Rineke Dijkstra

Tot 6 februai volgende jaar kunt u in het Amsterdams Stedelijk Museum vlakbij het Centraal Station een reizende tentoonstelling bezichtigen van het werk van de fotografe Rineke Dijkstra. Volgens het Stedelijk 'onderzoekt Dijkstra de grenzen van het portretgenre. De gefotografeerde mensen dragen vaak een naam maar staan evenzeer model voor een groep, en ontstijgen het strikt individuele.' Ikzef vind haar foto's veelal ontluisterend, de mensen staan er te geposeerd op en het is allemaal weinig subtiel. Door buitenshuis onnatuurlijk kunstlicht te gebruiken en binnen jongeren telkens tegen een vale achtergrond te fotograferen hangt over alle geportretteerden een vale sluier. De cameralens is genadeloos. Als ze een jong mens met puistjes fotografeert is het meteen ook iemand wiens gelaat verwoest is door puisten. Sommige mensen zijn gecharmeerd door deze wijze van afbeelding, sterker nog de expositie trekt veel bezoekers. Wat ik wel fascinerend vind zijn Dijkstra's videofilms van jonge mensen die voor de camera beginnen te dansen op housemuziek. Ze weten dat ze bekeken worden, voor uw ogen ziet u ze van rol veranderen, telkens weer, eerst onzeker en verlegen, pijnlijk bewust van zichzelf, dan een fractie van een seconde trots of wanhopig of erotisch, terwijl af en toe hun ware ik even door het masker heenbreekt. Wat je als kijker opvalt is dat iedere jongere 'bewust' voor een bepaalde rol in het leven heeft gekozen. Hoe langer je kijkt des te beklemmender worden de beelden. Het voyeurisme slaat op de kijker terug. Je begint je ongemakkelijk te voelen. Je wordt op het feit gedrukt dat je in een tijdperk leeft van kijken en vooral bekeken worden. Het bestaan als reality tv. En al kijkende realiseerde ik me ook hoe jonge mensen zich niet alleen een rol aanmeten, maar ook hoe die rol hen een bepaalde richting uitdwingt. Een uiterst onzekere skinhead, die voor het meedogenloze oog van de camera met zijn eigen onzekerheid vecht, zie je telkens van gelaatsuitdrukking veranderen. Je ziet zijn angst en hoe hij ertegen vecht. Je ziet ook hoe aardig en kwetsbaar hij is en je weet dat hij door puur toeval de ene of de andere kant zal opvallen, net zoals wij allen. De geschiedenis zal zijn lot bepalen. Misschien wordt hij een moordenaar, misschien een heilige.