Op 22 februari 1946 schreef de historicus en diplomaat George Kennan vanuit Moskou een 5500 woorden tellende telegram, gericht aan de beleidsbepalers in Washington. Dit document is bepalend geweest voor de naoorlogse 'containment-politiek' van de VS, waarbij de Sovjet Unie zoveel mogelijk werd omsingeld en geïsoleerd. De alom gerespecteerde Amerikaanse journalist Garry Wills stelde meer dan zes decennia later in zijn boek Bomb Power. The Modern Presidency and The National Security State (2010) dat
Probably no other document of diplomatic advice had more influence in twentieth-century America. Kennan says that Truman read it, the State Department rewarded him with honors, and 'my official loneliness came in fact to an end… My reputation was made. My voice now carried.'
Kennan waarschuwde zijn meerderen:
We have here [in Moscow] a political force committed fanatically to the belief that with the US there can be no permanent modus vivendi, that it is desirable and necessary that the internal harmony of our society be disrupted, our traditional way of life be destroyed, the international authority of our state be broken.
Kennan stelde dat hij naderhand zijn eigen woorden met afschuw las — ze klonken, zo zei hij, alsof ze geschreven waren door de reactionaire 'Daughters of the American Revolution' tijdens één van hun hysterische anti-communistische aanvallen. 'He had wanted to shake some silly people out of their naive views of Stalin, but — as with others who would find it necessary to ''scare the hell out of people" for political purposes — he spent years professing regret at his succes in this effort,'
aldus Garry Wills. Maar hoeveel spijt Kennan ook had van zijn overdreven waarschuwingen, de schade was al aangericht, het effect ervan kon hij niet meer neutraliseren. Zijn woorden werden meteen opgepikt door beleidsbepalers in Washington. Dit was precies wat ze nodig hadden als argument om de Amerikaanse oorlogsindustrie, die de VS uit de langdurige vooroorlogse economische depressie had geholpen, draaiende te houden. Het spreekt voor zich dat ook het razendsnel gegroeide Amerikaanse militaire apparaat een groot belang had bij een nieuwe vijand. Bovendien had de overwinning op Duitsland en Japan de politieke en economische elite in haar overtuiging gesterkt dat de VS zijn imperium moest uitbreiden en de hegemonie in de wereld moest overnemen, nu de Europese koloniale mogendheden verzwakt uit de strijd waren gekomen. En tenslotte waren er natuurlijk ook paranoïde autoriteiten, die achter elke deur een levensgevaarlijke bedreiging vreesden, mensen als de vooraanstaande James Forrestal die na 1945
urged Truman to take a hard line with the Soviets… He also strongly influenced the new Wisconsin Senator, Joseph McCarthy, concerning infiltration of the government by Communists… In 1947, President Harry S. Truman appointed him the first United States Secretary of Defense.
Eén van de bekendste Amerikaanse columnisten in die tijd, Drew Pearson, noemde Forrestal 'the most dangerous man in America' en vreesde dat als hij niet werd afgezet deze minister van Defensie 'another world war,' zou veroorzaken. Zover kwam het niet, mede omdat James Forrestal in 1949 uit zijn ambt werd gezet, en onder psychiatrische behandeling werd gesteld. Ondermeer zijn echtgenote en hoge militairen besloten
to send the former Secretary of Defense to the National Naval Medical Center (NNMC) in Bethesda, Maryland, where it would be possible to deny his mental illness… The decision to house him on the 16th floor instead of the first floor was justified in the same way… in the early morning hours of May 22 1949, his body, clad only in the bottom half of a pair of pajamas, was found on a third-floor roof below the 16th-floor kitchen across the hall from his room. Forrestal's alleged last written statement, touted in the contemporary press and later biographers as an implied suicide note, was part of a poem from Sophocles' tragedy Ajax…
George Kennan schreef over zijn paranoïde telegram dat
Mr. James Forrestal had it reproduced and evidently made it required reading for hundreds, if not thousands, of higher officers in the armed services,
wat een opmerkelijke behandeling was voor een document dat geheim had moeten blijven. Het illustreert nog eens hoe Kennan's woorden een gat in de markt vulden. En toen Kennan zijn woorden probeerde af te zwakken, raakte hij geïsoleerd binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken, en werd hij tenslotte vervangen door een echte havik, de communistenvreter Paul Nitze. De Koude Oorlog met de Sovjet Unie, dat net 27 miljoen inwoners tijdens de oorlog had verloren, en waarvan het Europese deel door de nazi's grotendeels was verwoest, kon beginnen.
