Rationalisme zonder Rede

Tijdens een diner gisteravond sprak ik met enkele kennissen van me, allen tegen of boven de zestig. Ik vertelde dat die ochtend op de voorpagina van Trouw het volgende stond: 'Oudere jaagt erfenis er zelf doorheen. De moderne 50- en 60-plussers genieten vooral zelf van hun vermogen. Sparen, geld behouden en doorgeven aan kinderen is er niet bij. De nieuwe generatie ouderen (50-65 jarigen) gaat massaal haar vermogen zelf opsnoepen in plaats van het door te geven aan de kinderen. Het gaat daarbij om vele miljarden euro's. Nederland loopt daarmee, met de Duitsers, voorop in de wereld.'

Ik had dit bericht beter niet ter sprake kunnen brengen, want het was alsof ik een bom in het gezelschap had geworpen. Bijna iedereen begon zich te veronschuldigen. Ze hadden goed voor hun kinderen gezorgd en trouwens deden dat nog steeds en vandaar dat zij de rest opmaakten, bovendien laat je altijd nog een huis achter en trouwens de kinderen vonden het goed dat hun ouders alles opsoupeerden. Kortom, Trouw zat er fors naast. Ik probeerde nog te zeggen dat er wel degelijk sprake is van een breuk in onze cultuur, aangezien vroeger de continuiteit het belangrijkst was geweest, de overleving van de soort, daar was het hele leven op gericht, en dat geldt nog steeds in de Derde Wereld. Zodra die drijfveer vervalt dan vervalt een belangrijke pilaar onder het oude culturele bouwwerk. Als de ouderen alleen hun eigen hedonisme najagen, dan doen hun kinderen dat ook en fragmenteert de samenleving. Een samenleving bestaat bij de gratie van afhankelijkheid van elkaar, nietwaar. Afhankelijkheid is het cement dat samenvoegt. Die fragmentatie is ook precies wat we nu zien, ieder voor zich en god voor ons allen. Waarom zouden kinderen voor hun ouders zorgen zodra die hulpbehoevend zijn? Die kinderen zijn immers veel te druk met hun eigen leven, verlangens, eisen, hedonisme, etc! Het mag voor ouderen dan wel zo zijn dat 'doorgeven aan kinderen er niet bij is,' maar wat wij wel doorgeven aan de volgende generatie is de geweldige milieuvernietiging, de klimaatverandering, de uitputting van vitale grondstoffen, een tot de tanden toe bewapende wereld, een gigantische en nog steeds groeiende kloof tussen arm en rijk. Dat geven we wel door, mede doordat we onze 'erfenis er zelf doorheen' jagen, onder andere met reizen naar de exotische plaatsen op de wereld, waar we vertederd naar Derde Wereld kinderen kijken, die nog zo natuurlijk zijn en spelen en altijd lachen. Zodra cement ontbreekt, is iedereen onafhankelijk en is niemand meer verantwoordelijk. Ik ken iemand die ooit zei dat hij wist dat er sprake was van ingrijpende gevolgen door de luchtverontreiniging, maar dat hij pas uit zijn auto zou stappen als anderen dat ook deden. Zijn kinderen en kleinkinderen speelden geen enkele rol in zijn overwegingen. De overleving van de soort, in wezen een instinct, is bij mijn generatie potverteerders volkomen verdwenen. En als je het ter sprake probeert te brengen, zijn ze geenszins bereid om kritisch naar zichzelf te kijken. In de jaren zestig schreef de Amerikaanse socioloog C. Wright Mills over rationalisme zonder rede, de stoornis waaraan de westerse consumptiemaatschappij leed. Mills is inmiddels dood, maar wat een gelijk heeft die man gekregen. Rationalisme zonder rede.