Ontslag twintig procent van alle rijksambtenaren. Wat betekent dat?
In het nieuwe regeerakkoord staat dat 20 procent van alle rijksambtenaren ontslagen moet worden. Waarom, om hoeveel mensen gaat het en wat voor problemen levert dat op? Het kabinet-Rutte IV zal toch niet voor niets al die extra 25.000 fte’s aan ambtenaren hebben aangenomen?
Wat zijn rijksambtenaren en hoeveel hebben we daarvan?
Een rijksambtenaar is iemand die in dienst is van een van de ministeries van de landelijke regering. De meesten hiervan werken in Den Haag. Tussen 2018 en 2022 kwamen er ongeveer 25.000 fte’s aan rijksambtenaren bij, een toename van 22 procent in vier jaar tijd. In totaal hebben we nu ongeveer 114.000 ambtenaren die voor een ministerie werken.
Het gaat dus expliciet om een geplande reductie van ambtenaren in rijksdienst, niet over ambtenaren bij een gemeente, provincie of waterschap.
Waarom heeft de laatste regering Rutte zo enorm veel extra ambtenaren aangenomen?
De overheid is de laatste jaren als werkgever exorbitant gegroeid, aldus gegevensvan het UWV. Halverwege 2022 waren er In totaal 570.000 banen bij de overheid. Dit is een toename van 50.000 banen ten opzichte van 2019. De groei komt volgens UWV voornamelijk door de toename van het aantal taken bij de overheid en de financiële mogelijkheid om meer personeel aan te nemen zoals gecreëerd door de Europese Centrale Bank (ECB).
Vooral beroepen waarvoor minimaal een hbo-opleiding gevraagd wordt, zijn gegroeid.
In algemene zin is die uitbreiding noodzakelijk gebleken door de enorme toevloed aan wet- en regelgeving vanuit de EU sinds het aantreden van Ursula von der Leyen in 2019. Het UWV schrijft hierover: “Door ontwikkelingen als de energietransitie en klimaatverandering hebben gemeenten, provincies en waterschappen er veel werk bij gekregen”.
Als we alleen naar de explosieve groei van het aantal rijksambtenaren kijken, dan is die groei vooral ontstaan bij de ministeries die het meest te maken hebben met de implementering van nieuwe EU-wetgeving. Dat zie je terug in de cijfers op de website van Binnenlands Bestuur: “De relatief grootste fte-stijging was te zien bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (+ 1346 ambtenaren, 16,2 procent) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Binnenlandse Zaken kreeg er vorig jaar ruim 450 ambtenaren bij.”
De loonkosten van al die ambtenaren
De salarisuitgaven van het rijk bedroegen vorig jaar bijna 11,5 miljard euro; een stijging van 8,6 procent ten opzichte van 2021. Die stijging komt grotendeels door de toename van het aantal fte’s, aldus het bovengenoemde artikel in Binnenlands Bestuur.
Behalve de groei van het aantal medewerkers in vaste dienst, steeg ook de externe inhuur. Volgens de zogeheten Roemer-norm zouden de uitgaven aan externe inhuur onder de 10 procent van de totale personele uitgaven moeten blijven, maar die norm is overschreden: in 2022 bedroegen de totale uitgaven aan externe inhuur 2,68 miljard euro; 14,2 procent van de totale personele uitgaven.
Nieuwe regering wil minder EU en minder ambtenaren
In het Hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB, staat onder meer vermeld dat Nederland de bijdrage aan de EU wil terugdringen. Ook willen de partijen nieuwe afspraken met de EU maken over de Natura 2000-gebieden en de stikstofeisen die Brussel aan de Nederlandse landbouw stelt.
De budgettaire bijlage van het Hoofdlijnenakkoord laat hierbij aan duidelijkheid weinig te wensen over. Aan de EU moet structureel jaarlijks 1.600 miljoen euro minder afgedragen worden dan nu het geval is. Aan jaarlijkse kosten voor lonen van rijksambtenaren moet structureel 1 miljard euro bespaard gaan worden. Minder EU betekent minder ambtenaren.
Onderzoek Ipsos I&O: grote tevredenheid onder bevolking over nieuw regeerakkoord
In tegenstelling tot het eerdere boegeroep vanuit de nieuwe oppositie, blijkt een veel groter deel van de Nederlandse bevolking gelukkig met het nieuwe regeerakkoord dan bij het aantreden van Rutte IV.
Wel leeft er breed bij de kiezer zorg over de vraag of de coalitie waar kan maken wat ze belooft, aldus het onderzoek van Ipsos I&O in samenwerking met NOS. Het vermoeden is dat de partij van Omtzigt (NSC) vroegtijdig roet in het eten gaat gooien en te veel mee zal waaien met de oppositie. Dat zou zelfs tot een vroegtijdig einde van de coalitie kunnen leiden.
Ook blijkt er grote weerstand vanuit de EU ten aanzien van de nieuwe Nederlandse plannen. De EU heeft de afgelopen 5 jaar onder Ursula von der Leyen steeds meer macht naar zich toegetrokken, onder andere te zien aan de explosieve groei van het aantal ambtenaren op ministeries, en zal deze macht niet zonder strijd opgeven.
Een ander gevaar voor de plannen van de nieuwe coalitie is een mogelijk te verwachten weerstand vanuit de rijksambtenaren die dreigen ontslagen te worden. Kortom, er gaat een forse machtsstrijd ontstaan in de komende maanden: een strijd tussen het nieuwe kabinet en de EU, maar ook mogelijk een strijd tussen delen van de ambtenarij en een nieuw kabinet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten