zaterdag 22 maart 2025

De Nederlander heeft het Opgegeven.

Pacifisten in Nederland verenigen zich: 'Dit is een heilloze route'

Vanwege de Russische dreiging wil Europa in 2030 voldoende afschrikkingskracht en een sterke defensie-industrie hebben. Daarvoor is 800 miljard euro nodig. Voor de groeiende pacifistische beweging in Nederland is het nu tijd om op te staan: "We hopen dat burgers en politici gaan beseffen dat dit een heilloze route is."

De laatste weken melden honderden nieuwe leden zich bij De Nieuwe Vredesbeweging. Die beweging wil een zogenoemde Tegentop organiseren: een groot actieweekend voor de grote NAVO-top in Den Haag. De steeds verder stijgende militaire budgetten, de voortgaande kernbewapening en de steeds geavanceerdere wapens maken de wereld alleen maar onveiliger, vinden ze.

Poetin-kamp

Pacifist Willem de Haan vergelijkt deze tijd met de jaren 50. "Toen er ook een enorme angst was voor de Russen. Ook toen was er geen mogelijkheid voor gesprek of reflectie. Dat is nu weer zo. Zo gauw je zegt dat het misschien anders kan, zit je meteen in het Poetin-kamp."

De Haan staat eind jaren 70 bekend om zijn principiële strijd tegen de toenemende bewapening ten tijde van de Koude Oorlog, een periode van grote spanningen en een wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. De Haan sluit zich aan bij een actiegroep die waarschuwt voor de gevaren en weigert militaire- en vervangende dienst.

Hij wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 maanden. "Het leger is een opleiding om zo goed mogelijk mensen neer te schieten. Ik dacht: dat ga ik niet doen." En zo denkt De Haan er nog steeds over. Hij wil zich weer sterk maken voor een ander geluid.

Nucleair conflict

Dat geluid vindt hij bij De Nieuwe Vredesbeweging, waarin verschillende organisaties hun krachten bundelen. "Europa is al heel lang een strijdtoneel van geopolitieke grootmachten Rusland en de VS", zegt initiator Jakob de Jonge. "We moeten uiteindelijk naar een Europa waar we rustig kunnen leven, zonder dat we bang hoeven te zijn dat het ontaardt in een potentieel nucleair conflict."

Nederland bouwde tijdens de Koude Oorlog speciale bunkers voor een eventuele aanval met een atoomwapen. Zoals in Krimpen aan den IJssel:

De Jonge vindt dat mensen veel te laconiek zijn. "Je merkt weinig angst of oog voor nucleaire wapens, maar ik denk dat het nucleaire risico groter is dan ooit." Waar er tijdens de Koude Oorlog nog een zekere verstandhouding bestond tussen de Sovjet-Unie en de VS, ontbreekt in de ogen van De Jonge nu iedere balans. "De wereld is meer chaos en er is eigenlijk geen internationale afspraak."

De nucleaire dreiging in Europa betekende in de jaren 80 hoogtijdagen voor de vredesbeweging. Zo was er het verzet tegen de plaatsing van kernraketten in Nederland, die resulteerde in massale anti-kruisraketdemonstraties. Met de grootste Nederlandse demonstratie ooit: ruim een half miljoen mensen gingen in 1983 in Den Haag de straat op.

Naïef

Er werd in die tijd tenminste nog een echt gesprek gevoerd, vindt De Haan. "Gesprekken op een veel hoger niveau dan nu. Toen was er vanuit de politiek echt veel oppositie tegen die wapenwedloop. Die is er nu helemaal niet. Dat GroenLinks-PvdA nu de grootste voorstander is van bewapenen, vind ik onvoorstelbaar en onbegrijpelijk."

De Haan krijgt geregeld het verwijt dat hij naïef is, dat de vredesbeweging naïef is. "Omdat je met Poetin niet kunt praten. Hij wil heel Europa veroveren, zeggen ze. En je bent dan de enige die pleit voor onderhandelingen en diplomatie. Maar je kan het natuurlijk ook omdraaien en zeggen: jij bent naïef, jij wil bewapening, jij denkt dat oorlog iets oplost. Hoe kom je erbij? Laat dan zien in de geschiedenis waar dat heeft gewerkt?"

Heilloze route

Volgens de pacifisten bevindt Europa zich nu in een gevaarlijke tussenfase. "De periode waarin de VS als wereldmacht afzwakt en andere landen opkomen. Die tussenperiode is ontzettend risicovol. Daardoor kunnen oorlogen ontstaan. En er zijn geen instituties om op terug te vallen, voor bijvoorbeeld de controle op nucleaire wapens", zegt Jakob de Jonge.

Hij gelooft in de groei van de vredesbeweging. Al is de stap naar actiebereidheid en de straat opgaan er niet één-twee-drie. "Het maakt pas indruk als we met een grote groep zijn. De vredesbeweging uit de jaren 80 begon ook niet met 500.000 mensen", zegt De Jonge, die hoopt dat grootschalig verzet uiteindelijk niet nodig zal zijn. "Dat burgers en politici gaan beseffen dat dit een heilloze route is. Een tunnelvisie, omdat oorlog altijd vernietiging is. En dat is slecht voor iedereen."