Hans Laroes

Beste Hans Laroes

Afgelopen zaterdag las ik jouw stukje, als hoofdredacteur van het NOS-Journaal, in de Volkskrant. Ik vond de kop goed gekozen: 'In dit vak kan veel.' Je meldt daarin dat je in 1990 een paar weken in Moskou was, waar je 'in contact [kwam] met eeen correspondent van het persbureau Reuters; hij had een goede naam. "Je moet ons de eerste dagen niet te serieus nemen,' zei hij licht gegeneerd. "CNN is hier om het einde van het communisme aan te kondigen, als wij dat niet opschrijven, verandert Londen het alsnog. Pas na een paar dagen schrijven we wat er gebeurt.' Mooi voorbeeld van hoe de werkelijkheid vertekend wordt door de commerciele massamedia. En hoe beelden de waarheid dicteren en de meeste journalisten daarvoor buigen. Inderdaad, 'in dit vak kan veel.' Dat de journalisten pas 'na een paar dagen schrijven wat er gebeurt' is natuurlijk nonsense, zoals jezelf maar al te goed weet, want de werkelijkheid is dan al lang vorm gegeven, met andere woorden: de rest is een follow-up van wat in de eerste paar momenten al werd bepaald. Daar wordt alles voor uit de kast getrokken. Ik geef je een voorbeeld. twaalf jaar geleden was ik het Koerdische deel van Turkije, waar het Turkse leger met veel geweld en grootschalige schendingen van de mensenrechten het Koerdisch verzet probeerde te vernietigen. Via een VN-medewerker werd ik naar de grens met Irak gesmokkeld en was daar getuige van een Turkse inval in Noord-Irak. Toen ik uiteindelijk het gebied weer wist te ontsnappen, arriveerde ik in Diyarbakir waar ik op tv F-16's bergen zag bombarderen. Ikzelf had geen enkel vliegtuig gezien, wel veel tanks en artillerie. Nadat ik in Ankara was gearriveerd om daar vandaan naar Nederland terug te vliegen, bezocht ik een persconferentie waar Turkse en Europese politici hun visie gaven op de mogelijke toetreding van Turkije tot de EU. Ik zag er eerst een Nederlandse correspondente die geen tijd had om met mij te praten, omdat ze het te druk had de Hilversumse omroepen te berichten wat er duizend kilometer verderop met de Koerden gebeurde. Ik was er geweest en had gezien wat daar gebeurde. Zij niet, maar toch had ze geen tijd om mijn ervaringen te horen voordat ze Hilversum ging vertellen wat er in dat afgesloten gebied gebeurde. Inderdaad, 'in dit vak kan veel.' Nadat Turkse tv-collega's hadden gehoord dat ik in dit afgesloten gebied was geweest, vroegen ze onmiddellijk wat ik gezien had. Na afloop stelde ik hen de vraag waar die beelden van F-16's vandaan kwamen? Oh, antwoordden ze, die dateren van twee jaar geleden, maar je weet hoe het gaat, niemand weet dat meer. En als je internationaal in prime-time beelden weet te verkopen, verdien je handenvol geld. Eenmaal terug in Nederland bleek ook het NOS-Journaal die beelden te hebben uitgezonden. Ik belde de toenmalige hoofdredacteur Gerard van der Wulp en vroeg hem tijdens een VPRO-uitzending waar hij die beelden vandaan had. Zijn antwoord: van Reuters in Londen. Maar hoe weet u dat die beelden ook daadwerkelijk onlangs zijn opgenomen? Dat weten we niet, zei Van der Wulp. Je weet hoe het gaat, de hele dag stromen beelden binnen en daar maak je dan een keuze uit. Je hebt gewoon de tijd niet om te checken of die beelden kloppen. Met andere woorden: het NOS-Journaal weet in dit soort gevallen niet of de beelden die ze uitzenden ook de werkelijkheid illustreren. Dat maakte Gerard van der Wulp en ook jij in wezen niet uit. Als er maar bewegende beelden zijn, want zonder bewegende beelden, geen NOS-Journaal. Inderdaad, 'in dit vak kan veel.' De schijn heeft de werkelijkheid allang ingehaald. Vandaar ook dat Gerard van der Wulp zonder enige moeite zijn baan als journalist kon inwisselen voor het spindoctorschap bij wat officieel heet de Rijksvoorlichtingsdienst, waar hij de eerste woordvoerder is van het koninklijk huis en de minister president.

Hans, je schrijft verder in de Volkskrant: 'De vraag is hier: hoe ga je om met de beperkingen en de mogelijkheden van je vak? Achter de decors kijken helpt. Een land op je laten inwerken en tot in je ziel leren beheersen, helpt ook, juist als het om dictaturen gaat. Tegen de spindoctors vechten is noodzakelijk. En inderdaad, het debat aangaan over het vak is essentieel, en dat mag altijd heftiger dan nu.' Inderdaad ja, juist, goede samenvatting, maar nu ter zake. 'Achter decors kijken.' Een simpel voorbeeld: waarom heeft het NOS-Journaal niet een correspondent in de bezette Palestijnse gebieden, die structureel en permanent de situatie daar volgt? Het NOS-Journaal beschikt wel over een correspondent in Israel, Eddo Rosenthal, die niet de bezette gebieden indurft omdat hij bang is dat hij als jood zal worden aangevallen door Palestijnen. Overigens, een onzin-redenering aangezien Amira Hass van Haaretz als joods-Israelische al jarenlang in bezet gebied woont en daar vandaan uiterst kritisch bericht over de dagelijkse terreur van de Israelische bezetting. Maar goed, daardoor is er niemand van het NOS-Journaal die daar 'achter de decors' kijkt en niemand die het Palestijnse gebied op zich kan 'laten inwerken en tot in je ziel leren beheersen.' Daardoor geeft het NOS-Journaal al jarenlang een volkomen vertekend beeld over de Israelische bezetting. De hele context van dit conflict is achter de waan van de dag verdwenen. Waarom doet het NOS-Journaal dit, terwijl de hoofdredacteur kennelijk beter weet, als we tenminste op jouw woorden in de Volkskrant afgaan? Inderdaad, 'in dit vak kan veel.'

Je schrijft 'tegen de spindoctors vechten is noodzakelijk.' Ik ben het helemaal met je eens, maar waarom stel je jezelf dan op als een spindoctor? 17 november vorig jaar gaf ik op deze webblog een voorbeeld daarvan: 'Vanochtend schreef Laroes een directief voor zijn ondergeschikten, de radio en televisieredacties van de NOS, waarin hij zonder overleg met deze redacties bepaalde dat de Nederlandse militaire schendingen van de mensenrechten 'wangedrag' moesten worden genoemd. Dus geen marteling, maar 'wangedrag.' Hans is geen jurist maar toch dacht hij de juiste benaming te hebben gevonden. Zijn ondergeschikten lachten er besmuikt over, toen ze juristen vroegen hoe dit 'wangedrag' genoemd moest worden, want deze deskundigen antwoordden onmiddellijk dat deze militaire handelingen in strijd zijn met het internationaal recht. Het maakt in wezen niet uit wat men het precies noemt, wrede behandeling of onmenselijke behandeling, vernederende behandeling, het is absoluut in strijd met de normen en waarden van het internationaal recht. Sommige juristen noemen het dan ook marteling. Zeker is dat het woord wangedrag in dit verband absurd is. Zie ook Amnesty International.' Waarom spindoctorde jij dit woord? Het ging hier niet over een uit de hand gelopen studenten feestje, of het urineren op de dansvloer, maar over mishandeling van mensen in gevangenschap, burgers die alleen nog maar verdacht werden van iets! Inderdaad, 'in dit vak kan veel.'

In 2002 was ik getuige van de inval van het Israelische leger in de Westbank en zag er hoe gewelddadig de Israelische militairen optraden tegen de Palestijnse burgerbevolking en Israelische burgers die protesteerden. Bij mijn terugkeer in Nederland schreef ik in Vrij Nederland dat het bijna vijf weken duurde voordat het NOS-Journaal voor het eerst meldde dat 'de Palestijnen de Israëlische militairen er al vaak van hebben beschuldigd dat ze schieten met het doel mensen te doden.' Kennelijk was die beschuldiging voorheen niet interessant genoeg om te vermelden, laat staan om de correspondent in Israël te vragen zelf polshoogte te gaan nemen. Ik constateerde in mijn artikel dat er sprake was van selectieve berichtgeving. Naar aanleiding van een opmerking van correspondent Conny Mus wierp ik de vraag op of er sprake kon zijn van onafhankelijke berichtgeving als joodse correspondenten begrijpelijkerwijs emotioneel betrokken zijn bij Israel. Hoe onafhankelijk kan een correspondent blijven als bijvoorbeeld zijn kinderen in het Israelische leger dienen? Een voor de hand liggende vraag ook gezien het feit dat zelfs een goede journalist als de toenmalige Vrij Nederland-hoofdredacteur Joop van Tijn verklaarde bevooroordeeld te zijn zodra het Israel betrof. Vlak voor zijn dood zei hij tegen de journalist Arnold Karskens: 'Toen ik daar was, merkte ik dat ik meer dan ooit mezelf identificeerde met Israel. Je krijgt die legerberichten, verhalen over wat die anderen allemaal voor slechts doen, over verliezen en wreedheden. Of je wilt of niet, je wordt meegesleept. Ook als je je gebruikelijke scepsis bewaart en denkt: zo slecht zal die andere partij niet zijn. Je kiest.' Als reactie hierop suggereerde jij, Hans Laroes, dat het opwerpen van deze vraag een vorm van antisemitisme was. Zonder ook maar één door mij en anderen geconstateerd feit te weerleggen, bespeelde hij bij gebrek aan argumenten de sentimenten door te proberen de integriteit van de boodschapper van het slechte nieuws in twijfel te trekken. Zie: http://home.planet.nl/~houck006/israel.html Inderdaad, 'in dit vak kan veel.'

Wat mij tevens opviel in de berichtgeving van het Midden Oosten was hoe vaak het NOS-Journaal zich bij de berichtgeving laat leiden door spindoctors. Nog steeds. Een zwaar bewapende Israelische tankschutter heet 'ontvoerd' of 'gekidnapt' te zijn, terwijl hij gevangen is genomen, krijgsgevangen, want het internationaal recht verbiedt namelijk niet een gewapende strijd tegen een bezetter. Het ontvoeren van democratisch gekozen Palestijnse politici door Israel heet ineens 'arrestatie'. Voorheen probeerde jij kritiek hierop af te doen met 'antisemitisme,' kennelijk heeft die hetze niet gewerkt en geef je eindelijk toe dat 'inderdaad, het debat aangaan over het vak is essentieel, en dat mag altijd heftiger dan nu.' Vandaar dat ik een antwoord verwacht op mijn vraag waarom de NOS-verslaggeving vanuit het Midden Oosten vaak zo tendentieus en onevenwichtig is, en nooit vanuit een context wordt gegeven. Jij schrijft: 'Nu gaat het om kwaliteit, modernisering, transparantie.' Waarom nu pas, Hans? Wat is er veranderd? Omdat 'Joris [Luyendijk] in de afgelopen maanden het Einde van de Journalistiek [leek] aan te kondigen'? zoals je zelf schrijft. Of is er iets anders? Transparantie. Ik ben het helemaal met je eens. Vertel ons, want inderdaad, 'in dit vak kan veel.' Heel veel.

Collegial groet

Stan van Houcke