Artiesten boycotten festivals en schrijvers eisen uitleg van hun uitgeverij vanwege KKR. Waarom is deze durfinvesteerder zo omstreden?
Festivals en uitgever VBK liggen onder vuur vanwege hun banden met KKR, de durfkapitaalinvesteerder die belangen heeft in omstreden ondernemingen die voor Israël actief zijn. Wat is KKR precies en om welke ondernemingen gaat het hier?
Goldband, Youp van ’t Hek, Hang Youth; allemaal zegden ze hun optreden op festival Zwarte Cross komende juli af vanwege de banden die de eigenaar onderhoudt met investeerder KKR, die op zijn beurt weer actief is in Israël. Veertien artiesten die een week later op het Amsterdamse festival Milkshake zouden staan, hebben om dezelfde reden hun optreden afgezegd.
In het kielzog van de festivalboycot zwelde afgelopen week ook een oproep vanuit de schrijverswereld aan richting VBK, de grootste boekenuitgever van Nederland en bezit van KKR.
Zowel de festivals als de uitgever zijn nog maar net in handen van de omstreden Amerikaanse durfinvesteerder. De festivals, ooit onder de paraplu van ID&T, kwamen in 2021 in handen van de Britse festivalorganisatie Superstruct. Die organiseert nog tachtig andere festivals, waaronder mega-evenementen als Sónar (Spanje) en Sziget (Hongarije). In Nederland is het verantwoordelijk voor onder andere Mysteryland, Amsterdam Open Air, Awakenings, DGTL, Vunzige Deuntjes, Milkshake en Defqon.1.
Superstruct werd in oktober 2024 voor 1,3 miljard dollar gekocht door twee investeerders: CVC (in Nederland ondermeer eigenaar van ‘brievenbuskampioen’ TMF en de voormalige chemietak van DSM, Anqore en ook actief in Israël) en het met 8 miljard dollar gevulde European Fund VI dat wordt beheerd door de Amerikaanse beleggingsgigant KKR.
Veen Bosch & Keuning (VBK), met onder meer Atlas Contact, Ambo Anthos, en Luitingh-Sijthoff de grootste uitgever van fictie en non-fictie in Nederland en Vlaanderen, kwam mei vorig jaar voor een onbekend bedrag in handen van het Amerikaanse Simon & Schuster, op zijn beurt in de herfst van 2023 voor 1,6 miljard dollar overgenomen door KKR-deelname North American Fund XIII.
Woningen op de Westelijke Jordaanoever
KKR heeft via andere fondsen ook belangen in Israëlische ondernemingen. Zoals via het Duitse Axel Springer Verlag, bekend als uitgever van schandaalblad Bild maar ook eigenaar van het platform Yad 2, waarop ook woningen in nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever te koop worden aangeboden. Die huizen zijn gebouwd in strijd met het internationaal recht.
Ook bezit KKR Circor International, een Amerikaanse onderneming die levert aan Israëlische defensiebedrijven en is de investeerder eigenaar van een datacenter in Israël.
“KKR haalt voor zijn fondsen geld op bij institutionele beleggers, waaronder pensioenfondsen en verzekeraars, en investeert dit geld weer in bedrijven,” zegt hoogleraar ondernemingsfinanciering en private equity Peter Roosenboom van de Erasmus Universiteit. “KKR beheert daarvoor tegelijkertijd meerdere fondsen. In een aantal daarvan bevinden zich bedrijven uit Israël, of bedrijven die banden hebben met Israël.”
“Drie jaar geleden was een investering in een Israëlisch bedrijf niet omstreden, nu wel. Een boycot is natuurlijk een manier om aandacht te vragen voor de situatie in Gaza. Maar als je echt verandering wil in de beleggingen, moet je bij KKR zijn. Die neemt de beslissingen.”
Sprinkhanengedrag
Het is niet voor het eerst dat KKR onder vuur ligt. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is de investeerder al omstreden vanwege zijn strategie om bedrijven te kopen, te saneren, op te splitsen en weer met winst te verkopen. KKR’s pogingen om eind jaren tachtig tabaksgigant RJR Nabisco in te lijven, met elk wapen voorhanden, leverden met het boek Barbarians at the Gate een blauwdruk voor die praktijken op.
Ook de strategie om overgenomen bedrijven zelf de overname te laten betalen, zette kwaad bloed. Zeker omdat steevast forse bezuinigingen en massaontslagen nodig waren om de overnameschuld af te lossen. Soms bezweken bedrijven onder die schuldenlast.
Berucht waren overnames als van Vendex KBB (Hema, Bijenkorf, V&D) door KKR die vervolgens werden overladen met schulden. Toenmalig minister van Economische Zaken Joop Wijn sprak van ‘sprinkhanengedrag’, omdat durfinvesteerders het kaalgevreten achterlieten.
Olie- en gasbedrijven
“Private equity heeft lang een slechte naam gehad,” zegt Roosenboom. “En er zijn ook zaken misgegaan.” Maar volgens de hoogleraar is dat inmiddels veranderd. “Zo is duurzaamheid deel gaan uitmaken van het beleggingsbeleid van private equityfondsen, mede onder druk van institutionele beleggers als pensioenfondsen. Die willen dat het geld in duurzame bedrijven wordt geïnvesteerd.”
Toch investeert KKR net zo makkelijk in olie- en gasbedrijven als in de energietransitie. Zo is het via via betrokken bij de aanleg van een gaspijplijn in Canada, de Coastal GasLink Pipeline van 670 kilometer, die dwars door het gebied van inheemse bevolkingsgroepen gaat. Het bedrijf is ook groot in IT, technologie en infrastructuur.
KKR heeft wereldwijd meer dan 700 miljard dollar belegd in honderden bedrijven. In Nederland onder meer in fietsfabrikant Accell (Sparta, Batavus, Babboe), vakantieparkgigant Landal en margarineproducent Becel.
De parkeergarages van Q-Park zijn in handen van KKR, net als de haarverzorgingsproducten van Wella en de frisdranken van Refresco (onder andere Wicky en veel huismerken). KKR kocht via European Fund VI onlangs Nexeye, de eigenaar van opticien Hans Anders. Lange tijd behoorde TV-zender SBS bij KKR, maar die werd in 2017 verkocht aan John de Mols Talpa.
Beleggingen van KKR hebben geen inspraak in wie hun eigenaar wordt of welke activiteiten die verder ontplooit. Zo klagen de festivals dat de overname van Superstruct vorig jaar zonder overleg en zonder waarschuwing vooraf gebeurde, alhoewel de aankoop door zowel KKR als CVC in juni 2024 publiekelijk werd gemeld en toen via persbureaus naar buiten kwam. Ook de aankopen van Simon & Schuster en VBK werden zo publiek gemaakt.
Boze stiefmoeder
Toch reageren de betrokkenen overvallen. Uitgever VBK distantieerde zich maandagavond, onder druk van een deel van zijn schrijversstal van eindbaas KKR en de oorlog in Gaza. Eerder deed de directie van De Feestfabriek, organisator van De Zwarte Cross, dat ook
‘We nemen afstand van de onethische praktijken van onze nieuwe boze stiefmoeder. We schrikken van alles dat wordt beweerd over de onethische investeringen van KKR, die rechtstreeks indruisen tegen waar we als festival voor staan. Hoewel we geen invloed hebben op beslissingen die op het hoogste niveau worden genomen, willen we dit duidelijk stellen: geen enkele eigenaar zal ooit bepalen wie we zijn of waar we voor staan.’
De organisatie achter Milkshake reageerde in Het Paroolgelijkluidend: “We zijn verbonden met iets wat sterk in strijd is met onze overtuigingen. We staan allemaal aan dezelfde kant. Maar hiermee breek je het festival af, niet KKR.”
Dat argument kon weer op kritiek rekenen van onder meer Hang Youth, toch al vocaal criticaster van het kapitalisme: ‘Iedereen met een beetje verstand van financiële economie snapt dat het onderaan de streep neerkomt op vermogensgroei bij KKR.’
Maar volgens hoogleraar Roosenboom zijn er geen directe banden tussen de festivals, uitgever of andere Nederlandse deelnames en Israël. Ook vloeien er geen winsten naar KKR. De investeerder verdient uiteindelijk wel aan de investeringen, ofwel als onderpand, ofwel wanneer de bezitting met winst wordt verkocht.
Over de auteur: Herman Stil is redacteur economie bij Het Parool en schrijft onder meer over het Amsterdamse bedrijfsleven, luchtvaart en Schiphol, vastgoed en de techsector.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten