De Mainstream Pers 102

Midden oktober 2013 verscheen het periodieke rapport van de commissie tegen racisme en intolerantie van de Raad van Europa (ECRI) met ernstige kritiek op het Nederlands beleid ten aanzien van de bestrijding van racisme. Naar aanleiding daarvan berichtte de website JOOP:

'Racisme in Nederland onbespreekbaar'

Nationale Ombudsman over de onwil van politiek en media om het probleem serieus te nemen

Nederland doet te weinig aan het bestrijden van racisme en discriminatie concludeerde de Raad van Europa deze week. Presentator Marcia Luyten wilde in Buitenhof van Alex Brenninkmeijer, de Nationale Ombudsman, weten of we ons daar iets van aan moeten trekken.

‘We moeten het goede voorbeeld geven alleen al omdat de Raad van Europa ook kritisch is over Rusland. Als je verwacht dat Rusland zich wat aantrekt van kritiek op de mensenrechtensituatie dan moet je het zelf natuurlijk ook doen. Je moet je dan afvragen of er maatregelen genomen moeten worden, of je misschien zit te slapen op een aantal punten.

 De belangrijkste overweging (uit het rapport, red) is eigenlijk een reflex op wat je in onze samenleving ziet en wat nauwelijks besproken kan worden. Dat is dat het politieke tij in Nederland discriminatoir is, dat het politieke tij in Nederland racistisch is. Dan heb ik het niet over één politieke partij maar integraal, de stemming in Den Haag is tegen vreemdelingen, is tegen het buitenland. Nederland is erg populistisch en erg nationalistisch en als je het bijvoorbeeld aan de Organisatie voor Europese Samenwerking vraagt dan staat Nederland in Europa op de derde plaats, na Griekenland en Oostenrijk, als het gaat om het discrimineren van mensen.’

Op de vraag of het niet gewoon democratisch is om kritiek te uiten op immigratie antwoordt Brenninkmeijer dat daar geen probleem is maar dat we nu wel erg overhellen…

‘Oud-president Carter van de Verenigde Staten constateerde onlangs op een internationale conferentie “Nederland vergeet z'n diversiteit te managen.” Het wil zeggen dat je leert omgaan met diversiteit en daar niet zo krampachtig in bent.’

Op de vraag wat er mis is in Nederland antwoordt hij: ‘We zijn nogal bot, nogal direct, we verliezen de nuance uit het oog. Het cabaret is keihard, de politiek is keihard. Het is in deze tijd bon ton om af te geven op en we zouden eens moeten nadenken over de vraag of dat een verstandige rol is.’

Presentator Marcia Luyten haalt aan dat een tv-ploeg van Pownews Haagse politici deze week confronteerde met het rapport van Europa en ze de kritiek stuk voor stuk wegwimpelden als Europese bemoeizucht.

‘De politiek toont zich ongenaakbaar. Ik heb het zelf ook gemerkt dat ik op een gegeven moment over mensenrechten begon en direct had ik de minister-president tegen mij die zei “waar bemoeit de Ombudsman zich eigenlijk mee want er is toch niks aan de hand.” Dus dat is de houding. Nederland vindt dat mensenrechten een buitenlands onderwerp is en geen intern onderwerp.’

Brenninkmeijer noemt een aantal voorbeelden van de problemen. Amnesty International komt met een rapport over de praktijk van ethnic profiling door de Nederlandse politie. Brenninkmeijer wijst er op dat de Amsterdamse politie zelf zorgen heeft over die praktijk. Een ander voorbeeld is de agressieve houding van de Haagse politie tegenover etnische minderheden die deze week werd onthuld. ‘Dat betekent dat als iemand een andere kleur heeft je er op los kunt timmeren.’ Ook op de arbeidsmarkt is overduidelijk sprake van discriminatie.

‘Het is een mentaliteit die steeds verder doordringt omdat we er niet kritisch op reflecteren. Omdat politici een houding hebben van “dat moet je kunnen zeggen.” Dat geldt ook in de media.’

http://www.joop.nl/politiek/detail/artikel/23464_racisme_in_nederland_onbespreekbaar/

Tegenover Vrij Nederland kwalificeerde hoogleraar integratie- en migratiestudies, de socioloog Han Entzinger, het ECRI-rapport als ‘buitengewoon kundig en overtuigend.’ Hij wees erop dat

de hardste noten in het rapport werden gekraakt over de toon van het debat in Nederland. Politici en media werd verweten de vestiging van Oost-Europeanen en de aanwezigheid van moslims af te schilderen als ‘bedreigingen voor de Nederlandse maatschappij.’

Zelfs een EU-propagandist als Geert Mak ziet Roemenen en Bulgaren als een bedreiging wanneer hij spreekt van ‘de overhaaste toelating,’ van die landen, want ‘dat roept 1001 problemen op… En hetzelfde is ook gebeurd bij de toelating van Griekenland tot de Euro. Dat had nooit, nooit, nooit, nooit mogen gebeuren!’  

De angst voor De Ander is een diep verankerd fenomeen in Nederland, hoe tolerant de Nederlander zich ook moge vinden. Het racisme is historisch gegroeid door de noodzaak om zonder schuldgevoel de koloniale bevolking te kunnen uitbuiten, de slavenhandel draaiende te houden en tot zelfs na de Tweede Wereldoorlog oorlogsmisdaden te kunnen rechtvaardigen in Nederlands-Indië. Het zit de blanke Nederlander als het ware in het bloed. Nog steeds kan een historica als Geertje Dekker in het Historisch Nieuwsblad met enige trots melden dat haar ‘beschrijving van de gereformeerde politicus Hendrik Colijn,’ een ‘voorbeeld van… duiding’ is. En waarom? Omdat  we

van hem lang een heel negatief beeld [hebben] gehad, maar volgens mij was hij een van de belangrijkste politici van Nederland. Als minister-president was hij in de vooroorlogse jaren de enige die de boel een beetje overeind hield; er was geen alternatief voor hem.

Dat Colijn opdracht had gegeven om inheemse vrouwen en kinderen te laten vermoorden in Ons-Indie, en een keihard bezuinigingsbeleid had gevoerd in Nederland zelf waar de armen de dupe van waren om het vermogen van de rijken niet in waarde te laten dalen, behoort kennelijk tot de categorie ‘collateral damage,’ omdat  ‘er geen alternatief voor hem [was],’ aldus de ‘duiding’ van deze nieuwe generatie geschiedenisjournalisten.

Kapuściński bracht langere tijd in Afrika door en wist waarover hij schreef, in tegenstelling tot een aanzienlijk aantal Nederlandse mainstream journalisten en opiniemakers.

In zijn bundel De Ander. Essay van de reporter van de eeuw beschreef Ryszard Kapuściński het als volgt:

Het einde van de Europese Middeleeuwen en het begin van de moderne tijd: een grote Europese expeditie met als doel de wereld te veroveren, de Ander te knechten en te beroven, schreef bloedige en wrede bladzijden in de geschiedenis van onze planeet. De schaal van deze genocidale praktijken van dit ruim drie eeuwen durende tijdperk zou pas in de twintigste eeuw worden overtroffen, de eeuw die de macabere gedaante van de Holocaust zou aannemen.

Het beeld van de Ander bij de Europeanen, die erop uit zijn de planeet te veroveren, is dat van een naakte wilde, een kannibaal en een heiden. Hem vernederen en vertrappen is zowel een heilig recht als de plicht van de Europeaan – die blank en christen is. Aan de basis van de ongekende bruutheid en wreedheid van de blanken lag niet alleen een verblindende begeerte naar het bezit van goud en slaven, iets waardoor de breinen van de Europese elite werden verteerd, maar ook een uiterst laag niveau van beschaving en moreel besef van degenen die de wijde wereld werden ingestuurd als voorpost van contacten met de Anderen. De bemanning van toenmalige schepen was grotendeels samengesteld uit misdadigers, criminelen, bandieten, notoir en evident gespuis, en in het beste geval uit zwervers, daklozen en mislukkelingen…

Het feit dat Europa eeuwenlang zijn slechtste, weerzinwekkendste vertegenwoordigers uitzond voor een ontmoeting met de Anderen, nota bene ook voor de allereerste ontmoeting, zou een trieste schaduw werpen op onze relaties met de Anderen; het zou de gangbare opvattingen over hen doen ontstaan, het zou ervoor zorgen dat stereotypen, vooroordelen en fobieën zich in onze breinen nestelden, die in een of andere vorm tot op de dag van vandaag voortleven…

Veroveren, koloniseren, onderwerpen, afhankelijk maken – deze reflex ten opzichte van de Anderen herhaalt zich voortdurend in de loop der wereldgeschiedenis. Het duurt erg lang voordat het idee van gelijkheid in relatie tot de Ander in het menselijke brein opkomt.

En dan nog leidt dit idee niet tot een politiek waarbij De Ander gerespecteerd wordt, zoals de geschiedenis van het Westen tot op de dag van vandaag aantoont. De Nederlandse ‘politiek-literaire elite’ mag dan wel bij monde van de journalist Geert Mak beweren dat ‘de Verlichting bedacht [is] in Europa, maar Amerika heeft het uitgevoerd, als real life experiment,' de werkelijkheid bewijst het groteske aspect van deze propaganda. Mensenrechten en democratie zijn inmiddels een politiek wapen dat zelfs een genocidaal beleid moet rechtvaardigen, zoals ik hier op deze weblog herhaaldelijk gedocumenteerd heb proberen aan te tonen. De Verlichting weerhield de Amerikanen er niet van de oorspronkelijke bewoners van het continent uit te roeien en de overlevenden in reservaten op te sluiten. De Verlichting weerhield de Europeanen er niet van om op grote schaal elkaar en joodse medeburgers uit te roeien. ‘We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty, and the Pursuit of Happiness,’ mag in de ogen van Mak, het begin zijn van ‘een van de mooiste staatsdocumenten die ooit zijn geschreven,’ maar in de praktijk bleef de Amerikaanse macht even imperialistisch en genadeloos als de blanke christelijke Europeanen die de ‘Verlichting’ bedachten. ‘Veroveren, koloniseren, onderwerpen, afhankelijk maken,’ was niet alleen het uitgangspunt van de Europese politiek, maar is nog steeds de kern van het Amerikaanse beleid, daarbij gesteund door de NAVO-landen. Het is zijn allemaal feiten die door de mainstream journalistiek in Nederland wordt verzwegen.

Anil Ramdas, toen hij nog geloofde dat de Verlichtinsidealen in Nederland doorleefd waren in kringen van de intellectuele 'elite.'

Precies twintig jaar geleden leerde ik Anil Ramdas kennen, een journalist van Hindoestaans-Surinaamse afkomt. Een intelligent kritisch mens die evenwel te hoge verwachtingen had van de mogelijkheden van de westerse cultuur. Hij besefte niet hoe het blanke racisme nog steeds een haast onlosmakelijk onderdeel was van de Nederlandse identiteit. Ik zat destijds in de redactie van het VPRO-programma Zomergasten en stelde Ramdas als gast voor. Na zijn zelfdoding noteerde Max Pam over hem op 20 februari 2012:

Vorige week heeft Anil Ramdas precies op zijn 54ste verjaardag zelfmoord gepleegd, een theatrale daad van een getormenteerd mens. In 1992 leerde ik hem kennen als redacteur van Zomergasten. Samen met de andere redacteur Stan van Houcke bereidde ik de avond voor.

Zomergasten had toen nog de gewoonte om onbekende, maar interessante gasten voor het voetlicht te brengen. Het ging nog om de ideale televisieavond van de gast, niet zo zeer om: Dit is uw leven.

Ramdas deed het die avond heel goed, hij introduceerde min of meer het begrip multiculturele samenleving. De uitzending maakte hem in één klap bekend en gaf zijn carrière een enorme boost. Hij ging voor NRC Handelsblad schrijven, maakte (met Stephan Sanders), programma’s voor de VPRO, en bleef ondertussen verbonden aan De Groene Amsterdammer. Later zou hij directeur worden van De Balie, een baan die uitliep op een grote mislukking.

Zijn proefschrift was al eerder mislukt, gedeeltelijk om redenen waar hij zelf niets aan kon doen. Die mislukkingen grepen hem aan en gingen over in een gevoel van miskenning. Hij raakte aan de drank, hetgeen je in zijn schrijven begon te merken. De eerste keer dat mij dat opviel, was bij een stuk in NRC/Handelsblad, toen hij schreef dat Nederlanders op straat expres tegen hem aanliepen omdat hij een donkere huidskleur had. Ik geloofde dat niet zo, en maakte daar in een column een opmerking over. Sindsdien was hij met mij gebrouilleerd, wat ik eigenlijk jammer vond.

De tegenstelling werd erger toen hij schreef dat Ayaan Hirsi Ali ervan genoot om beveiligd te worden. Dat was een soort statussymbool voor haar. Ik vond dat een smakeloze opmerking. Na de moord op Theo van Gogh schreef hij dat hij op die avond zelf ook van iemand een klap had gekregen. Zoiets kan natuurlijk altijd, maar ik geloofde hem weer niet. In elk geval heeft de politie op die avond in Amsterdam geen geweld genoteerd en Ramdas heeft ook geen aangifte gedaan.

De neiging tot martelaarschap zat er diep bij hem in, hij voelde zich steeds meer miskend. Op papier heeft hij mij een paar maal uitgescholden in de krant die vond dat je je toon moest matigen, maar als wij elkaar tegenkwamen ging dat altijd vriendelijk en zachtaardig.

Toen ik zijn autobiografische roman Badal las, begreep ik hoe slecht hij eraan toe was. Je zou het een meedogenloos zelfportret van een alcoholicus kunnen noemen. Ik vond het een goed boek, maar heb het niet besproken, omdat ik dacht dat de auteur daar nog dieper van in de put zou raken. Als er een hiernamaals bestaat, is het multicultureel en zal Anil Ramdas daar vrede vinden.

http://www.maxpam.nl/2012/02/ketter-geest-47/

Ik denk dat kameraad Max Pam teveel nadruk legt op het feit dat ‘Die mislukkingen hem aan[grepen] en over[gingen] in een gevoel van miskenning.’ Anil Ramdas was inderdaad ijdel en bezat geldingsdrang, maar hij was tegelijkertijd bijzonder intelligent en bezat een hoge mate van verbeeldingskracht. Hij was te intelligent om door een ‘neiging tot martelaarschap’ die ‘er diep bij hem in,’ zou hebben gezeten, te worden vernietigd. Ik denk dat de zaak gecompliceerder is en tegelijkertijd simpeler. Wat hij gaandeweg in Nederland ontdekte was de vitaliteit van het verhulde racisme dat in de praktijk de ‘miskenning’ van De Ander is, zoals ondermeer de blanke journalist Ryszard Kapuściński beklemtoonde. En hij sprak vanuit aanvaring, reisde lange tijd door de gekleurde wereld en schreef daarover zijn grootste werken. Toen ik Ramdas voor het eerst ontmoette viel me op hoeveel geloof hij hechtte aan de universalistische aspecten van de Verlichting. Als blanke journalist die van binnenuit mijn eigen cultuur doorleefd had, was ik veel sceptischer dan hij over de mogelijkheden van het Westen om de Verlichtingsidealen te verwezenlijken. Auschwitz en Hiroshima waren voor mij de reden om het enthousiasme van Ramdas niet blindelings te delen.

Het was een paradoxale situatie dat iemand van buiten Europa mij probeerde te overtuigen  hoe geweldig mijn eigen cultuur was. Ik heb daarover regelmatig met hem gesproken. Ramdas was er toen nog heilig van overtuigd dat de westerse globalisering de enig juiste en levensvatbare ideologie was. Daarentegen vermoedde ik toen al wat de neoliberale verovering van de wereld zou gaan betekenen. Hoe dan ook, de opkomst van Fortuyn moet een vernietigende klap voor hem zijn geweest, omdat het niet alleen een ‘miskenning’ van hemzelf was, maar een ‘miskenning’ van de mogelijkheden van de westerse beschaving. Het borstgeroffel over mensenrechten en democratie begon steeds holler te klinken, zeker na de uiterst gewelddadige westerse reactie op de aanslagen van 11 september 2001.  Ondertussen werden omstreden figuren als Hirshi Ali door de blanke ‘elite’ hier steeds meer gezien als het bewijs van het eigen gelijk. Na de kritische jaren zestig en zeventig werd door opgewonden blanke mannen in hun overgangsleeftijd opnieuw gepropageerd dat de blanke cultuur al eeuwenlang het antwoord bezat op de vraag hoe de wereld gerund moest worden. En bovendien werd duidelijk gemaakt dat als gekleurde niet-westerlingen ongehoorzaam bleven ze met ‘shock and awe’ aangepakt moesten worden. Alle normen en waarden van de Verlichting verdwenen in razendsnel tempo. De kritische Anil Ramdas slaagde er niet in om over het hedendaags geschreeuw heen te komen om uit te leggen dat het probleem veel gecompliceerder was. Hij was met al zijn gevoeligheid en intelligentie niet in staat op te boksen tegen de grofheid en het racisme dat in het Nederland van Fortuyn en Wilders weer manifest was geworden. Ramdas werd belachelijk gemaakt, zijn menselijke zwakheden breed uitgemeten, en net als naderhand Tofik Dibi, werd hij gemarginaliseerd. De enige fout die de gevoelige, intelligente en erudiete Ramdas had gemaakt was dat hij zich faliekant had verkeken op het 'tolerante' Nederland. Niks Verlichting. Niks rationalisme. Niks universalistische waarden. Gewoon benepen angst en provincialisme. De grote meerderheid van de polder-'elite' liet, net als tijdens de Tweede Wereldoorlog, de westerse normen en waarden onmiddellijk vallen, toen ze er last van heeft. Als het erop aankomt speelt het hele begrip waardigheid voor haar geen rol van betekenis. 

Vrijdag 13 december 2013 nam onze huisarts, Fenneke Voorsluis, op haar 67ste afscheid van haar praktijk tijdens een druk bezochte bijeenkomst in het Amsterdamse Bethanienklooster. Tijdens haar afscheidsrede refereerde ze uitgebreid aan de bewoners van het vroegere opvangcentrum Walenburg, waar oudere mensen die de weg waren kwijt geraakt, daklozen, alcoholisten etc. jarenlang liefderijk werden opgevangen. Niet alleen door hen een dak boven het hoofd te bieden en hen een maaktijd te verschaffen, maar vooral ook, zo merkte Voorsluis op, door ‘met kleine opdrachten deze mensen, die hun identiteit waren kwijtgeraakt, hun waardigheid en hun zelfrespect terug te geven.’ Ze kregen datgene waar een mens niet zonder kan. ‘Je hoort achter de horizon te kijken hoe je mensen hun zelfrespect kunt teruggeven,’ zo vatte ze haar betoog samen. Zonder waardigheid is het bestaan gruwelijk, zinloos, leeg. Het was opmerkelijk hoe ik in gezelschap van honderden gewone burgers, buurtbewoners uit verschillende klassen, onze bejaarde huisarts hoorde vertellen wat elke politicus en opiniemaker van nature zou moeten weten, omdat zij per slot van rekening, net als Fenneke Voorsluis, voor de hele gemeenschap werken. Hoewel de problemen complex zijn, zijn ze tegelijkertijd eenvoudig te herkennen en liggen ze op het voor de hand liggende niveau van respect en waardigheid. 

Fenneke Voorsluis bij haar afscheid als huisarts. ‘Je hoort achter de horizon te kijken hoe je mensen hun zelfrespect kunt teruggeven.’

Net als andere gevoelige geesten bleek Anil Ramdas weerloos te staan tegenover het gebrek in Nederland aan die waardigheid en dat respect. Hij leefde in een wereld van ideeën, die voor hem een werkelijkheid vertegenwoordigden, en begreep niet waarom de opportunisten en conformisten rondom hem zo hypocriet konden zijn. Hij had zich gruwelijk verkeken op het westerse geloof in de Verlichtingsidealen. Dat verraad blijkt telkens weer. Het zit vaak in kleine dingen, zoals toen ‘presentator Marcia Luyten in Buitenhof van Alex Brenninkmeijer, de Nationale Ombudsman,’ wilde ‘weten of we ons iets van aan moeten trekken’ van het officiële rapport van de Raad van Europa, waarin Nederland wordt bekritiseerd vanwege zijn laks anti-racisme-beleid.  Opnieuw wordt dan zo duidelijk wat het beschavingsniveau van de polder-pers is. Hoewel Luijten niet betwijfelt of de conclusie aangaande het Nederlandse racisme juist is, wil ze toch weten of ‘we ons’ daar ‘iets van aan moeten trekken.’ De vraagstelling alleen al legt de botte mentaliteit bloot van de ‘politiek-literaire elite’ aangaande het kenmerkende onderhuidse racisme in Nederland. En dit is nog slechts de zelfbenoemde intellectuele ‘elite’! Probeer maar eens beargumenteerd tegen dit soort racisme in te gaan. Dat is onmogelijk. Afgezien van de 'elite' komt ook nog het andere schorrie morrie over de kritische eenling heen: ‘Presentator Marcia Luyten haalt aan dat een tv-ploeg van Pownews Haagse politici deze week confronteerde met het rapport van Europa en ze de kritiek stuk voor stuk wegwimpelden als Europese bemoeizucht.’

Ik las ter voorbereiding van deze woorden nog eens wat het programma Zomergasten op zijn website heeft staan. Gemeld wordt het volgende:

In de Zomergasten-uitzending van 21 juni 1992 vertoonde Ramdas onder andere de openingsscéne van Apocalypse Now en kwam de helikopter als metafoor voor het westen ter sprake. Enerzijds is de helikopter een geweldige vernietigingsinstrument;  ‘Che Guevara kon alleen gedood worden omdat de helikopter bestond.’ Maar anderzijds kan het goede dingen brengen, zoals redding en voedselpakketten. Deze ambivalentie van het westen stond centraal in het werk van Ramdas en in de uitzending van Zomergasten.


Anil Ramdas heeft zich daarin vergist. De technologie is niet neutraal, zoals de Franse socioloog Jacques Ellul overtuigend heeft aangetoond. De technocraat is geen democraat, dit kan hij ook niet zijn om de simpele reden dat de technocratie ‘geen tegenspraak duldt.’ Zolang de technocratische waarden van nut en efficiency worden geaccepteerd kan de helikopter ‘goede dingen brengen,’ maar zodra men een vrijheid claimt waarop de technocratie geen macht heeft, geldt dat ‘de helikopter een geweldige vernietigingsinstrument’ is. Met andere woorden: het westerse technologische systeem kan zijn helikopters alleen als instrument van de onderwerping inzetten. De technocratie is een ander woord voor de moderne brute macht. Degene die dit niet beseft, zal daarvoor een hoge prijs moeten betalen. Uiteindelijk trok Anil Ramdas zijn eigen consequentie uit dit besef, zo denk ik. Voor sommige mensen is de realiteit nu eenmaal echt onaanvaardbaar. Stephan Sanders, de freelance journalist met wie hij samenwerkte voor het mediaprogramma Het Blauwe Licht dat zij tussen 1997 en 2000 maakten voor de VPRO, was veel minder ‘principieel’ en veel pragmatischer, op een typisch Hollandse manier. Daarover morgen.