die

gangbare visies op de werkelijkheid kunnen media zelf niet maken, ze zijn er te veel zelf

een onderdeel van.'

 Ben heeft 200 procent gelijk. Zoals de lezers van mijn weblog weten zijn journalisten, inclusief Ben, ideologische propagandisten die de bestaande macht dienen, precies zoals professor Knapen stelt. Zijn Ben en professor Knapen dan niet 1 en dezelfde persoon? Nee, geen sprake van. Hier worden we geconfronteerd met een van de ernstigste problemen van onze moderne samenleving, die het unieke propageert en ondertussen het conformisme afdwingt. Ben bijvoorbeeld is als het hem uitkomt republikein en als het hem niet uitkomt monarchist. Het maakt hem niets uit, echte overtuigingen bezit hij niet. Hij is het voorbeeld van de conformist die met alle winden meewaait, zolang het zijn positie verbetert. En omdat hij in de wetenschappen minder kan liegen dan in zijn krant vertelt hij zijn studenten dat de commerciele massamedia in dienst staan van de vooraanstaande 'elites' (in feite alleen de plutocratie) en dat 'de gangbare visie op de werkelijkheid en op de wereld dus leidend [zijn] en die gangbare visies worden niet door de media zelf bepaald. Die gangbare visies op de werkelijkheid kunnen media zelf niet maken, ze zijn er te veel zelf een onderdeel van.' Kortom, wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Ben weet dat als geen ander en het is dan ook een voortreffelijke keuze geweest hem tot hoogleraar Media en Kwaliteit te benoemen van een universiteit, die ontstaan is uit het katholicisme, een geloof dat, zoals bekend, een adembenemende flexibele moraliteit bezit. Ben spreekt uit een rijke ervaring. Zodra hij de rol van journalistieke opiniemaker speelt, beweert hij zonder blikken of blozen het tegenovergestelde van wat hij als professor stelt. Vandaar het gemak waarmee hij als hoogleraar suggereert dan dat de VS nu een ware democratie is. Ben slingert tussen twee werelden heen en weer. De ene keer geeft hij informatie, de volgend keer propaganda. Ben is een conformist en dus per definitie onzijdig. De wereld glijdt van hem af, geen enkel spoor van de werkelijkheid blijft tenslotte in zijn bewustzijn achter, anders zou hij niet kunnen zijn wie hij is. Er zijn miljoenen van dit soort mensen. Sterker nog: de massamaatschappij kan niet zonder dit slag mensen. Ben is niets, hij is een onbeschreven blad, en diep in zichzelf weet hij dat ook, maar het interesseert hem niet. Tenminste, nog niet. Daarvoor is hij nog te ijdel, de viagra van de macht houdt hem nog overeind. Elke ochtend besluit hij welke Knapen er vandaag weer aan de beurt zal zijn. Dat soort mensen moet intensief bestudeerd worden.  Als conformist is hij iemand die de regels opvolgt en ze niet ter discussie stelt, een mens die in zijn streven naar normaliteit met alles en iedereen collaboreert. Tot de dood erop volgt.