Anders Stephanson, hoogleraar Geschiedenis aan Columbia University en auteur van Kennan and The Art of Foreign Policy (1992)schreef over George Kennan, architect van de Amerikaanse naoorlogse Containment Politiek, die de invloed van de Sovjet Unie tot een minimum moest beperken, dat deze vooraanstaande ideoloog voortdurend scherpe kritiek had uitgeoefend op de Amerikaanse buitenlandse politiek omdat Washington onvoldoende oog had voor de werkelijkheid. Stephanson:
To be realistic in these circumstances was in a way to understand the inherent limits of things, the futility (indeed blasphemy) of extending radically beyond the existing, the real. At different moments Kennan thus criticized the Sovjet Union and the United States alike for being unrealistic in this sense of not acknowledging given limits... he was aware by the end of the 1940s that the United States was embarking on a course of potentially open-ended commitments around the world, and this he could not but find dangerous and unnatural.
Let wel, Kennan was geenszins een progressieve ideoloog, als hoofd van het Planningbureau van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken had hij in 1948 de Amerikaanse machthebbers geadviseerd:
Wij hebben ongeveer 50 procent van de rijkdommen in de wereld, maar slechts 6,3 procent van haar bevolking… In deze omstandigheden zullen we niet in staat zijn te voorkomen dat wij het voorwerp worden van jaloezie en haat. Onze werkelijke taak in het komende tijdperk is om een netwerk van betrekkingen op te bouwen die ons in staat stelt deze positie van ongelijkheid te handhaven… Daartoe zullen we alle sentimentaliteit en dagdromen opzij moeten zetten en dient onze aandacht overal geconcentreerd te zijn op onze directe nationale doelstellingen… We moeten ophouden te spreken over vage en… imaginaire doelstellingen als mensenrechten, het verhogen van de levensstandaard, en democratisering. De dag is niet veraf dat we in pure machtsconcepten moeten handelen. Hoe minder we daarbij gehinderd worden door idealistische slogans, des te beter het is.
Kennan was een machiavellist, getuige zijn woorden dat voor een supermacht die streefde naar de hegemonie 'imaginaire doelstellingen als mensenrechten, het verhogen van de levensstandaard, en democratisering' moesten worden genegeerd. Professor Stephanson herhaalde dit citaat nog eens toen ik hem in januari 2012 interviewde. Gezien vanuit de miljoenen slachtoffers van de Koude Oorlog is het tragische dat Kennan, na een lang leven getuige te zijn geweest van Washington's realpolitik, in 1989 een gedesillusioneerde terugblik schreef op zijn generatiegenoten die zijn tijdperk hadden vorm gegeven. Aan het slot van zijn Sketches From A Life stelde hij somber vast:
Ik citeer George Kennan omdat het Westen, onder aanvoering van de VS en met steun in Nederland van mainstream-opiniemakers als Henk Hofland, Geert Mak, Hubert Smeets, etc., een tweede Koude Oorlog is begonnen, die nog gevaarlijker dreigt te worden dan de eerste, omdat men niet langer meer lijkt te beseffen hoe desastreus een conflict tussen nucleaire mogendheden kan eindigen. Zo beweerde Henk Hofland, in ouderwets Koude Oorlogs-jargon en dus met de nodige hysterie, in De Groene Amsterdammer van 11 februari 2015:
De strijd gaat tussen Oekraïne en de pro-Russische separatisten die steeds openlijker door Moskou worden gesteund, met wapens en manschappen. Volgens de laatste berichten zijn er weer vijftienhonderd Russische soldaten aan het front gearriveerd. Intussen heeft de strijd aan vijfduizend burgers het leven gekost. President Poetin wil geen compromis, zoals de praktijk van deze oorlog aantoont…
Het is dus noodzaak voor het Westen om grenzen aan de Russische expansie te stellen. We naderen het stadium waarin van Poetin alles te verwachten valt. Eerst werd de Krim geannexeerd, nu is er deze burgeroorlog in Oekraïne en als die met een Russische overwinning zou worden besloten is het niet meer dan redelijk je af te vragen wat daarna op de agenda van Moskou staat. De Baltische staten, meer invloed in Polen?
Dat 'er weer vijftienhonderd Russische soldaten aan het front [zijn] gearriveerd' blijkt een bewering te zijn van het bewind in Kiev dat al eerder allerlei leugens heeft verspreid. Desalniettemin geldt voor de 'beste journalist van de twintigste eeuw' het met westerse steun in het zadel geholpen regime als een betrouwbare bron. Bovendien verzuimt Hofland te vermelden dat de Krim pas werd geannexeerd nadat de bevolking er zich in overgrote meerderheid had uitgesproken vóór aansluiting bij de Russische Federatie. Door hierover te zwijgen hoeft Hofland niet te verklaren wat er fout is aan het feit dat een bevolking van een eiland, door een gewelddadige staatsgreep in handen was gevallen van een etnisch andere bevolkingsgroep, niet het recht zou bezitten om democratisch te besluiten geen onderdeel te willen zijn van een nieuw regime. Het toppunt van absurdisme bereikt de nestor van de polderpers wanneer hij stelt dat het 'redelijk' is 'je af te vragen' of 'Poetin' van wie 'alles te verwachten' is met zijn troepen het Westen zal binnenvallen. De recente geschiedenis bewijst eerder, het tegenovergestelde, het Westen viel Irak en Afghanistan met grof geweld binnen. Hofland verzwijgt in dit geval ook nog eens zijn lezers te melden dat de NAVO elf keer meer aan het militair industrieel complex besteedt dan de Russische Federatie.
Opvallend is ook de kinderlijke voorstelling van zaken, alsof 'Poetin' de grote boze wolf is, en alsof 'Poetin' de alleenheerser is, die niet de belangen van Rusland voor ogen heeft. Terwijl de NAVO almaar oostwaarts is opgerukt, en het oog had laten vallen op Rusland's marinehaven op de Krim, doet Hofland het voorkomen alsof 'Poetin' westwaarts wil doorstoten. De Russische staat mag van deze opiniemaker geen geopolitieke belangen nastreven, dat mag alleen het, in zijn terminologie 'vredestichtende Westen.' Hofland verspreidt propaganda voor het neoliberale kapitalisme. Dat is zijn goed recht, het probleem is alleen dat hij uiterst onbetrouwbaar is in hetgeen hij schrijft en vooral ook in hetgeen hij verzwijgt. Als zodanig vormt hij een onderdeel van de 'conspiracy of silence,' die zeker in Nederland elk serieus debat onmogelijk maakt. Het feit dat deze 87-jarige nog steeds in het voorheen kritische weekblad De Groene Amsterdammer de ruimte krijgt om zijn tendentieuze voorstelling van zaken te geven, is tekenend voor het totalitaire aspect van de Nederlandse commerciële media. Daardoor kan de informatie van bijvoorbeeld Chalmers Johnson onbesproken blijven. In zijn boek Blowback. The Costs and Consequences of American Empire (2004) beschrijft deze Amerikaanse geleerde en voormalig adviseur van de CIA dat de Verenigde Staten na de Koude Oorlog in plaats van te demobiliseren zijn wereldwijd imperium in stand hield en zelfs uitbreidde. In een interview met mij in 2006 verklaarde hij deze ontwikkeling als volgt:
Ik denk dat de belangrijkste reden is wat men met een technische term noemt: 'Militair Keynesianisme,' waarmee aangegeven wordt dat het militair-industrieel complex, de wapenindustrie, een integraal onderdeel is geworden van de Amerikaanse economie. In toenemende mate fabriceren wij in de Verenigde Staten niet zoveel. We hebben gezien hoe in de afgelopen decennia onze economie ernstig is uitgehold. Daarentegen produceren we wel massaal wapens, een buitengewoon lucratieve zaak, we verkopen ze wereldwijd. Het heeft nagenoeg niets te maken met de defensie van ons land maar alles met de commerciële belangen van de wapenindustrie. Die industrie is buitengewoon wonderlijk, het heeft maar één klant, er bestaat nauwelijks enige concurrentie en het is geen kapitalisme, maar staatssocialisme.
Ik ben van mening dat het belangrijkste punt is dat de beleidsbepalers in de Verenigde Staten zich in 1991, ten tijde van de ineenstorting van de Sovjet Unie, simpelweg niet konden voorstellen dat hun economie zou groeien zonder door te gaan met het militair-industrieel complex en dus met de wapenindustrie. Meer algemeen gesproken was de Verenigde Staten eraan gewend geraakt een imperium te bezitten en om op elk continent de dienst uit te maken, te geloven dat het praktisch overal bij elk besluit betrokken moest zijn. Tegelijkertijd was het al in 1991 niet langer meer in een economische positie om zijn wereldwijd imperium te handhaven. Desondanks zocht het onmiddellijk na de val van de Sovjet Unie naar en vervangende vijand terwijl het zich dat niet kon permitteren. Eén van kwalijkste aspecten van het besluit om als het ware de Koude Oorlog voort te zetten was het feit dat de Verenigde Staten geen rekening hield met de mogelijkheid dat het dezelfde weg zou opgaan als de Sovjet Unie. Ook wij zijn in steeds grotere problemen geraakt door 'imperial overstretch' (dat wil zeggen: het rijk kost meer dan het opbrengt), door een toenemend economisch verval en door de overmatige afhankelijkheid van de wapenindustrie. Daarnaast krijgen we steeds meer te maken met wat de CIA 'blowback' noemt, een term daterend uit 1953 toen de Amerikaanse overheid in het geheim betrokken was bij de omverwerping van een democratisch gekozen buitenlandse regering, te weten de Iraanse premier Mohammed Mossadeq die de oliebronnen had genationaliseerd. Blowback betekent de onbedoelde consequenties van geheime buitenlandse operaties. Het is daarbij belangrijk te benadrukken dat het wraakneming betreft voor buitenlandse operaties die volstrekt geheim gehouden werden voor het Amerikaanse publiek, natuurlijk niet voor de slachtoffers ervan. Het resultaat is dat zodra er represailles volgen de Amerikaanse burger volstrekt onvoorbereid is en de gebeurtenissen niet kan zien in termen van oorzaak en gevolg. De aanslagen van 11 september 2001 zijn het duidelijkste voorbeeld daarvan. In plaats van te vragen waarom ze ons haten, had president Bush zich beter kunnen afvragen wie op aarde ons níet haat, en ons haat met goede redenen.
Geen woord daarover in de polderpers. 'Poetin' deugt niet. 'Obama' deugt wel, aldus het kinderlijke zwart-wit beeld van de Nederlandse 'intelligentsia.' In tegenstelling tot echte cultuurlanden durft niemand in de polder zijn hoofd boven het maaiveld te verheffen. De zelfgenoegzame betweters hier zijn liever corrupt dan eerlijk. Vandaar dat iedereen hier zwijgt zodra ze op hun persoonlijke verantwoordelijkheid worden aangesproken. Hier heerst de stilte van het graf.
'Henk Hofland en zijn vrouw,' nerveus wachtend op de komst van de Russen. 'Het is dus noodzaak voor het Westen om grenzen aan de Russische expansie te stellen. We naderen het stadium waarin van Poetin alles te verwachten valt.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten