Nederland Is Geen Samenleving Meer 3

Om de hypocrisie en onverschilligheid van de meeste bewoners van Sprakelingen, het Drentse vakantiepark voor bejaarden en hun nazaten, juist te kunnen inschatten moet ik een beroep op grote auteurs, zoals Gustave Flaubert, die een uiterst scherpzinnige kijk op de psyche van de moderne massamens had. Hij besefte eerder dan wie ook dat ondanks de vooruitgang de dwaasheid niet zou wijken, een feit dat volgens zijn collega Milan Kundera ‘de grootste ontdekking was van een eeuw die zo trots was op haar wetenschappelijke rede... de dwaasheid vervaagt niet ten overstaan van de wetenschap, de techniek, de vooruitgang of het moderne, integendeel, met de vooruitgang gaat ook zij vooruit! […] de moderne dwaasheid betekent niet de onwetendheid, maar de gedachteloosheid van pasklare ideeën.’ Die ‘flaubertiaanse ontdekking is voor de toekomst van de wereld belangrijker dan de meest schokkende gedachten van Marx of Freud. Want je kunt je de toekomst wel voorstellen zonder de klassenstrijd of zonder de psychoanalyse, maar niet zonder de onweerstaanbare opkomst van pasklare ideeën die, ingevoerd in computers, gepropageerd door de massamedia, het gevaar met zich meebrengen binnenkort een macht te worden die elk oorspronkelijk en individueel denken verplettert en zo de werkelijke essentie van de Europese cultuur van onze tijd verstikt.’ 

Zo'n tachtig jaar nadat Flaubert zijn Emma Bovary gecreëerd had, in de jaren dertig van de vorige eeuw, ‘zal een ander groot romancier, Hermann Broch, spreken over de heroïsche inspanningen van de moderne roman die zich verzet tegen de golf van kitsch, maar er tenslotte door gevloerd zal worden. Het woord kitsch verwijst naar de houding van degene die tot elke prijs zoveel mogelijk mensen wil behagen. Om te behagen dien je je te conformeren aan wat iedereen wenst te horen, in dienst te staan van de pasklare ideeën, in de taal van de schoonheid en de emotie. Hij beweegt ons tot tranen van zelfvertedering over de banaliteiten die wij denken en voelen. Na meer dan vijftig jaar wordt de kernspreuk van Broch nu alleen nog maar meer waar. Op grond van de dwingende noodzaak te behagen en zo de aandacht van het grootst mogelijke publiek te trekken, is de esthetiek van de massamedia onvermijdelijk die van de kitsch en naarmate de massamedia ons gehele leven meer omsluiten en infiltreren, wordt de kitsch onze dagelijkse esthetiek en moraal.’

Voor wie schreven Gustave Flaubert, Hermann Broch en Milan Kundera? Allereerst voor zichzelf, om hun gedachten te ordenen, om waarheid en fictie te onderscheiden, om te kunnen overleven temidden van de toenemende gekte, geweld en chaos. Maar zij schreven tevens voor de goede verstaander, het individu dat weigert zich door de massa te laten verpletteren, om hem en haar het gevoel te geven niet alleen te staan tegenover de terreur van de gedachteloosheid, om het tragische te doorgronden dat als enige het bestaan betekenis geeft, om zich te wapenen tegen de vloedgolf aan kitsch dat ons dagelijks overspoelt. Gisteren ontving ik de volgende reactie, die de ‘gedachteloosheid van pasklare ideeën’ zo treffend weerspiegelen: 

Maarten Abspoel heeft gereageerd op ‘Nederland Is Geen Samenleving Meer’

Stan… wat een liefdeloos, kwetsend, en buitengewoon slecht stukje tekst heb je hier geproduceerd. Ik wil je vragen om het te verwijderen, je in het perspectief te verplaatsen van de mensen die jij hier noemt, en dan na te denken hoe je iets van excuses gaat maken voor deze miskleun. 

‘Nederland Is Geen Samenleving Meer.’ En dat vind jij jammer, lijkt impliciet vrij helder de boodschap. En wat doe jij? Jij gaat op het wereldwijde web met naam, toenaam en foto je buren afzeiken, en, en dat is nog wel het meest stuitend, bekritiseren hoe een buurman is omgegaan met het ziekbed van diens geliefde. Dan ben je toch wel erg de weg kwijt Stan. Ik hoop dat je iets van de weg weet terug te vinden. Daartoe zul je je dat stramme eigen gelijk en die kneuterige zelfoverschatting moeten gaan relativeren. Je zult jezelf minder belangrijk moeten maken. Lúister naar anderen, doe je er voordeel mee, verplááts je in anderen, en draag bij. Draag bij aan die samenleving waar het ons allen om te doen is. 

Een paar uur later was iemand mijn computer binnengedrongen om mijn kritiek te verwijderen, hetgeen opnieuw bewees hoe weinig respect er op het geheel witte Sprakelingen bestaat voor dissidente opvattingen. Die moeten van de Nederlandse provinciaal gecensureerd blijven. Zeker wanneer mijn kritiek zich richt tegen het gebrek aan persoonlijke verantwoordelijkheid, zoals hier het geval is. Inderdaad, Joan Didion had gelijk toen zij schreef dat ‘overgeleverd aan degenen die we alleen maar minachten, we rollen [spelen] die gedoemd zijn te mislukken voordat ze zijn begonnen, waarbij elke nederlaag nieuwe wanhoop veroorzaakt over de noodzaak om te voorspellen en te voldoen aan de volgende eis die aan ons wordt gesteld.’ Maarten Abspoel is de zoon van een bejaarde vrouw die een huis op Sprakelingen bezit. Zelf gelooft hij in het Orwelliaanse ‘oorlog is vrede,’ getuige zijn vergeefse poging om bij de Commando’s te dienen, kennelijk in de overtuiging daarmee bij te dragen ‘aan die samenleving waar het ons allen om te doen is.’ Maarten is een kind van een ‘entitled generation’ die meent dat het zowel recht heeft op oorlog als op vrede. Zijn meningen doen me denken aan de opinies van D’66 minister van Defensie, Kajsa Ollongren, zoals deze: ‘Oekraïners knappen ons vuile werk op.’ En dat ‘vuile werk’ is de door Washington beoogde ‘regime change’ in Moskou, in een poging de Russische Federatie uiteen te laten vallen, zoals Henry Kissinger al in 2015 verklaarde. Een discussie daarover is onmogelijk want ‘daarmee help je Poetin,’ aldus het cynisme van het huidige geprivilegieerde establishment in het kleine kikkerland dat zelf nooit een oorlog van nabij heeft meegemaakt. Kenmerkend voor de Nederlandse mentaliteit is dat Kissinger’s waarschuwingen door zowel de polderpolitici als door de polderpers angstvallig werden verzwegen.

Uitgaande van de bloedbaden en de miljarden-verspilling van westers oorlogsmaterieel zijn de beweringen van de bellicose Ollongren op 3 maart 2023 eveneens misdadig. Zij zei toen in een public-relations filmpje met grote stelligheid: ‘De-escaleren op dit moment door een actie van Oekraïne of van ons, kan eigenlijk gewoon niet,’ en dat ‘op dit moment we Oekraïne moeten blijven steunen om hun eigen land te verdedigen.’ Dat momenteel naar schatting tenminste 400.000 Oekraïners zijn gedood dan wel verminkt, en dat de verwoestingen van het land elk moment doorgaan, was voor haar onbelangrijk, want haar stelling was dat de ‘Verenigde Staten voor ons een ontzettend belangrijke partner’ is. Dit getuigde van een criminele onverschilligheid voor eveneens het lot van de Nederlandse bevolking die nu het risico loopt slachtoffer te worden van een nucleaire Holocaust, een ontwikkeling waarover alleen door onze ‘ontzettend belangrijke partner’ wordt beslist zodra de tijd daarvoor rijp is, en dus niet door mevrouw Ollongren die tot voor kort, volgens eigen zeggen, niet eens het verschil wist tussen een ‘majoor’ en een ‘sergeant.’ Denk nu niet dat Maarten Abspoel zich ‘in het perspectief’ zal ‘verplaatsen van de mensen’ in de Oekraïne die voor hem en de rest van de brave burgerij het ‘vuile werk op[knappen],’ waardoor het risico bestaat  van een Derde Wereldoorlog. Laat staan dat hij zal na ‘denken hoe’ hij ‘iets van excuses gaat maken voor deze miskleun.’ De vraag is nu waarom M. Abspoel wel empathie lijkt te kunnen opbrengen voor mensen die hij kent, maar niet voor slachtoffers die hij niet kent.  Deugt dit vrijblijvende medeleven wel, of hebben we hier te maken met een stoornis? Daar zal ik de volgende keer op ingaan.

Maarten Abspoel | GroenLinks Haarlem