De Volkskrant 34

Hans Wansink en Sara Berkeljon van de VolkskrantStel dat ik als journalist iemand of een paar mensen aan het woord laat die u publiekelijk beschuldigen van iets ernstigs. Moet ik u dan om een reactie hierop vragen? Ja, volgens de normen van de journalistiek zoals onder andere uitgesproken door de Raad voor de Journalistiek. Nee, volgens twee Volkskrantjournalisten. Nadat het duo op de vingers was getikt door de Raad voor de Journalistiek schrijven ze in een reactie het volgende:

'De uitspraak van de Raad verabsoluteert wederhoor als de toetssteen bij uitstek voor journalistieke kwaliteit. De Raad wekt daarmee de indruk dat journalistieke producties [...] die zonder wederhoor tot stand zijn gekomen, per definitie ondeugdelijk zijn. Wij menen dat het aan de journalist zelf is te beoordelen in welke gevallen wederhoor zinvol en noodzakelijk is. Het opnemen van een ontkenning maakt het voor de lezer moeilijker zelf te beoordelen wat waar of aannemelijk is.'

Lees verder: http://www.denieuwereporter.nl/?p=1008

Het is buitengewoon opmerkelijk dat deze twee Volkskrantjournalisten nu eens eerlijk en zonder omwegen toegeven hoe ze te werk gaan. Wat staat hier precies? Allereerst dat het tweetal journalisten van een landelijke krant zelf wel bepaalt wanneer het iemand aan het woord laat, ook al betreft het hier ernstige beschuldigingen. En daarnaast - wat nog interessanter is - dat alleen zij en niemand anders bepalen wat de lezer al dan niet dient te weten om de door de journalisten en niemand anders bepaalde waarheid te kennen. Met andere woorden: elk feit, bijvoorbeeld een ontkenning of een weerlegging van u, wordt niet gemeld als dat in tegenspraak is met de door onze twee journalisten geformuleerde waarheid. Sterker nog: er wordt niet eens naar uw waarheid gevraagd. Misschien had u wel bevestigd waarvan u beschuldigd werd maar uw handelwijze in een volstrekt andere context geplaatst. Nee, daar is het duo niet in geinteresseerd, want uw waarheid 'maakt het voor de lezer moeilijker zelf te beoordelen wat waar en of aannemelijk is.' En dat laatste, wat waar en of aannemelijk is, die waarheid, wordt bepaald niet door de feiten, maar door de twee Volkskrant-journalisten, zo schrijven ze zelf. Al meer mensen hadden de indruk dat de Volkskrant zo te werk gaat, maar nu geven twee Volkskrant-journalisten dit in hun onnozelheid nog toe ook door het als argument op te voeren.

Deze werkwijze heet in de vakliteratuur propaganda. Het werd jarenlang in nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie in praktijk gebracht. Uiteindelijk bleek het niet succesvol te werken, zoals de geschiedenis heeft uitgewezen. Men kan burgers enige tijd een rad voor ogen draaien, maar op een bepaald moment komen ze er door de praktijk van alledag achter dat het propaganda is. En toch willen mijn twee Volkskrant-collega's deze primitieve propaganda-doctrine weer invoeren. Ze komen daar openlijk voor uit. Wonderlijk, nietwaar? Maar wel eerlijk! U weet nu wat u leest zodra u de Volkskrant onder ogen hebt. Of juist niet?

In elk geval, de Franse socioloog Jacques Ellul toont in zijn boek Propaganda haarscherp aan dat het wezen van propaganda eruit bestaat dat het geen tegenspraak duldt. Dus elke informatie die de waarheid van een journalist of welke autoriteit dan ook weerlegt, wordt niet geduld. Ik wijs u er nogmaals op wat Milan Kundera met betrekking tot ons prachtvak heeft gezegd:

‘Je kunt je de toekomst wel voorstellen zonder de klassenstrijd of zonder de psychoanalyse, maar niet zonder de onweerstaanbare opkomst van pasklare ideeen die, ingevoerd in computers, gepropageerd door de massamedia, het gevaar met zich meebrengen binnenkort een macht te worden die elk oorspronkelijk en individueel denken verplettert en zo de werkelijke essentie van de Europese cultuur van onze tijd verstikt.’ Kundera waarschuwde ervoor dat we zo de wereld van de kitsch binnentreden. ‘Het woord kitsch verwijst naar de houding van degene die tot elke prijs zoveel mogelijk mensen wil behagen. Om te behagen dien je je te conformeren aan wat iedereen wenst te horen, in dienst te staan van de pasklare ideeen, in de taal van de schoonheid en de emotie. Hij beweegt ons tot tranen van zelfvertedering over de banaliteiten die wij denken en voelen… Op grond van de dwingende noodzaak te behagen en zo de aandacht van het grootst mogelijke publiek te trekken, is de esthetiek van de massamedia onvermijdelijk die van de kitsch en naarmate de massamedia ons gehele leven meer omsluiten en infiltreren, wordt de kitsch onze dagelijkse esthetiek en moraal.’