De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.
Pandemie van de angst.
Boekbespreking.
Pandemie van de angst
Opstap naar een totalitaire maatschappij?
Kees van der Pijl
“Dit is het eerste boek waarin de covidcrisis beschreven wordt als een historische omwenteling op wereldschaal.” Zo staat op de achterflap, en het boek lezen is wat mij betreft een must voor wie maatschappijkritiek in zijn geheel ter harte neemt. Of het nu gaat over covid-19 of niet. Dit boek verdient een plaats tussen andere auteurs zoals N. Klein, N. Hertz en N. Chomsky.
Dat dergelijke maatschappijkritiek nu eens niet van een gerenommeerde of uitgesproken ‘linkse’ intellectueel afkomstig is, is allicht tekenend voor de historische periode waarin we ons bevinden. Sommigen kunnen dit het bewijs van de paradigmashift noemen. Ik waag mij niet aan zulke beweringen en voel eerder voor de idee, welke eveneens door de auteur wordt gehanteerd: dat de links-rechts tegenstelling, waarmee de naoorlogse politieke wereld werd ingedeeld of opgezadeld, gewoonweg niet meer bruikbaar is voor deze en de komende tijd(en).
In dit met gewichtig feiten- en bronnenmateriaal gestoffeerde boek wordt een afgewogen positie genomen om de stelling te verdedigen dat: “Het mondiale kapitalisme in een revolutionaire crisis is beland en dat de uitzonderingstoestand die is ingesteld onder het mom van de uitbraak van het Sars-Cov-2-virus en de daaraan toegeschreven luchtwegaandoening, moet verhinderen dat de informatierevolutie een democratische omwenteling tot gevolg krijgt.” Het is een machtsgreep van de oligarchie, een triumviraat van de Inlichtingendiensten, de IT-concerns en Mediagroepen, aangevuld met de Pharma-industrie, die onderling alle zodanig met elkaar verweven zijn in het aandelenhouden, dat onderscheid maken nagenoeg onmogelijk wordt.
Het zou hier te ver gaan om alle informatie te bespreken en te analyseren. Opvallend is dat de auteur duidelijk moeite doet om niet in het vaarwater van zgn. complottheorieën verzeild te raken en zich houdt aan feiten. Vandaar ook het omstandige notenapparaat achteraan. Zelfs wanneer enkele medisch-wetenschappelijk ideeën en toepassingsmogelijkheden (vb. nanotechnologie) ten berde worden gebracht. De redenering die hij opbouwt klinkt weloverwogen, logisch en genuanceerd. Er is ruimte voor historische context en de stelling wordt met schijnbaar gemak uiteengezet. Dit is een toegankelijk en leesbaar boek.
De gevolgen van de stellingname in het boek zijn echter niet te overzien. En allicht is dit ook het opzet: er moet een alternatief of parallel verhaal worden verteld. Een nieuwe/andere maatschappij moet worden opgebouwd. “De voorwaarden voor een transitie naar een big data-democratie en een nieuw, op de omstandigheden van de eenentwintigste eeuw afgestemd democratisch en ecologisch socialisme zijn er. (…) Met de nu ingestelde, bijna wereldwijde covid-uitzonderingstoestand, hebben de regeringen, met op de achtergrond de transnationale heersende klasse en haar internationale organisaties (Wereldbank, WHO) en informele planningslichamen (WEF, Trilaterale Commissie) de maatschappij in een houdgreep genomen die ze niet meer kunnen loslaten. (…) Ofwel de mensheid herovert haar vrijheid, ofwel ze laat zich de digitale slavernij welgevallen.”
Het mooie is dat de auteur zich niet verlaat op ultiem doemdenken[1] en zich zelfs bedient van enkele – wel ja – ‘linkse’ auteurs om dat alternatief te steunen, zoals Guy Debord: “De progressieve krachten kunnen alleen superieur zijn aan de bourgeoisie op basis van hun vermogen om verder te kijken dan de kapitalistische horizon, als klasse van het bewustzijn.” (citaat uit De Spektakelmaatschappij)
Een ander aangehaald auteur is Alexander Bogdanof die met zijn sciencefiction-roman Red Star (1908)[2] een socialistische utopie schetst “die pas na het uitschakelen van de meest evidente tegenstander, de kapitalistische heersende klasse, onder ogen is gaan zien wat de werkelijke rampen zijn die de mensheid boven het hoofd hangen: de rampzalige consequenties van de eigen technologische vooruitgang, de verhouding tussen mens en natuur, tussen mannen en vrouwen, enz..”
De auteur gebruikt deze input om lessen te trekken. “Dat alle voor de hand liggende vormen van socialisering schaduwzijden hebben die vooraf onder ogen moeten worden gezien, dan wel dat er problemen in het mensenbestaan zijn die zich niet door een bepaald sociaal systeem definitief laten oplossen.”
Er zijn uiteraard m.i. enkele mindere gedachtegangen in het boek terug te vinden, in het bijzonder bij het uitwerken van die alternatieven. Bijvoorbeeld dat er instellingen moeten opereren (Bank voor Betalingen aka Burgerbank) “doordat een parlement zo een instelling door drie of vier grote banken laat oprichten (blz. 186).” Of de stelling (blz. 187) dat nu wel aan de emancipatie van de arbeidersklasse werd voldaan ten gevolge van de opgebouwde digitale infrastructuur en de hiermee ‘universeel’ beschikbaar geworden informatie. Maar om de algehele duiding van dit boek daarom te veronachtzamen is er zeker te veel aan.
Ik herhaal: dit is een must-read voor wie geïnteresseerd is in actuele maatschappijkritiek en wil strijden voor een andere en betere wereld zonder dogma’s. Wat mij betreft reeds het (non-fictie) boek van het jaar.
Kees van der Pijl, Pandemie van de angst, Opstap naar een totalitaire maatschappij?, 2021, Uitgeverij de Blauwe Tijger, Groningen.
ISBN 978-94-92161-994
[1] Wat bijvoorbeeld de Italiaanse filosoof G. Agamben in zijn kritiek op de covid-maatregelen al eens wordt verweten.
[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Red_Star_(novel)
https://www.dewereldmorgen.be/community/pandemie-van-de-angst/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten