Geweld

Gisteren vroeg een geschiedenis studente mij wat mijn mening als journalist was over het geweld dat hoofdstedelijke krakers in het begin van de jaren tachtig gebruikten. Ik was enigszins verrast door de vraag, want in een uiterst gewelddadige wereld waarbij namens ons hele landen worden plat gebombardeerd, zoals ik in Irak heb gezien, in Libanon en in de door Israel bezette gebieden, verwacht men niet dat het vroegere gewelddadig verzet van krakers tegen de gewelddadige onderdrukking van de staat nog een vraagstuk is. Mijn antwoord was dat ons hele systeem van uitbuiting in feite berust op geweld. De groeiende wereldwijde kloof tussen arm en rijk, het feit dat er meer dan een miljard aardbewoners honger lijdt, dat ongeveer de helft van de wereldbevolking van 1 tot 2 dollar per dag moet zien te overleven, is niets anders dan massaal geweld, ook al zien de meeste rijken dit niet.

Onze westerse houding ten opzichte van geweld is uiterst complex en in wezen hypocriet. Vooral de middenklasse staat ambivalent tegenover geweld: het steunt geweld zodra het haar privileges veilig stelt, maar wijst het gedecideerd van de hand zodra het haar lijkt te duperen. Men heeft er zelfs een begrip voor uitgevonden: 'zinloos geweld,' in de heilige overtuiging dat er zo iets bestaat als zinvol geweld. De armen daarentegen, de lagere klasse zo u wilt, heeft een andere opvatting. Die klasse ervaart het geweld van het systeem dagelijks aan den lijve en is bereid om zo nodig zich met geweld te verzetten tegen het geweld. Voor beide klassen geldt dat geweld een dagelijkse werkelijkheid is geworden sinds de massamedia hen op de hoogte houdt van vooral grootschalig georganiseerd geweld.

De werkelijk gevoelige mens bezwijkt uiteindelijk aan het geweld, psychisch. De gewelddadige dood van de ander is voor hem 'a constant reminder... not only of his own mortality, but of the arbitrary and irrational murder of human innocents and of human innocence,' zo schrijft de Amerikaanse hoogleraar James R. Giles in Violence in the Contemporary American Novel. An End to Innocence over een protagonist in een van de werken van de auteur Cormac McCarthy, die als schrijver het alledaagse geweld het centrale thema heeft gemaakt van zijn werk.